Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά των Ναρκωτικών, που ήταν χθες 26 Ιουνίου, η Στέλλα Νικολάου -Συμβουλευτική Ψυχολόγος, γράφει μερικά λόγια για όλα αυτά τα άτομα που βιώνουν αυτό το πρόβλημα και τους λόγους ή τις δικαιολογίες, που πιθανόν να τους οδήγησαν μέχρι εκεί. 

Ένα κείμενο επηρεασμένο από άτομα που ζήτησαν βοήθεια για προβλήματα εξάρτησης από ουσίες, αλκοόλ, και ψυχοφάρμακα. 

«Αυτοπεποίθηση, ευχαρίστηση, ηρεμία, χαλάρωση, εξουσία, έλεγχο, διεύρυνση σκέψης και δράσης, αποφυγή αρνητικών σκέψεων και καταστάσεων, αποφυγή πόνου, απόλαυση, λόγοι που αναφέρουν τα άτομα για να καταφύγουν στη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών, νόμιμων ή παράνομων. Κάτι τους κάνει νόημα, κάτι κερδίζουν, κάτι νιώθουν, κάτι προσπαθούν να ξεφορτωθούν, κάτι ελέγχουν, κάτι αποφεύγουν. 

Αν μέναμε μέχρι εδώ, τότε όλα θα ήταν καλά, δεν θα υπήρχε λόγος να μιλάμε για γι'αυτά.  Στην αρχή τα άτομα επιτυγχάνουν αυτό που ψάχνουν με τη χρήση και επειδή δεν έπαθαν κάτι, πιστεύουν ότι έσπασαν τις «προκαταλήψεις» που υπάρχουν για τα ναρκωτικά. Ότι είναι κακά, ότι σκοτώνουν, ότι πρέπει να λέμε όχι σε αυτά. 

Παρά τις αρνητικές συνέπειες, εξακολουθούν να κάνουν χρήση για να διατηρήσουν το αίσθημα της απατηλής ανακούφισης, το αίσθημα του «φυσιολογικού»

Στη συνέχεια όμως εγκλωβίζονται σε ένα φαύλο κύκλο, χωρίς να έχουν συνειδητοποιήσει πως βρέθηκαν σε αυτή τη κατάσταση. Αρχικά τα άτομα μπαίνουν στη χρήση χωρίς να το αντιληφθούν, ο εαυτός τους τους σαμποτάρει, είτε για περιέργεια, ή για πειραματισμό, ή επειδή το κάνει όλη η παρέα, ή «για να ξεχάσουν» ή γιατί απλά γιατί περνάνε καλά. Όλα μοιάζουν όμορφα, μέχρι η ουσία να τους εγκαταλείψει. Τότε έρχονται αντιμέτωποι με την αλήθεια τους, μόνο που τώρα τα πράγματα είναι ακόμα πιο χειρότερα. 

Νιώθουν χαμένοι, αβοήθητοι. Θέλουν να νιώσουν και πάλι ισχυροί. Και ξανά από την αρχή, ή ίδια ταινία επαναλαμβάνεται, την έχουν δει αμέτρητες φορές, σε σημείο που πλέον γνωρίζουν την κάθε σκηνή που θα ακολουθήσει με την κάθε της λεπτομέρεια. 

Όταν οι συνέπειες γίνονται εμφανείς στη ζωή τους σε τομείς όπως η υγεία, χρήματα, εργασία, φίλοι, οικογένεια, νομικά θέματα κ.ά., κάποιοι θα προσπαθήσουν να σταματήσουν τη χρήση. Αν προσπαθήσουν και δεν τα καταφέρουν, απελπίζονται και βρίσκουν ξανά διέξοδο στη χρήση. Παρά τις αρνητικές συνέπειες, εξακολουθούν να κάνουν χρήση για να διατηρήσουν το αίσθημα της απατηλής ανακούφισης, το αίσθημα του «φυσιολογικού».

Όλα μοιάζουν όμορφα, μέχρι η ουσία να τους εγκαταλείψει. Τότε έρχονται αντιμέτωποι με την αλήθεια τους, μόνο που τώρα τα πράγματα είναι ακόμα πιο χειρότερα.

Πλέον χρειάζονται την ουσία για να αποφύγουν τις αρνητικές συνέπειες που επιφέρει η έλλειψη της. Τότε τα αρχικά συναισθήματα που διατήρησαν το άτομο στη χρήση μεταμορφώνονται σε απελπισία, απόγνωση, θυμό, ενοχές, απογοήτευση, θλίψη, συναισθήματα που μπορεί να οδηγήσουν το άτομο σε κοινωνικό αποκλεισμό, απομόνωση και αποξένωση από τις αξίες του. 

Οι συνέπειες επηρεάζουν όχι μόνο το ίδιο το άτομο αλλά και τα άτομα γύρω του. Τα μέλη της οικογένειας συνήθως βιώνουν συναισθήματα εγκατάλειψης, άγχους, φόβου, θυμού, έντονης ανησυχίας, ενοχών, και ντροπής. Υποφέρουν εξίσου η και περισσότερο, οργανώνοντας τη ζωή τους γύρω υπό τη σκιά της εξάρτησης. Στην προσπάθεια τους να ελέγξουν και να αλλάξουν το άτομο αποδιοργανώνουν τη δική τους ζωή. Ζουν με το φόβο, πότε θα ξανακάνει χρήση, τι σκέφτεται, τι θα απογίνει. Δοκιμάζουν τα πάντα, απειλές, φωνές, απομάκρυνση, κλάμα, αστυνομία, από τις πιο ήπιες συμπεριφορές, μέχρι και τις πιο σκληρές. 

Για το άτομο που κάνει χρήση, εξάρτηση είναι η εξαρτησιογόνα ουσία, και για την οικογένεια του καταντά εξάρτηση και εμμονή το ίδιο το άτομο. Η οικογένεια ανακτά τον έλεγχο μόνο όταν αρχίσει να αντιμετωπίζει τη δική της εξάρτηση.

To άτομο βρίσκεται σε μια συνεχή σύγκρουση, ανάμεσα στην επιθυμία για τις «θετικές» επιδράσεις των ναρκωτικών και στις αρνητικές συνέπειες που έχει στη ζωή του. Το άτομο επιθυμεί να μην επιθυμεί τα ναρκωτικά. Οι επιθυμίες του έρχονται σε αντιπαράθεση. Θέλει να συνεχίσει τη χρήση αλλά θέλει και να μην έχει επιπτώσεις. «Πώς μπορεί κάτι που μου προσφέρει απόλαυση, να καταλήγει να είναι η πηγή της δυστυχίας μου»; Πλέον με τη «ταμπέλα του εξαρτημένου» δυσκολεύεται να ταυτιστεί με μια άλλη πραγματικότητα, που όμως δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει.

Κατανοεί την πραγματικότητα με τα δεδομένα του, οι αισθήσεις του τον οδηγούν στην επιφάνεια των πραγμάτων. Αυτή η πραγματικότητα τον απαλλάσσει από συναισθήματα αμφισβήτησης, περιέργειας, που ίσως τον βοηθήσουν να δώσει και μια άλλη ερμηνεία στη κατάσταση του. Ίσως τον βοηθήσουν να αναγνωρίσει τις ανάγκες που εξυπηρετεί η εξάρτηση ώστε να μπορέσει να τις ικανοποιήσει μέσω μιας άλλης αφήγησης. 

Το άτομο που κάνει χρήση δεν είναι «ανίατο» ή «άρρωστο» όπως αρκετοί εξακολουθούν να πιστεύουν.

Είναι άτομο με ευθύνες που διαλέγει μια πραγματικότητα που του κάνει νόημα, έστω αν την ίδια στιγμή δεν του κάνει νόημα καθόλου. Επομένως αν αναγνωρίσει την ευθύνη που έχει, μπορεί να επιλέξει ή να κατασκευάσει μια άλλη πραγματικότητα χωρίς τη χρήση. 

Όσο δεν γνωρίζει πως έχει πέσει στη παγίδα και δεν αναγνωρίζει πως βρέθηκε εκεί, τότε θα συνεχίσει να πέφτει. Αν όμως αποδεχτεί την κατάσταση που βρίσκεται στο παρόν στάδιο, αρχίσει να αναγνωρίζει και να παρατηρεί την παγίδα, αν αποκτήσει τα απαραίτητα εργαλεία, τότε θα βρει και το τρόπο να βγει και να πάρει μια πορεία που πλέον δεν χωράει παγίδες. 

Θα δημιουργήσει τη ζωή του με τέτοιο τρόπο που και η παγίδα να εμφανιστεί, θα μπορεί σαν σκηνοθέτης της νέας ταινίας που θα φτιάξει να δώσει ένα διαφορετικό σενάριο με διαφορετικό τέλος».