Τη Μαρίνα την είχα συναντήσει ακόμα τρεις φορές πριν τον καφέ στη Λευκωσία για τη συνέντευξή μας. Τις δύο πρώτες, καθόμουν οκλαδόν και άκουγα τα παραμύθια που αφηγούνταν μαζί με τη Βερόνικα (ως Παραμυθίες), μια στο φεστιβάλ Ξαρκής (βλέπε βίντεο παρακάτω) και μια σε εκδήλωση στο Πανεπιστήμιο Κύπρου -τη δεύτερη φορά μαζί με τα παιδιά μου-, ενώ πρόσφατα είχε παρουσιάσει (με την ιδιότητα της ως επιστημονική συνεργάτης στο Πανεπιστήμιο Κύπρου) και ένα πολύ ενδιαφέρον βιωματικό εργαστήρι στο νηπιαγωγείο της μικρής με θέμα «Γλώσσα».

Και στις τρεις περιπτώσεις μού έβγαλε ακριβώς αυτό που περιγράφει η ίδια πιο πάνω. Είναι ένας όμορφος άνθρωπος. Με τις αφηγήσεις της ταξιδεύεις, γίνεσαι παιδί, προβληματίζεσαι, χαμογελάς, νοιώθεις εφορία, ξεχνιέσαι και όλα αυτά σου τα προκαλεί η ίδια, πρωτίστως με τον ωραίο τρόπου που διηγείται την ιστορία και χάρη στην εκφραστικότητα-παραστατικότητα-διαχυτικότητά της, αλλά κυρίως γιατί υπεραγαπά αυτό που κάνει και αυτό συνεπάγεται ότι, σε καμιά περίπτωση δεν αφηγείται διεκπεραιωτικά αλλά για να μοιραστεί πράγματα μαζί σου.

Τι μου έκανε περισσότερο εντύπωση από την κουβέντα μας; Εκτός από τα πολλά και πολύ ωραία που θα διαβάσεις παρακάτω, απομαγνητοφώντας τη συζήτηση συνειδητοποίησα ότι στο λόγο της χρησιμοποιεί αρκετά τρεις λέξεις. Το ρήμα «νοιώθω», την αντωνυμία τούτο/τούτα, όπως επίσης και τη λέξη ισορροπία στην οποία δίνει ιδιαίτερη έμφαση κα βαρύτητα!

 

Είν’ εντάξει. Θα ξεκινήσω, θα ταξιδέψω, δεν ξέρω αν θα φτάσω, αν θα πετύχω αυτό που θέλω, αλλά τουλάχιστον δοκίμασα.

Καταρχάς, η ισορροπία ως λέξη έχει μια τεράστια δυναμική και μια απίστευτα μεγάλη σημασία στη ζωή τη δική μας και των παιδιών μας. Για το «νοιώθω», νομίζω πως δεν χρειάζεται να πούμε και πολλά και ειδικά αν είσαι άνθρωπος που έχεις (ακόμα) τη δυνατότητα να νοιώθεις πράγματα και ανθρώπους. Τέλος, η δεικτική αντωνυμία τούτος (σε όλα τα πρόσωπα) έχει μια απίστευτη ποιητικότητα, χρησιμοποιείται κυρίως στη λογοτεχνία, ενώ και εδώ, στον προφορικό λόγο της Μαρίνας Κατσαρή, η οποία δηλώνει αφηγήτρια και θεατροπαιδαγωγός, η χρήση της είναι πέρα για πέρα εύστοχη και σαφέστατα προσδίδει στον λόγο.

Μια όμορφη κουβέντα, με έναν όμορφο άνθρωπο, στο πλαίσιο μιας σειράς συνεντεύξεων που θα κάνουμε στη CITY. Συζητήσεις με ανθρώπους αισιόδοξους, με ανθρώπους που χαμογελάνε χωρίς ιδιαίτερο λόγο, με ανθρώπους ευγενικούς, πολιτισμένους, γεμάτους θετική ενέργεια, ανθρώπους δοτικούς που δεν θα διστάσουν να σου σφίξουν τα χέρια ακόμα κι αν μόλις τώρα σε έχουν γνωρίσει.

Φωτογραφίες: Θεοδώρα Ιακώβου

Ευχαριστούμε για τη φιλοξενία το A Kxoffee Project

Ευχαριστούμε τη Maria Spivak και το Φεστιβάλ Ξαρκής για την παραχώρηση του 1ου από τα πιο κάτω βίντεο

Μαρίνα, πως είναι να είσαι με «δυο παπούτσια από χαρτί, από πάνω κόκκινα και από κάτω κόσκινα», μια ατάκα με την οποία πάντα κλείνεις τα παραμύθια σου;

Έστω κι αν νοιώθεις ότι ο τόπος που θα πας μέσω ενός παραμυθιού είναι γνώριμος, απλώς επειδή ξέρεις την ιστορία, εντούτοις κάθε φορά που θα το πεις τα ίδια τα παπούτσια σε παίρνουν κάπου αλλού.

Γιατί όλα τα παραμύθια τελειώνουν με μια συγκεκριμένη φράση όπως για παράδειγμα το «έζησαν αυτοί καλά και εμείς καλύτερα»;

Υπάρχουν πολλές φράσεις με τις οποίες τελειώνουν τα παραμύθια. Νομίζω ότι, απλώς ήθελαν να κλείσουν την πόρτα του φανταστικού κόσμου που άνοιγαν, με τις μάγισσες, τους δράκους, τους νάνους και τους γίγαντες και τούτη η φράση χρησίμευε ως κατακλείδα για να βρεθούμε ξανά στον ρεαλιστικό κόσμο και στην πραγματικότητα.

Είναι κάποιος παραμυθάς που σε επηρέασε προς αυτή την κατεύθυνση, την αφήγηση παραμυθιών;

Οφείλω να μιλήσω για τη μέντορα μου, την Ανθή Θάνου, η οποία βρίσκεται στην Θεσσαλονίκη. Ήταν η πρώτη παραμυθού που μου άνοιξε τούτη την πόρτα για να μπω στον κόσμο των παραμυθιών. Τη θαυμάζω και την ακούω κι εγώ σαν μωρό όταν βρίσκομαι κοντά της.

Μικρή, θυμάσαι να σου διαβάζουν παραμύθια;

Μικρή θυμούμαι να ακούω τη γιαγιά μου να μου λέει παραμύθια και να προσπαθώ να τα συνεχίζω μες στο μυαλό μου με διάφορους χαρακτήρες και τρόπους, λες και ήθελα κι εγώ να ενισχύσω τούτα τα παραμύθια της γιαγιάς. Αυτήν θυμούμαι κυρίως αλλά και μια συλλογή με κασέτες και βιβλία του Αισώπου, τα οποία, ναι με δεν ήξερα να διαβάζω, άκουγα όμως τις κασέτες και ανά πάσα στιγμή ήξερα τι θα έλεγε ο επόμενος αφηγητής και ο μεθεπόμενος. Με επηρέασαν πάρα πολύ οι κασέτες.

Οι γονείς σου;

Και οι γονείς μου μού διάβαζαν πάρα πολλά παραμύθια. Γενικά, ήταν κάτι αρκετά σημαντικό για την οικογένεια μου αφού χρησίμευε ως ένα μέσο για να συναντηθούμε το βράδυ ή και άλλες ώρες της μέρας.

Αγάπη. Όσο δύσκολη κι αν είναι η πορεία σου για να φτάσεις στους στόχους σου ή να συνεχίσεις κάτι που ξεκίνησες, αν δεν το αγαπάς βαθιά, σαν να βγάζει ρίζες και να ριζώνει μέσα σου και να το πιστεύεις και να το προσπαθείς και να το διεκδικείς και να το φροντίζεις, κάπου θα χαθεί.

Οι γονείς σου έχουν κάποια σχέση με τις τέχνες;

Όχι με την έννοια που το ξέρουμε, δεν είναι δηλαδή μουσικοί ή κάτι τέτοιο, είναι όμως ευαίσθητοι στην ψυχή και γονείς που ήθελαν πάντα να μας δώσουν το καλύτερο. Τούτη ήταν νομίζω η ιδιότητά τους που τους έκανε να ξεχωρίζουν.

Τι θυμάσαι πιο έντονα από τα παιδικά σου χρόνια;

Παιχνίδι, πολύ παιχνίδι, με την αδερφή μου και τα ξαδέρφια μου. Κτίσιμο σπιτιών στο δάσος, στον Πρόδρομο, αλλά και στη θάλασσα. Θυμούμαι έντονα αυτά τα δύο κεφάλαια, το βουνό και τη θάλασσα, όπου το καθένα είχε τις δικές του ιστορίες, τις δικές του περιπέτειες και τα δικά του παιχνίδια. Το βουνό είχε ένα μυστήριο καθώς εκεί κτίζαμε σπίτια με ξύλα, ενώ η θάλασσα ήταν το παιχνίδι με το κύμα, τα κοχύλια και τις πέτρες. Θυμάμαι πάντα να μαζεύουμε πέτρες και κοχύλια. Ναι, το παιχνίδι είναι η πιο σημαντική ανάμνηση που έχω.

 

Η ισορροπία νομίζω πως είναι ένα κύριο συστατικό και γι’ αυτό μαθαίνουμε και μέσα από τα παραμύθια πως, όταν κρατάς τις ισορροπίες, μπορείς να έχεις και την εξέλιξή σου. Ισορροπία του καλού και του κακού.

Την ώρα που αφηγείσαι ένα παραμύθι, νοιώθεις να ενσαρκώνεις τους ρόλους των πρωταγωνιστών του; Ταξιδεύεις στα μέρη που περιγράφεις;

Ένας αφηγητής δεν μπορεί να μην ταξιδέψει στους τόπους που θέλει να βοηθήσει τους άλλους να ταξιδέψουν μαζί του. Ή καλύτερα, που θα τους πάρει από το χέρι για να τους πάει εκεί. Ένας αφηγητής ή ένας παραμυθάς, δεν θα μάθει ένα κείμενο απ’ έξω για να το αφηγηθεί με τις τελείες και τα κόμματά του. Έχει την ιστορία σαν οδηγό και φαντάζεται τις εικόνες μπροστά του καθώς αφηγείται τις συγκεκριμένες στιγμές του παραμυθιού, ενώ φαντάζεται και πως είναι ο χαρακτήρας που τον ακολουθεί στην ιστορία του.

Και μπορεί από παράσταση σε παράσταση να διαφέρουν τα τοπία;

Σίγουρα. Ο παραμυθάς συνεχίζει να ζει. Άρα οι εμπειρίες του γίνονται βιώματα. Μπορεί κάποια στιγμή να αφηγηθώ ένα παραμύθι για το οποίο είχα κάποιες εικόνες, αλλά την προηγούμενη να είχα ζήσει στην καθημερινή μου ζωή μια εμπειρία σχετική με το παραμύθι. Άρα, εμπλουτίζεις συνεχώς τα παραμύθια και τις αφηγήσεις σου με τις δικές σου αισθήσεις, με τις δικές σου μυρωδιές…

Από ποια ανάγκη λες παραμύθια;

Όλο αυτό ξεκίνησε χωρίς να υπάρχει συγκεκριμένος λόγος. Είναι η έλξη και η δύναμη που έχει το παραμύθι να συμπορεύεται μαζί σου καθ’ όλη την πορεία της ζωής σου, είτε είσαι παιδί, είτε είσαι έφηβος, είτε ενήλικας. Έρχεται στη ζωή σου και μετά συμπορεύεται. Άρα, δεν θα έλεγα ότι ξεκίνησε από μια ανάγκη, αλλά από μια συνάντηση και μετά μια συμπόρευση των δύο.

 

Το να είσαι τόσο παραστατική, τόσο περιγραφική και τόσο διαχυτική, είναι κάτι που βγαίνει αυθόρμητα ή το δουλεύεις;

Σίγουρα μπορείς να εξελίξεις κάποια πράγματα στον τρόπο της αφήγησής σου, που αφορούν στην έκφραση, τον ρυθμό της αφήγησης, τον τρόπο που συνδυάζεις τις χειρονομίες σου με την ιστορία. Αλλά, κάποια πράγματα βγαίνουν αβίαστα. Νομίζω πως δεν προδιαθέτεις τον εαυτό σου ότι, πρέπει να αντιδράσω έτσι, πρέπει να μιλήσω έτσι. Οδηγός σου είναι η ιστορία. Ο αφηγητής δεν είναι το σημαντικό πρόσωπο αλλά το μέσο.

Ένοιωσες ποτέ να υπερβάλλεις στη σκηνή;

Καμιά φορά είτε από συναισθηματική φόρτιση είτε από έντονη ταύτιση, μπορείς να επηρεαστείς και να γίνεις πιο έντονος. Ή επειδή το ζεις μέσα σου, ίσως θέλεις να το εξωτερικεύσεις. Νομίζω όμως ότι δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε τις ισορροπίες. Σίγουρα θα συγκινηθείς, σίγουρα θα σου προκαλέσει κάτι δυνατό ένα παραμύθι, αλλά είναι ωραία να αφήνεις και τον ακροατή ή τον θεατή σου να πάρει αυτά που θέλει από το παραμύθι χωρίς να του επιβάλεις κάτι συγκεκριμένο από την ιστορία. Ο καθένας ταυτίζεται με κάτι διαφορετικό.

Είναι σημαντικό πάντα να λες «ωραία, διάλεξα μια ιστορία, τώρα τι την κάνω;». Είναι σημαντικό να τη μεταφέρεις παρακάτω, γιατί αν μείνει μέσα σου θα μείνει μόνο σε ένα μικρό μέρος της δικής σου προσωπικότητας. Σημαντικό είναι να ακουστεί και να βγει προς τα έξω.

Ισορροπία λοιπόν.

Ισορροπία πάνω απ’ όλα. Πιστεύω πολύ σε αυτό και νιώθω ότι τούτο υπήρχε και υπάρχει τόσο στη ζωή μας όσο και στα παραμύθια. Ισορροπία του καλού και του κακού. Η ισορροπία νομίζω πως είναι ένα κύριο συστατικό και γι’ αυτό μαθαίνουμε και μέσα από τα παραμύθια πως, όταν κρατάς τις ισορροπίες, μπορείς να έχεις και την εξέλιξή σου.

Και τι άλλο;

Αγάπη. Όσο δύσκολη κι αν είναι η πορεία σου για να φτάσεις στους στόχους σου ή να συνεχίσεις κάτι που ξεκίνησες, αν δεν το αγαπάς βαθιά, σαν να βγάζει ρίζες και να ριζώνει μέσα σου και να το πιστεύεις και να το προσπαθείς και να το διεκδικείς και να το φροντίζεις, κάπου θα χαθεί.

 

Θέλω και μπορώ να διακρίνω το καλό σε όλους. Απλώς, κάποιοι άνθρωποι νομίζω πως μπορεί να μην έχουν τον τρόπο να το εκφράσουν τόσο εύκολα όσο άλλοι.

Τι προσφέρουμε στα παιδιά με την αφήγηση παραμυθιών;

Ξεκλειδώνεις τη φαντασία τους, ξεκλειδώνεις ένα κόσμο που μπορούν να μπουν και να μάθουν, χωρίς να είναι διδακτικός τούτος ο τρόπος. Το συναίσθημα είναι επίσης ένα πολύ σημαντικό στοιχείο που καλλιεργείς μέσα από την αφήγηση.

Και τι κερδίζουμε εμείς οι μεγάλοι, οι αφηγητές, από αυτό;

Επικοινωνία, επαφή με τον κόσμο, ανταλλαγή συναισθημάτων, μοίρασμα… Το μοίρασμα που έχεις με τους ανθρώπους και το ότι, για κάποια στιγμή της μέρας είσαι δίπλα από τον άλλο. Η αφήγηση φέρνει κοντά τους ανθρώπους, και πνευματικά και κυριολεκτικά, αφού ο ένας είναι δίπλα στον άλλο.

Είναι και λυτρωτικό κάποιες φορές;

Σίγουρα. Πολλές φορές ψάχνουμε μανιωδώς και με αγωνία να βρούμε λύσεις σε θέματα που μας απασχολούν, να βρούμε τρόπους να αντεπεξέλθουμε σε δύσκολες καταστάσεις και τελικά, με μια κατακλείδα ή με ένα νόημα ή μια λέξη ή μια κουβέντα που θα ακούσουμε μέσα από το παραμύθι, θα πούμε «τα κατάφερε και κάποιος άλλος» ή «βρήκα τη λύση γιατί ταυτίστηκα με κάτι που ακούω» ή «και εγώ περνώ δύσκολα όπως περνά αυτός ο χαρακτήρας» ή «και εγώ μπορώ να αντεπεξέλθω στις δυσκολίες μου». Άρα, δίνει λύσεις, δίνει την ευκαιρία να νοιώσουμε ότι, όπως πειραματίζεται ο χαρακτήρας και έχει ένα ταξίδι για να φτάσει κάπου, χωρίς να ξέρει που θα φτάσει, μπορούμε κι εμείς να το κάνουμε και να νοιώθουμε αυτή την ανάγκη. Είν’ εντάξει, θα ξεκινήσω, θα ταξιδέψω, δεν ξέρω αν θα φτάσω, αν θα πετύχω αυτό που θέλω, αλλά τουλάχιστον δοκίμασα. Αυτό νομίζω είναι το σημαντικό.

Με την αφήγηση παραμυθιών στα παιδιά ξεκλειδώνεις τη φαντασία τους, ξεκλειδώνεις ένα κόσμο που μπορούν να μπουν και να μάθουν, χωρίς να είναι διδακτικός τούτος ο τρόπος. Το συναίσθημα είναι επίσης ένα πολύ σημαντικό στοιχείο που καλλιεργείς μέσα από την αφήγηση.

Τι είδους παραμύθια επιλέγετε να διηγείστε; Με πιο κριτήριο τα επιλέγετε;

Κάποιες φορές τα ίδια τα παραμύθια, οι ιστορίες, επιλέγουν εσένα να τις αφηγηθείς. Με παράξενους τρόπους. Μπορεί απλά να πιάσεις ένα βιβλίο, ή εκεί που μελετάς τις καταγραφές ή το υλικό σου, ξαφνικά να ανοίξεις μια σελίδα και να διαβάσεις ένα παραμύθι ή μια παραλλαγή ενός παραμυθιού και να πεις «τούτο πως βρέθηκε στον δρόμο μου;». Άρα, καμιά φορά σε επιλέγουν οι ίδιες οι ιστορίες για να τις μεταφέρεις παρακάτω. Ή εξαρτάται εσύ σε τι στιγμή της ζωής σου βρίσκεσαι. Μπορεί να βρίσκεσαι σε μια στιγμή που να ψάχνεις έντονα τούτο το στοιχείο των ιστοριών που θα σου δώσουν δύναμη για να συνεχίσεις κι εσύ τη δική σου τη ζωή. Ή να ψάχνεις λύσεις ή απαντήσεις και επειδή δεν τις βρίσκεις στην καθημερινότητά σου, να ακούς τούτες τις απαντήσεις μέσα από τις ιστορίες. Είναι σημαντικό πάντα να λες «ωραία, διάλεξα μια ιστορία, τώρα τι την κάνω;». Είναι σημαντικό να τη μεταφέρεις παρακάτω, γιατί αν μείνει μέσα σου θα μείνει μόνο σε ένα μικρό μέρος της δικής σου προσωπικότητας. Σημαντικό είναι να ακουστεί και να βγει προς τα έξω.

Ποια στοιχεία έχουν τα λαϊκά παραμύθια που τα κάνουν να διαφέρουν από άλλα παραμύθια;

Είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο ο λαϊκός πολιτισμός. Προσωπικά, πιστεύω πως πρέπει να είμαστε κοντά στη λαϊκή παράδοση και στη λαϊκή σοφία. Πρέπει να ξέρεις από πού έρχεσαι για να είσαι ένας άνθρωπος που ζει μέσα σε μια σύγχρονη κοινωνία αλλά μπορεί να δημιουργήσει και να προχωρήσει. Άμα δεν ξέρεις από που προέρχεσαι και τι ήταν εκείνο που σε έφερε ως εδώ, νομίζω ό,τι αγνοείς ένα μεγάλο κομμάτι της ζωής. Πιστεύω ότι τα λαϊκά παραμύθια έχουν άλλα πράγματα μέσα. Έχουν σοφία που βοηθά να δεις το σήμερα με άλλον τρόπο ή να νοιώσεις ότι, τούτα τα τέρατα, ή τους γίγαντες, ή τους δράκους, μπορούμε τελικά να τους πολεμήσουμε. Δεν είναι τυχαίο που κάποια παραμύθια συνεχίζουν και βρίσκονται μπροστά μας ξανά και ξανά. Είναι η ανάγκη του ανθρώπου να ψάξει να βρει τούτες τις απαντήσεις μέσα από τη ζωή και τα παραμύθια είναι ένας τρόπος που μετέφεραν από στόμα σε στόμα και από γενιά σε γενιά, τούτον τον πολιτισμό και τούτη την κουλτούρα.

 

Μπορεί ο οποιοσδήποτε να πιάσει τα μηνύματα; Μπορούν τα παραμύθια να μας επηρεάσουν όλους, και τους πιο «δύσκολους», τους πιο επιφανειακούς, τους πιο αδιάφορους;

Νομίζω ότι το παραμύθι μιλά στη ψυχή μας χωρίς να το καταλάβουμε. Είναι μια τόσο αρχέγονη τέχνη που σώθηκε και ακόμα σώζεται -ακόμα κι εμείς, όταν βρεθούμε με φίλους μας, κάνουμε αφήγηση του τι κάναμε μέσα στη μέρα μας. Άρα, είναι η ανάγκη του ανθρώπου να αφηγείται. Γι’ αυτό και νομίζω ότι, παρόλο που στην αρχή μπορεί να ακούσει κάτι και να πει «εμένα δεν με ενδιαφέρει», «εν μωρίσιμα» ή «δεν θέλω να ακούσω», σίγουρα κάτι θα ξυπνήσει μέσα του, από κάπου θα πιαστεί και κάπως θα κερδίσεις την προσοχή του. Είναι τούτη η έμφυτη ανάγκη που έχει ο κόσμος να ακούει ιστορίες και να αφηγείται ιστορίες.

Τα λαϊκά παραμύθια έχουν μια σοφία που βοηθά να δεις το σήμερα με άλλον τρόπο ή να νοιώσεις ότι, τούτα τα τέρατα, ή τους γίγαντες, ή τους δράκους, μπορούμε τελικά να τους πολεμήσουμε.

Υπάρχει συγκεκριμένος λόγος που με τις Παραμυθίες (σ.σ. μαζί με τη μουσικό Βερόνικα Αλωνεύτου) επιλέξατε να συνοδεύετε τις αφηγήσεις σας με σαντούρι, φλάουτο και κλαρίνο; Έχουν κάτι αυτά τα όργανα;

Σε κάθε μου συνεργασία ξυπνά και κάτι διαφορετικό. Η συνεργασία μου με τη Βερόνικα, με το σαντούρι και το φλάουτο, έφερε κοντά την τέχνη της αφήγησης και την τέχνη της μουσικής με ένα πολύ όμορφο τρόπο. Άρα, είναι λες και οι δύο αυτές τέχνες που είχαν ως βάση το λαϊκό πολιτισμό, τα λαϊκά παραμύθια και τις μουσικές από τη λαϊκή παράδοση, συνδέθηκαν όμορφα και αβίαστα. Οι συνεργασία με άλλους μουσικούς, όπως έγινε πρόσφατα με την παράσταση «Του μύθου τα γυρίσματα», που είχαν να κάνουν να κάνουν με τη γέννηση του Δία στην Κρήτη, ξύπνησε την έμπνευση του συνδυασμού κρητικής μουσικής και μουσικών οργάνων που προέρχονται από την Κρήτη (λαούτο, μαντολίνο, νέϋ και κρητική λίρα). Άρα, καμιά φορά διαλέγοντας την ιστορία ή το παραμύθι, μαζί φαντάζεσαι και τη μουσική υπόκρουση που θα το ζωντανέψει ακόμα περισσότερο.

 

Μπορεί να συγκινηθώ με το πιο καθημερινό πράγμα, φτάνει να το συνειδητοποιήσω ότι συμβαίνει εκείνη τη στιγμή. Συγκινούμαι περισσότερο τις στιγμές που νοιώθω να τις ζω με τα όλα τους. Μπορεί να είναι μια μυρωδιά, ένα τραγούδι, ένα χαμόγελο…

Το έχεις σπουδάσει αυτό το πράγμα; Τι ακριβώς έχεις σπουδάσει;

Έχω σπουδάσει νηπιαγωγός. Πάντα όμως αγαπούσα τις τέχνες και ήθελα να σπουδάσω υποκριτική. Αλλά, όσες φορές κι αν ξεκινούσα ο δρόμος μου δεν έφτανε μέχρι εκεί. Οπότε, τελικά με οδήγησε η τύχη και η μοίρα να πάω στην Αγγλία για το μεταπτυχιακό μου το οποίο ήταν σχετικό με δράμα και θέατρο στην εκπαίδευση, άρα τελικά πάντρεψα τις δύο μου αγάπες: την εκπαίδευση και την ενασχόληση με το θέατρο. Η αφήγηση ήρθε λίγο αργότερα, όταν είχα πάει στο Μουσικό Χωριό, στον Άγιο Λαυρέντιο στο Πήλιο και έκανα το πρώτο μου εργαστήρι αφήγησης μαζί με την Ανθή Θάνου. Ερχόμενη πίσω στην Κύπρο, είπα ό,τι δεν μπορώ να φανταστώ τον εαυτό μου χωρίς να ασχολούμαι με τούτη την τέχνη της αφήγησης. Σιγά-σιγά μπήκε στη ζωή μου το παραμύθι και εγώ στη δική του και μετά από δύο χρόνια σοβαρής ενασχόλησης με τη μελέτη του παραμυθιού και του λαϊκού πολιτισμού, έφτασα εδώ που είμαι.

Γενικότερα, τι κάνεις αυτό το διάστημα;

Είχα την ευκαιρία να ασχοληθώ με τον τομέα της εκπαίδευσης σε διάφορες μορφές. Εκτός του ότι μέσα από τις αφηγήσεις μου ασχολούμαι με το εκπαιδευτικό κομμάτι και τη δημιουργία εκπαιδευτικών προγραμμάτων σε μουσεία, όπως είναι για παράδειγμα το Κέντρο Εικαστικών Τεχνών και Έρευνας του Ιδρύματος Κώστα και Ρίτας Σεβέρη, είμαι στο Πανεπιστήμιο Κύπρου ως ειδικός επιστήμονας, διδάσκοντας το Δημιουργικό Δράμα, το οποίο στην ουσία δίνει έμφαση στο πως μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το θέατρο ως παιδαγωγικό εργαλείο. Ήμουνα επίσης σταθερός συνεργάτης με το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο, διδάσκοντας παρόμοια μαθήματα με αυτό της τέχνης της αφήγησης στο νηπιαγωγείο και το τελευταίο διάστημα συνεργάζομαι με το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο κάνοντας παρεμβατικά προγράμματα σε σχολεία που έχουν να αντιμετωπίσουν ευαίσθητα θέματα, ενώ ως θεατροπαιδαγωγός δραστηριοποιούμαι και στα σχολεία με εκπαιδευτικά θεατρικά προγράμματα. Σε ότι αφορά στο κομμάτι των παραστάσεων, θα επαναληφθεί η παράσταση «Του μύθου τα γυρίσματα - Ήχοι και μύθοι της Κρήτης» (μια διασκευή του μύθου από τον Βαγγέλη Γέττο) που είχε γίνει τον Φλεβάρη. Επίσης, τους επόμενους μήνες θα πάρει σάρκα και οστά μια παράσταση, όπου στην ουσία η απαρχή της τέχνης του Καραγκιόζη έρχεται να συναντήσει την τέχνη της αφήγησης αλλά και τη μουσική. Μια παράσταση που έχει σκεφτεί ο καραγκιοζοπαίχτης Θοδωρής Κωστιδάκης, τη μουσική επένδυση την έχει εμπνευστεί ήδη ο Άλκης Αγαθοκλέους, ενώ επί σκηνής θα είμαστε μαζί και με άλλους φίλους μουσικούς.

Ισορροπία πάνω απ’ όλα. Δεν μπορείς να μεγαλώσεις τα παιδιά σου μέσα σε ένα γυαλοκλούβι. Πρέπει να υπάρχουν όλα στη ζωή του παιδιού, να μην το αποκλείουμε από κάτι θεωρώντας ότι έτσι το προστατεύουμε. Καλύτερα να μπορέσει να διακρίνει από μόνο του στην πορεία των πραγμάτων και να αναπτύξει κριτική σκέψη κατανοώντας γιατί λειτουργούν έτσι κάποια πράγματα.

Με την Βερόνικα και τις Παραμυθίες, ετοιμάζετε κάτι;

Δραστηριοποιούμαστε με τα εκπαιδευτικά μας προγράμματα, κυρίως στο Κέντρο Εικαστικών Τεχνών και Έρευνας, ενώ για τους επόμενους μήνες δεν έχουμε κάτι καινούργιο σε παράσταση. Γενικά, η τωρινή είναι μια περίοδος εξέλιξης και των δύο μας, μέσα από διάφορα projects.

Μαρίνα, πόσο συχνά συγκινείσαι; Με ποια πράγματα συγκινείσαι;

Είμαι ένας άνθρωπος που συγκινούμαι πολύ εύκολα. Μπορεί να συγκινηθώ με το πιο καθημερινό πράγμα, φτάνει να το συνειδητοποιήσω ότι συμβαίνει εκείνη τη στιγμή. Συγκινούμαι περισσότερο τις στιγμές που νοιώθω να τις ζω με τα όλα τους. Μπορεί να είναι μια μυρωδιά, ένα τραγούδι, ένα χαμόγελο…

Ποια πράγματα σου δίνουν ελπίδα, σε παρηγορούν, σε κάνουν να χαμογελάς;

Νοιώθω ό,τι εμείς είμαστε που μπορούμε να κάνουμε τη διαφορά. Που πρέπει να κάμνουμε καμιά φορά ένα μικρό ταξίδι προς τα μέσα και να μην περιμένουμε ότι τα προβλήματα γύρω μας θα λυθούν αν δεν βάλουμε κι εμείς ένα μικρό λιθαράκι. Άρα, κτίζουμε την ελπίδα βήμα-βήμα για να μην απογοητευτούμε και να μην νοιώθουμε ότι είναι κάτι άπιαστο. Νομίζω ό,τι ένα μικρό λιθαράκι όποτε μπορούμε -όχι κατ’ ανάγκη κάθε μέρα-, μπορεί να μας φέρει την ελπίδα και να μπορέσουμε να ανεβούμε πάνω σε εκείνο που θα κτίσουμε για να δούμε με θάρρος και με δύναμη και με φως τον ορίζοντα.

Οι γονείς μου δεν ασχολούνται με τις τέχνες με την έννοια που το ξέρουμε, δεν είναι δηλαδή μουσικοί ή κάτι τέτοιο, είναι όμως ευαίσθητοι στην ψυχή και γονείς που ήθελαν πάντα να μας δώσουν το καλύτερο.

Χαμογελάς συχνά, ακόμα και χωρίς ιδιαίτερο λόγο;

Ναι, πολλές φορές. Νομίζω ότι είναι ένα στοιχείο του χαρακτήρα μου το χαμόγελο και πολλές φορές μπορεί να ξεχνώ ότι χαμογελώ και απλά να νοιώθω ένα μούδιασμα στα μάγουλά μου.

 

Ποια είναι η πιο όμορφη κουβέντα που θυμάσαι να σου είπε κάποιος;

Ήταν ένα παιδί μια φορά που μου είπε «σήμερα ήμουν πολλά ανήσυχος και πολλά κουρασμένος αλλά ένοιωσα ότι η φωνή σου ήταν γαλήνια και τούτο μπόρεσε να με ξεκουράσει». Τούτη είναι η ομορφιά πιστεύω, να μιλάς ή να αφηγείσαι και να ξεκουράζεις τον άλλο και όχι να τους κουράζεις απλώς επειδή εσύ θέλεις να τους πεις κάτι.

Υπάρχει κάποιος τρόπος να γίνει κάποιος καλός άνθρωπος; Πρέπει απαραίτητα να έχεις περάσει προηγουμένως από συγκεκριμένη διαδικασία;

Οι διαδικασίες νομίζω ό,τι απλά μπορούν να σε ξυπνήσουν πιο γρήγορα. Εγώ θέλω και μπορώ να διακρίνω το καλό σε όλους. Απλώς, κάποιοι άνθρωποι νομίζω πως μπορεί να μην έχουν τον τρόπο να το εκφράσουν τόσο εύκολα όσο άλλοι. Όχι όμως, δεν νομίζω πως χρειάζεται να πονέσεις για να γίνεις καλός άνθρωπος. Δεν χρειάζεσαι να περάσεις δύσκολα για να μπορέσεις να αγαπήσεις τον συνάνθρωπο ή τον διπλανό σου. Πρέπει απλά να είσαι άνθρωπος. Τι σημαίνει αυτό; Είμαι συνεχώς σε εγρήγορση. Δεν γίνομαι παθητικός επειδή έχω λίγα λεφτά, ή επειδή νοιώθω ότι δεν έχω επιλογές στη ζωή μου. Νομίζω ότι η εγρήγορση, το να σε κάνει να βλέπεις πράγματα, μπορεί να σε οδηγήσει στο να ψάξεις να δεις μέσα σου και να γίνεις τελικά καλύτερος άνθρωπος. Είναι όπως όταν έχεις ένα πηλό και τον πλάθεις. Κάθε μέρα πλάθουμε τον εαυτό μας. Κάθε μέρα έχουμε την ευκαιρία να γίνουμε καλύτεροι. Κι αν κάναμε κάτι, γιατί άνθρωποι είμαστε, το σημαντικό είναι να κάτσουμε μια στιγμή της μέρας και να σκεφτούμε τι κάναμε για να μπορέσουμε να γίνουμε καλύτεροι.

Μιλώντας συνεχώς σε ένα μωρό -που ακόμα πλάθεται ο χαρακτήρας του- για την αγάπη, για την ηθική, για την ενσυναίσθηση, μπορεί στο τέλος να του κάνεις «κακό», από την άποψη ότι ενδεχομένως να μην τον βοηθήσεις να δημιουργήσει αντιστάσεις;

Είναι αυτό που είπαμε και πριν. Ισορροπία πάνω απ’ όλα. Δεν μπορείς να μεγαλώσεις τα παιδιά σου μέσα σε ένα γυαλοκλούβι. Τα παιδιά αισθάνονται τι συμβαίνει γύρω τους και κάποιες φορές νοιώθουν και άγχος όταν δεν μπορούν να εξηγήσουν κάποια πράγματα. Άρα, δε σημαίνει ότι υπάρχει μόνο το καλό και μόνο το κακό. Εναπόκειται σε εμάς να μεγαλώσουν τα μωρά ζώντας την πραγματικότητα. Ο καθένας μας έχει τις δικές του αξίες που θέλει να τονίσει και να μεταφέρει στα παιδιά του. Πρέπει να υπάρχουν όλα στη ζωή του παιδιού, να μην το αποκλείουμε από κάτι θεωρώντας ότι έτσι το προστατεύουμε. Καλύτερα να μπορέσει να διακρίνει από μόνο του στην πορεία των πραγμάτων και να αναπτύξει τούτη την κριτική σκέψη κατανοώντας γιατί λειτουργούν έτσι κάποια πράγματα. Άμα μπορεί να τα εξηγήσει, όταν μεγαλώσει θα έχει αυτές τις δεξιότητες και τους τρόπους να επιλέξει το καλό. Να πω εδώ πως, ένας αποτελεσματικός τρόπος να «φτάσεις» στα παιδιά είναι να χρησιμοποιείς μέσα όπως τα παραμύθια, όπου δεν είσαι εσύ ο διδακτικός, δεν είσαι εσύ «ο μεγάλος που τα ξέρει όλα», αλλά μια ιστορία που αλληγορικά θα μεταφέρει τα μηνύματα που θέλεις.

 

Το παιχνίδι είναι η πιο σημαντική ανάμνηση που έχω από τα παιδικά μου χρόνια.

Υπάρχουν όμορφοι άνθρωποι γύρω μας;

Πως δεν υπάρχουν; Η ομορφκιά εν παντού!

Πως ορίζεις τον όμορφο άνθρωπο;

Ωραία η ερώτηση γιατί με βάζεις να σκεφτώ όμορφα. Ένας όμορφος άνθρωπος είναι αυτός που, άμα βρίσκεσαι μαζί του, δεν σκέφτεσαι ούτε την ώρα, ούτε το που είσαι, ούτε το τι πρέπει να κάνεις μετά. Είναι ένας άνθρωπος που είναι δίπλα σου, σού ζωγραφίζει ένα χαμόγελο και σου προκαλεί μια ηρεμία στην ψυχή.