«Περιπλανώμενος» μια μέρα στο YouTube, έπεσα πάνω σε δικά του βιντεάκια, όπου ο ίδιος ερμηνεύει με μια από τις λατέρνες του πολύ γνωστά ελληνικά άσματα.

«Γαρύφαλλο στ’ αυτί», «Κεμάλ», «Μάτια σαν και τα δικά σου», «Αν ξαναγύριζες», «Το γιλεκάκι», αλλά και έναν καρσιλαμά, ένα πολίτικο χασάπικο κ.α.

Δεν έχασα χρόνο, επικοινώνησα μαζί του θέλοντας να μάθω όσα περισσότερα γίνεται για το υπέροχο αυτό όργανο με τον τρυφερό και παραπονιάρικο ήχο, το οποίο ναι μεν δεν είναι παραδοσιακό ελληνικό αλλά μοιάζει να είναι!

Εάν είναι καλογραμμένο ένα τραγούδι και η λατέρνα ακούγεται όμορφα, τότε αν τη βγάλεις στον δρόμο και γυρίσεις μερικές φορές τη μανιβέλα, σταματάνε τα αυτοκίνητα και μερικοί βγαίνουν έξω και χορεύουν. Τόσο πολλή είναι η ενέργεια που έχει αυτό το όργανο μέσα του.

Ένα μικρό μουσείο μέσα στο εργαστήρι του Πάνου Ιωαννίδη

 

Στις μέρες μας που μπορεί να χρησιμοποιηθεί μια λατέρνα;

Οι πελάτες μας είναι κυρίως ξενοδοχεία, εστιατόρια, αρκετοί ιδιώτες και κρουαζιερόπλοια. Πολύ συγκινητικό είναι ότι μια μερίδα ανθρώπων τις αγοράζει σαν προσωπικό δώρο. Σε αντίθεση με ότι ίσως νομίζαμε αρχικά, ότι δηλαδή θα αγοράζουν τις λατέρνες άνθρωποι που έχουν μεγάλη οικονομική επιφάνεια, κάτι σαν ένα έργο τέχνης για να το δείχνουν στο σαλόνι τους, πέσαμε έξω, δεν ήταν έτσι. Οι πελάτες μας είναι άνθρωποι του μεροκάματου, που μαζεύουν χρόνια τα χρήματα, με κόπο και μεράκι, κι αυτό είναι κάτι πολύ συγκινητικό. Είναι σαν να κοιτάς τον εαυτό σου στον καθρέφτη, να τον κτυπάς στην πλάτη και να του λες «ωραία τα κατάφερες, μεγάλωσες τα παιδιά σου, τώρα θα σου κάνω ένα καλό δώρο». Κι εμείς ξέροντας τι άνθρωποι είναι, προσπαθούμε όσο μπορούμε να συμπιέσουμε το κόστος.

Σε αντίθεση με ότι ίσως νομίζαμε αρχικά, ότι δηλαδή θα αγοράζουν τις λατέρνες άνθρωποι που έχουν μεγάλη οικονομική επιφάνεια, κάτι σαν ένα έργο τέχνης για να το δείχνουν στο σαλόνι τους, πέσαμε έξω.

Έχετε πελάτες και από Κύπρο; Υπάρχει η δυνατότητα να αποσταλεί μια λατέρνα εδώ;

Ναι, έχω δώσει και στην Κύπρο και στο εξωτερικό.

 

Δεν είναι παραδοσιακό όργανο της Ελλάδας αλλά μοιάζει να είναι…

Ναι μεν είναι ξενόφερτο όργανο, έχει όμως τέτοια απίστευτη παράδοση, έχουν γραφτεί χιλιάδες κομμάτια και έχουν κατασκευαστεί δεκάδες χιλιάδες όργανα, που μπορούμε εμείς οι Έλληνες να πούμε ότι κατά κάποιο τρόπο είναι και δικό μας παραδοσιακό όργανο, άσχετα αν ήρθε από την Ευρώπη. Μπορούμε να διεκδικήσουμε μια τέτοια αξία, αφού πραγματικά έγινε φοβερή δουλειά και κανένα άλλο κράτος δεν δούλεψε τόσο πολύ πάνω στη λατέρνα και δεν την έφερε στα ύψη που την είχαν φέρει οι πρόγονοί μας, καταφέρνοντας να πετύχουν αυτόν τον τρυφερό και παραπονιάρικο ήχο.

Πόσο δύσκολη υπόθεση είναι η δημιουργία μιας λατέρνας;

Η δημιουργία μιας λατέρνας είναι μια υπόθεση που κρατάει 6 μήνες περίπου, με πολύ καλά κατασκευαστικά υλικά που κοστίζουν. Μου πήρε περίπου 10-11 χρόνια να φτιάξω την πρώτη μου λατέρνα, ενώ εκτός από τον χρόνο, μεγάλος είναι και ο κόπος, η αγωνία, αλλά και το κόστος τον υλικών και όλων όσα χρειάζονται… Δεν είναι φθηνό το όργανο, δεν το χαρίζουμε, αλλά από την άλλη δεν μπορούμε να στηρίξουμε και το σπίτι μας με τη λατέρνα. Το κάνουμε επειδή το αγαπάμε, δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς αυτό. Καλό είναι να το ξέρει αυτό ο κόσμος, γιατί μερικές φορές παρεξηγούμαστε.

Κανένα άλλο κράτος δεν δούλεψε τόσο πολύ πάνω στη λατέρνα και δεν την έφερε στα ύψη που την είχαν φέρει οι πρόγονοί μας, καταφέρνοντας να πετύχουν αυτόν τον τρυφερό και παραπονιάρικο ήχο.

Τι ακριβώς επαγγέλλεστε;

Κατασκευαστής πιάνων είμαι. Δεν υπάρχει σχολή γι’ αυτό το πράγμα. Είμαστε μόνο καμιά 20ριά σε όλο τον κόσμο, που σχεδιάζουμε από το μηδέν ένα πιάνο και το κάνουμε όλο στο χέρι. Αυτό το είδος πιάνου έχει πολύ περισσότερα πλεονεκτήματα από τη βιομηχανία, αφού εκεί δεν μπορείς να αλλάξεις τίποτα. Εμείς τα κάνουμε κατά βούληση και κάθε πιάνο βγαίνει διαφορετικό και καλύτερο.

Και τι εννοούμε όταν λέμε ότι κάποιος κατασκευάζει λατέρνες; Ποια είναι τα στάδια που πρέπει να ακολουθηθούν;

Η λατέρνα είναι ένα μικρό πιάνο, που ξεκίνησε από την Αγγλία, από κάποιον κατασκευαστή στο Bristol και αμέσως μετά στο Λονδίνο. Αυτός έβγαλε τα πλήκτρα και στη θέση τους έβαλε ένα κύλινδρο με καρφιά ο οποίος περιστρεφόταν με μία μανιβέλα και καθώς γυρνούσε, το κάθε καρφάκι ενεργοποιούσε ένα σφυρί που κτυπάει τις χορδές. Δηλαδή, γινόταν όλη η δουλειά που γίνεται στο πιάνο μόνο που αφαιρέσαμε ένα πλήκτρο και κατά κάποιο τρόπο βάλαμε ένα μεταλλικό δάκτυλο.

 

Ο σταμπαδόρος, ο άνθρωπος που γράφει τη μουσική, πρέπει να ξέρει βαθιά τα γούστα, τις ιδιοτροπίες και τις ομορφιές του οργάνου, ώστε να αναδείξει τα καλά και να κρύψει τις ατέλειές του.

Τι δυνατότητες έχει μια λατέρνα;

Αυτός που γράφει τη μουσική για το όργανο πρέπει να καταλάβει τι μπορεί να παίξει η λατέρνα και τι δεν μπορεί να παίξει. Δεν μπορεί να τα παίξει όλα. Δεν είναι ένα δοξάρι ή ένα βιολί που κάνεις ό,τι θέλεις. Δεν είναι πιάνο που έχεις 88 πλήκτρα. Είναι ένα όργανο που είναι αυτόματο, με καρφιά και έχει περιορισμούς. Άρα ο σταμπαδόρος, ο άνθρωπος που γράφει τη μουσική, πρέπει να ξέρει βαθιά τα γούστα, τις ιδιοτροπίες και τις ομορφιές του οργάνου, ώστε να αναδείξει τα καλά και να κρύψει τις ατέλειές του.

 

Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος παίζει μια από τις λατέρνες του κ. Ιωαννίδη στη Χάλκη

 

Στα Λαδάδικα

 

Ποια χαρακτηριστικά πρέπει να έχει ένα τραγούδι για να μπορεί να μεταγραφεί σε μια λατέρνα;

Ένα τραγούδι για τη λατέρνα είναι συνήθως κάποιο που έχει έντονο το στοιχείο του ρυθμού. Δηλαδή, ότι χορεύεται. Η λατέρνα πάντα ήταν ένα όργανο για πανηγύρια, για χορούς, για γάμους, για πολύ σπουδαίες οικογενειακές και εθνικές στιγμές. Έχει τις ημερομηνίες της. Οι μεγάλες μέρες της λατέρνας ήταν η Πρωτομαγιά, ήταν το Πάσχα, η Καθαρά Δευτέρα κ.ο.κ., ημέρες όπου έβγαινε ο κόσμος και χόρευε. Μάλιστα, οι πολύ σπουδαίοι σταμπαδόροι έβαζαν κάποιον και χόρευε μπροστά τους για να μπορέσουν να πάρουν ακόμα μια πληροφορία περισσότερη και να κάνουν ακόμα πιο ζωντανό το τραγούδι. Εάν είναι καλογραμμένο ένα τραγούδι και η λατέρνα ακούγεται όμορφα, τότε αν τη βγάλεις στον δρόμο και γυρίσεις μερικές φορές τη μανιβέλα, σταματάνε τα αυτοκίνητα και μερικοί βγαίνουν έξω και χορεύουν. Τόσο πολλή είναι η ενέργεια που έχει αυτό το όργανο μέσα του. Και ακριβώς εκεί πρέπει να πατήσεις. Στο πόσο καλά θα μεταφέρεις το ρυθμό που θα δώσει ένα συρτό, ένα καλαματιανό, ένα καρσιλαμά, ένα χασάπικο, ένα βαλς, ένα ταγκό, ένα σέρβικο ή ένα ζεϊμπέκικο. Και μάλιστα, επειδή είχε μόνο 9 τραγούδια ο κύλινδρος, οι παλιοί κατασκευαστές βάζαν λίγο απ’ όλα.

 

Ποια τραγούδια της λατέρνας αγαπάτε περισσότερο;

Αγαπώ πολύ να βάζω στους κυλίνδρους αντιπροσωπευτικά δημοτικά, σμυρναίικα και πολίτικα, ενώ επίσης, μια κατηγορία που με συγκινεί πολύ είναι η οπερέτα, τα κρασοτράγουδα και όλα αυτά τα βαλσάκια και τα τανγκό της περιόδου του μεσοπολέμου. Και επίσης μου αρέσει πολύ να ξεσηκώνω και μεταγραφές, με τραγούδια που δεν έχουν ξαναγραφτεί ποτέ, από τους μεγάλους συνθέτες όπως ο Χατζιδάκις, ο Θεοδωράκης κλπ. Τώρα προσπαθώ επίσης να περάσω και ρεμπέτικα στη λατέρνα, γιατί ακούγονται πάρα πολύ ωραία. Έχω γράψει πάρα πολύ Μάρκο και πολύ Τσιτσάνη.

Ένα τραγούδι για τη λατέρνα είναι συνήθως κάποιο που έχει έντονο το στοιχείο του ρυθμού. Δηλαδή, ότι χορεύεται. Η λατέρνα πάντα ήταν ένα όργανο για πανηγύρια, για χορούς, για γάμους, για πολύ σπουδαίες οικογενειακές και εθνικές στιγμές. Έχει τις ημερομηνίες της.

Περισσότερες πληροφορίες θα βρείτε στη σελίδα Handmade Piano