Κάθε χρόνο 3,3 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως πεθαίνουν πρόωρα από τις επιπτώσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης - ένας αριθμός που αναμένεται να διπλασιαστεί μέχρι το 2050, αν οι εκπομπές συνεχίσουν να αυξάνονται με το σημερινό ρυθμό.

Αυτό είναι το συμπέρασμα μελέτης που πραγματοποιήθηκε από ομάδα ερευνητών του Ινστιτούτου Κύπρου και του Ινστιτούτου Max Planck Institute for Chemistry στο Mainz της Γερμανίας. Παραδόξως, οι μεγαλύτερες πηγές ατμοσφαιρικής ρύπανσης δεν είναι η βιομηχανία και οι μεταφορές, αλλά οι μικρές οικιακές πυρκαγιές και η γεωργία.

Τα σοβαρά στοιχεία που προειδοποιούν για τις συνέπειες της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και προκύπτουν από την έρευνα που δημοσιεύει το επιστημονικό περιοδικό Nature έχουν λάβει διεθνή προβολή στα μεγαλύτερα ειδησεογραφικά δίκτυα και ΜΜΕ όπως το CNN, Washington Post, The Guardian και NBC News.

Η έκθεση στην ατμοσφαιρική ρύπανση είναι ιδιαίτερα έντονη στην Ασία, ιδίως στην Κίνα και την Ινδία, καταγράφοντας τα τρία τέταρτα των θανάτων που σχετίζονται με τη ρύπανση παγκοσμίως. Στο τρέχον τεύχος του περιοδικού Nature, μια ομάδα επιστημόνων με επικεφαλής τον Johannes Lelieveld, διευθυντή στο Ινστιτούτο Max Planck Institute for Chemistry (MPIC) και Καθηγητή στο Ινστιτούτο Κύπρου (ΙΚυ), ανέφερε ότι 1,4 εκατομμύρια άνθρωποι στην Κίνα και 650.000  στην Ινδία πεθαίνουν ετησίως λόγω της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Επίσης, στην Ευρωπαϊκή Ένωση η έκθεση στα πολύ μικρά αιωρούμενα σωματίδια και το όζον αποτελεί την αιτία για το θάνατο 180.000 ανθρώπων ετησίως. Σε πολλές χώρες, η ατμοσφαιρική ρύπανση ευθύνεται για περίπου δέκα φορές περισσότερους θανάτους από τροχαία ατυχήματα.

Στην ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου, Μέσης Ανατολής και βόρειας Αφρικής, οι πρόωροι θάνατοι ανέρχονται σε περίπου 300.000 ετησίως, ενώ στην Κύπρο οι αντίστοιχοι αριθμοί είναι πολύ μικροί (περίπου 140 θάνατοι ανά έτος εκ των οποίων οι 80 οφείλονται σε ρύπανση από σκόνη).

Ο Καθ. Lelieveld, επικεφαλής της ομάδας των Ατμοσφαιρικών και Κλιματικών Μοντέλων του Ινστιτούτου Κύπρου, με τους συναδέλφους του κα Δέσποινα Γιανναδάκη (ΙΚυ), Ανδρέα Pozzer (MPIC) και άλλους συνεργάτες στις ΗΠΑ, την Κύπρο και τη Σαουδική Αραβία, διερεύνησαν για πρώτη φορά πως τα ποσοστά θνησιμότητας επηρεάζονται από διάφορες πηγές εκπομπών, όπως τη βιομηχανία, τις μεταφορές, τη γεωργία, τους σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ορυκτά καύσιμα, καθώς και από την οικιακή χρήση ενέργειας, όπως γεννήτριες ντίζελ, μικρές σόμπες και ανοιχτά τζάκια ξύλου, που πολλοί άνθρωποι στην Ασία χρησιμοποιούν για θέρμανση και μαγείρεμα.

Τα εγκεφαλικά και καρδιακά επεισόδια αντιπροσωπεύουν τα τρία τέταρτα των πρόωρων θανάτων. Η ομάδα του Καθ. Lelieveld επικεντρώθηκε στους πιο σημαντικούς ατμοσφαιρικούς ρύπους, τα λεπτά σωματίδια με διάμετρο μικρότερη από 2,5 μικρόμετρα και το όζον. Χρησιμοποίησαν ένα παγκόσμιο μοντέλο ατμοσφαιρικής χημείας για τον υπολογισμό της συγκέντρωσης των ρύπων σε συνδυασμό με τα πιο πρόσφατα δεδομένα από επιδημιολογικές μελέτες. «Γνωρίζουμε αρκετά καλά από τις επιδημιολογικές μελέτες στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ πώς συγκεκριμένες συγκεντρώσεις ρύπων επηρεάζουν τα ποσοστά θνησιμότητας»,  δηλώνει ο Καθ. Johannes Lelieveld. Ωστόσο, επισημαίνει ότι τα στοιχεία αυτά δεν είναι αντιπροσωπευτικά πολλών μεγαλουπόλεων της Ασίας, όπου η ρύπανση του αέρα είναι πολύ υψηλότερη σε σχέση με ευρωπαϊκές και αμερικανικές πόλεις. Ως εκ τούτου, η ομάδα χρησιμοποίησε, μια εξειδικευμένη μέθοδο για τον προσδιορισμό των επιπτώσεων των ακραίων φαινομένων νέφους σε αυτές τις περιοχές.

 «3,3 εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν πρόωρα κάθε χρόνο ως αποτέλεσμα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Αυτό είναι ένα τεράστιο ποσοστό θνησιμότητας», τονίζει ο Καθ. Lelieveld, σχολιάζοντας τα αποτελέσματα. Περίπου τα τρία τέταρτα των θανάτων οφείλονται σε εγκεφαλικά επεισόδια και καρδιακές προσβολές, και 27% σε  ασθένειες του αναπνευστικού και καρκίνο του πνεύμονα.

Σύμφωνα με επιδημιολογικές μελέτες, τα λεπτά σωματίδια οδηγούν σε εγκεφαλικές αγγειακές, καρδιακές και πνευμονικές παθήσεις και καρκίνο των πνευμόνων, ενώ το όζον τείνει να προκαλεί χρόνιο βήχα και δύσπνοια. Τα μικροσκοπικά σωματίδια διεισδύουν βαθιά μέσα στους πνεύμονες και πιθανώς ακόμη και σε αιμοφόρα αγγεία, αυξάνοντας τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής και εγκεφαλικού επεισοδίου. Δεν είναι ακόμα σαφές πώς οι διάφοροι τύποι των λεπτών σωματιδίων, όπως η αιθάλη, θειικά άλατα, οργανικές ουσίες και λεπτά ορυκτά σωματίδια, διαφέρουν αναφορικά με τις τοξικές επιδράσεις τους.

 

Αύξηση της θνησιμότητας (θάνατοι ανά 100 επί 100 τετραγωνικά χιλιόμετρα) λόγω της ατμοσφαιρικής ρύπανσης από το 2010 έως το 2050 σύμφωνα με το business as usual scenario.



 

Οι μικρές οικιακές πυρκαγιές είναι οι χειρότεροι ρυπαντές του αέρα

Ο Καθ. Lelieveld και οι συνεργάτες του έμειναν έκπληκτοι όταν εξέτασαν τις επιμέρους πηγές της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. «Είναι γενικά παραδεκτό ότι η βιομηχανία και οι μεταφορές είναι οι χειρότεροι ρυπαντές του αέρα. Αλλά αυτό δεν είναι προφανώς η περίπτωση σε παγκόσμια κλίμακα», σημειώνει ο Lelieveld. Μεγάλο μέρος της αιθαλομίχλης στην Ινδία και την Κίνα προκαλείται από μικρές οικιακές πυρκαγιές. Συνολικά, το ένα τρίτο των πρόωρων θανάτων παγκοσμίως οφείλονται σε αυτή τη μη αποτελεσματική μορφή της καύσης.

Αντίθετα, η κύρια αιτία της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην Ευρώπη, τη Ρωσία, την Τουρκία, την Ιαπωνία και τις ανατολικές Ηνωμένες Πολιτείες είναι, παραδόξως, η γεωργία. Η αμμωνία εισέρχεται στην ατμόσφαιρα ως αποτέλεσμα της χρήσης λιπασμάτων, και από την κτηνοτροφία. Στη συνέχεια,  μια σειρά αντιδράσεων σχηματίζουν θειικό αμμώνιο και νιτρικό αμμώνιο, ουσίες που αποτελούν σημαντικό παράγοντα στο σχηματισμό μικρών αερομεταφερόμενων σωματιδίων. Στην πραγματικότητα, η γεωργία είναι η αιτία του ενός πέμπτου του συνόλου των θανάτων που οφείλονται στην ατμοσφαιρική ρύπανση. Σε ορισμένες χώρες, για παράδειγμα στην Ουκρανία, τη Ρωσία και τη Γερμανία, ο αριθμός αυτός ξεπερνά το  40%.

Άλλες σημαντικές πηγές είναι οι μονάδες ηλεκτροπαραγωγής από ορυκτά καύσιμα, η βιομηχανία, η καύση βιομάζας και τα μηχανοκίνητα οχήματα. Στο σύνολό τους αποτελούν το ένα τρίτο των πρόωρων θανάτων. Μόλις το ένα πέμπτο των πρόωρων θανάτων οφείλονται σε φυσικές πηγές σκόνης, ιδιαίτερα από τις ερήμους της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής.

Επιπλέον, ο Καθ. Lelieveld και οι συνάδελφοί του πρόβλεψαν πώς η κατάσταση αυτή μπορεί να αλλάξει τις επόμενες δεκαετίες. Υπέθεσαν ένα “business-as-usual” σενάριο στο οποίο οι εκπομπές συνεχίζουν να αυξάνονται με τους σημερινούς ρυθμούς και δεν ελέγχονται από νέες νομοθεσίες. Με βάση αυτή την παραδοχή, η θνησιμότητα που αποδίδεται στη ατμοσφαιρική ρύπανση στη Νότια Ασία και την Ανατολική Ασία, θα διπλασιαστεί μέχρι το 2050. Ο αριθμός των θανάτων που προκαλούνται από το νέφος παγκοσμίως θα μπορούσε να ανέλθει σε 6,6 εκατομμύρια ετησίως. Αντίστοιχα, στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ είναι πιθανόν να αυξηθεί ελαφρώς, ιδίως στις μεγάλες πόλεις.