Της Μήνας Χρυσάνθου

Φωτογραφίες: Γιώργος Μιχαήλ

Εκατοντάδες χιλιάδες άτομα παγκοσμίως αισθάνονται ότι το ανατομικό τους φύλο δεν τους ταιριάζει, με αποτέλεσμα κάποια από αυτά να προχωρούν σε διαδικασία αλλαγής του. Αυτό που είναι ξεκάθαρο είναι το γεγονός ότι η αλλαγή του φύλου είναι μια πολύπλοκη διαδικασία, που διαφέρει από άτομο σε άτομο. Κάποια άτομα επιλέγουν μόνο τη θεραπεία με ορμόνες, ενώ άλλα προσχωρούν σε μεγάλα χειρουργεία για να κάνουν τη μετάβαση στο άλλο φύλο. Σύμφωνα με την Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία, υπάρχει μια διαταραχή που ονομάζεται «δυσφορία φύλου», με την οποία έχουν διαγνωσθεί μερικοί transgender, ειδικά όταν ζητούν ορμονική θεραπεία ή χειρουργική επέμβαση. Γενικότερα, όμως, το να είναι κανείς τρανς δεν είναι διαταραχή, είναι μια ταυτότητα.

 

ΔΕΣ ΕΠΙΣΗΣ: ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΜΕ [3 ΤΟΛΜΗΡΑ ΤΡΑΝΣ ΑΓΟΡΙΑ ΜΙΛΟΥΝ ΣΤΗΝ ΚΑΜΕΡΑ ΤΗΣ CITY]

Η αλλαγή φύλου στην Κύπρο παλαιότερα αποτελούσε ταμπού, όμως τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι έφηβοι και νεαροί ενήλικες νιώθουν πιο άνετα να πάρουν την απόφαση να ζητήσουν ιατρική βοήθεια και περίθαλψη για να κάνουν αλλαγή φύλου.

Γι’ αυτό το θέμα μίλησε στη «Σημερινή» ο Παιδίατρος - Ενδοκρινολόγος και Καθηγητής Παιδιατρικής St. George’s University Medical School στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, Δρ Νίκος Σκορδής, ο οποίος ασχολείται τα τελευταία 5 χρόνια περισσότερο οργανωμένα με την αλλαγή φύλου. Όπως μας ανέφερε, τα τελευταία χρόνια στην Κύπρο ασχολούνται με την ορμονική αλλαγή του ανθρώπου σε πιο οργανωμένη βάση.

Και στους ανήλικους και στους ενήλικες υπάρχει γενικά μια αύξηση των γυναικών οι οποίες επιθυμούν να αλλάξουν φύλο.

Περισσότεροι έφηβοι ή νεαροί ενήλικες

Όπως μας ανέφερε ο Δρ Σκορδής, οι περισσότεροι ασθενείς του είναι έφηβοι ή νεαροί ενήλικες, οι οποίοι επιθυμούν να κάνουν αλλαγή φύλου. Το πρώτο πράγμα, το οποίο πρέπει να ξέρουν οι γονείς και να λάβουν υπόψη, είναι ότι αν το παιδί εκφράσει οποιαδήποτε ανησυχία ή αμφιβολία, τότε πρέπει να πάρουν τη συμβουλή κάποιου ειδικού. «Εδώ πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι εάν ο ασθενής είναι κάτω των 18 ετών, τότε για να μπορέσει να προχωρήσει  σε ορμονική και χειρουργική θεραπεία, πρέπει να υπάρχει η συναίνεση και των δύο γονιών, γραπτώς», εξήγησε ο Δρ Σκορδής. «Μόλις διαπιστωθεί η συγκεκριμένη διαταραχή, μετά πρέπει να αποκλειστούν άλλες ψυχικές καταστάσεις, όπως κατάθλιψη ή κάποιο άλλο ψυχιατρικό νόσημα. Αν υπάρχει βαρύ ψυχιατρικό νόσημα, όπως ψύχωση, θα πρέπει πρώτα ο ασθενής να αντιμετωπίσει αυτό και μετά να προχωρήσουμε σε οποιαδήποτε αλλαγή, είτε αυτή είναι ορμονική είτε χειρουργική», αναφέρει.

 

Διαβάστε κι αυτό: Ένα trans άτομο από Κύπρο απαντά σε 13 αδιάκριτες ερωτήσεις [και καταρρίπτει μύθους]

Τα πρώτα στάδια της θεραπείας

Μιλώντας για τα πρώτα βήματα της διαδικασίας αλλαγής φύλου, ο Δρ  Σκορδής είπε ότι πρώτα απ’ όλα πρέπει ο έφηβος ή ο ενήλικας να επισκεφθεί έναν επαγγελματία υγείας, είτε αυτός είναι ψυχολόγος είτε ψυχίατρος, και αφού γίνει η διάγνωση ότι ο έφηβος ή ο ενήλικας έχει «δυσφορία του φύλου», τότε με τη σύμφωνο γνώμη και του ψυχίατρου ή ψυχολόγου θα ξεκινήσει η θεραπεία και η παρακολούθηση. Τα στάδια είναι ακριβώς ίδια, τόσο στην περίπτωση ενός άντρα που επιθυμεί να γίνει γυναίκα, όσο και στην περίπτωση μιας γυναίκας που επιθυμεί να γίνει άντρας. Αρχικά γίνεται μια συνάντηση με τον χειρουργό, ο οποίος κατευθύνει το περιστατικό στον ψυχίατρο. Ο ψυχίατρος παρακολουθεί τον ασθενή για τουλάχιστον ένα χρόνο, προκειμένου να μπορέσει να πει με βεβαιότητα πως ισχύει η διαφυλική διαταραχή. Οι ασθενείς είναι προτιμότερο να ζουν για τουλάχιστον ένα χρόνο πριν από την επέμβαση, στο αντίθετο φύλο. Για παράδειγμα, μια γυναίκα που θέλει να γίνει άντρας, να φοράει αντρικά ρούχα, να συστήνεται ως άντρας και όλη η κοινωνική συναναστροφή να γίνεται με το φύλο που θέλει να βιώσει. Βέβαια, οι περισσότεροι, όταν έρχονται να συζητήσουμε για τέτοιου είδους επεμβάσεις, έχουν ήδη ζήσει ή ζουν στο αντίθετο φύλο, οπότε τα πράγματα είναι πιο εύκολα. Μετά ο ασθενής μπορεί να ξεκινήσει με τις μη αναστρέψιμες επεμβάσεις και θεραπείες, όπως ορμονοθεραπεία, αυξητική στήθους ή μαστεκτομή και επεμβάσεις θηλυκοποίησης στο πρόσωπο.

Το να είναι κανείς τρανς δεν είναι διαταραχή, είναι μια ταυτότητα.

Πρέπει να γίνουν οι απαραίτητες εξετάσεις

Σε αυτό το σημείο είναι που ξεκινά η δουλειά του ενδοκρινολόγου, δήλωσε ο Δρ Σκορδής. «Προτού όμως ξεκινήσουμε οποιαδήποτε θεραπεία, πρέπει ο ασθενής να εξεταστεί, δηλαδή να γίνει καταμέτρηση ορμονών. Αυτές οι εξετάσεις θα επαναληφθούν και κατά τη διάρκεια της ορμονικής θεραπείας και στο τέλος της θεραπείας. Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι ο ασθενής παρακολουθείται και από τον ψυχολόγο καθ’ όλη τη διάρκεια της θεραπείας», εξήγησε ο Δρ Σκορδής. Ο Ενδοκρινολόγος εξήγησε ότι η θεραπεία των ορμονών διαρκεί το λιγότερο δύο χρόνια και, όταν ολοκληρωθεί η ορμονική θεραπεία, τότε ο ασθενής αποφασίζει αν επιθυμεί να προχωρήσει στη χειρουργική διόρθωση.

 

Περισσότερη ελευθερία έκφρασης

Ερωτηθείς εάν τα τελευταία χρόνια υπάρχει ένα αυξημένο ενδιαφέρον στους έφηβους ή ενήλικες οι οποίοι επιθυμούν να κάνουν αλλαγή φύλου, ο Δρ Σκορδής δήλωσε ότι «δεν μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει αύξηση στα άτομα, όμως υπάρχει μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση, ελευθερία έκφρασης, και αναζήτηση θεραπείας από τα άτομα αυτά. Επίσης, είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι οι έφηβοι σήμερα νιώθουν περισσότερη ελευθερία και λιγότερη φοβία για να εκφράσουν την αβεβαιότητα ή τη δυσαρέσκεια της σεξουαλικότητάς τους χωρίς να πρέπει να νιώθουν εγκλωβισμένοι στον εαυτό τους. Η εφηβεία είναι μια σημαντική περίοδος του ανθρώπου και την αρχή της εφηβείας σηματοδοτεί η έκκριση ορμονών, που φέρνουν τις μεγάλες και απότομες αλλαγές στο σώμα. Η έλξη για το άλλο φύλο, οι σεξουαλικές ορμές και η διέγερση δημιουργούν συχνά αναστάτωση και μπέρδεμα. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι αντιδράσεις αυτές είναι έμφυτες και δεν υπακούν σε κοινωνικές νόρμες, που καθορίζουν τη σχέση μας με τους άλλους», υπογράμμισε.

Στις πλείστες περιπτώσεις το άτομο το οποίο κάνει αλλαγή φύλου σε οποιαδήποτε ηλικία θα γίνει θύμα bullying, αν δεν το αντιμετώπιζε και προτού κάνει την αλλαγή.

Περισσότερες γυναίκες αλλάζουν φύλο

Πάντα υπήρχε το ερώτημα εάν υπάρχουν περισσότερες γυναίκες που επιθυμούν να γίνουν άντρες ή το αντίθετο. Ο κ. Σκορδής ανέφερε ότι, και στους ανήλικους και στους ενήλικες υπάρχει γενικά μια αύξηση των γυναικών οι οποίες επιθυμούν να αλλάξουν φύλο. «Οι διαδικασίες αλλαγής φύλου και για τους άντρες και για τις γυναίκες έχουν περίπου τον ίδιο βαθμό δυσκολίας, παίρνουν περίπου το ίδιο χρονικό διάστημα και το αποτέλεσμα είναι εξίσου καλό και φυσιολογικό και στις δύο περιπτώσεις», τόνισε ο ιατρός. Ερωτηθείς εάν οι περισσότεροι ασθενείς επιλέγουν να μείνουν Κύπρο ή να φύγουν στο εξωτερικό γι' αυτές τις θεραπείες, ο Δρ Σκορδής είπε ότι τα τελευταία πέντε χρόνια έχουν γίνει ορισμένες επεμβάσεις στην Κύπρο, αλλά μέχρι και στο πρόσφατο παρελθόν τα περισσότερα περιστατικά πήγαιναν στο εξωτερικό, κυρίως στο Λονδίνο. Ο Δρ Σκορδής εξήγησε ότι «τα τελευταία χρόνια περισσότεροι νέοι επιθυμούν να ξεκινήσουν τη θεραπεία τους στην Κύπρο σε συνεργασία με τους ψυχολόγους και με ενδοκρινολόγους, όμως όταν θα προχωρήσουν στις επεμβάσεις, δυστυχώς δεν υπάρχουν γιατροί στη Κύπρο, οι οποίοι είναι εξειδικευμένοι σε τέτοιες επεμβάσεις, έτσι οι ασθενείς πρέπει να μεταβούν στο εξωτερικό για να ολοκληρώσουν την αλλαγή φύλου».

Σίγουρα, όμως, οι επεμβάσεις δεν είναι και πολύ εύκολες, καθώς υπάρχουν πάντα επιπλοκές. Εγκυμονούνται κίνδυνοι κατά τη διάρκεια του χειρουργείου, διότι η επέμβαση γίνεται κοντά σε ζωτικά όργανα, όπως το έντερο, η ουρήθρα, και ένας ενδεχόμενος τραυματισμός μπορεί να δημιουργήσει επιπλοκές, όπως εξάλλου και σε οποιαδήποτε άλλη εγχείρηση. Η ανάρρωση του ασθενούς διαρκεί αρκετές μέρες.

Όπως αναφέραμε πιο πάνω, είναι πολύ δύσκολο να πάρει κάποιος την απόφαση να κάνει αυτήν την αλλαγή, αλλά κανένας δεν είναι εντελώς σίγουρος μέχρι που αρχίζει τη θεραπεία. Άρα, όπως μας εξήγησε και ο ιατρός, υπάρχει πάντα η πιθανότητα ο ασθενής να αλλάξει γνώμη ή να μετανιώσει. Όμως το ενδεχόμενο αυτό δεν συμβαίνει συχνά, καθώς οι πλείστοι ολοκληρώνουν τη θεραπεία. «Υπάρχουν, όμως, λίγες περιπτώσεις, που επιλέγουν να κάνουν μόνο τη θεραπεία των ορμονών και να μην προχωρήσουν στις επεμβάσεις, είτε για οικονομικούς λόγους είτε γιατί δεν θέλουν να περάσουν τον πόνο του χειρουργείου», εξήγησε περαιτέρω.

Η αλλαγή φύλου στην Κύπρο παλαιότερα αποτελούσε ταμπού, όμως τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι έφηβοι και νεαροί ενήλικες νιώθουν πιο άνετα να πάρουν την απόφαση να ζητήσουν ιατρική βοήθεια και περίθαλψη για να το κάνουν.

Σημαντική η οικογενειακή υποστήριξη

Σε μια τέτοια θεραπεία, πάντως, δεν πρέπει μόνο ο ίδιος ο ασθενής να είναι σίγουρος και ενήμερος για τα στάδια και για τις συνέπειες μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας, πρέπει να υπάρχει υποστήριξη και από τον στενό κύκλο του ασθενούς, μιας και παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην ψυχική υγεία του ατόμου. «Εμάς ο ρόλος μας είναι να υποστηρίξουμε όχι μόνο τον ίδιο τον ασθενή, αλλά και την οικογένειά του. Ευτυχώς, τα πιο πολλά άτομα που έρχονται έχουν στήριξη από το σπίτι τους. Θεωρώ πολύ σημαντικό για μια οικογένεια να βοηθάει το παιδί της σε αυτήν τη δύσκολη μετάβαση», είπε. Στις πλείστες περιπτώσεις το άτομο το οποίο κάνει αλλαγή φύλου σε οποιαδήποτε ηλικία θα γίνει θύμα bullying, αν δεν το αντιμετώπιζε και προτού κάνει την αλλαγή. Άρα, πρέπει όλοι να είναι σωστά προετοιμασμένοι με τη σωστή υποστήριξη και από την οικογένεια και από τους ιατρούς και να έχουν άτομα στο πλάι τους. «Εμείς, ως ιατρικός σύνδεσμος, έχουμε οργανωθεί και έχουμε κάνει διαλέξεις σε πανεπιστήμια πέρυσι και το προγραμματίζουμε και φέτος, για να απευθυνθούμε σε αυτά τα άτομα. Σε αυτές τις διαλέξεις μιλούν ψυχολόγοι, ενδοκρινολόγοι και πλαστικοί χειρουργοί για να διαφωτίσουμε τους έφηβους και τους νεαρούς ενήλικες για όλα όσα χρειάζεται να ξέρουν προτού πάρουν αυτήν την απόφαση. Όπως "ζωή" σημαίνει κάτι διαφορετικό για τον καθέναν από εμάς, έτσι και το να είσαι τρανς διαφέρει από άτομο σε άτομο».

 

Οι περισσότεροι, όταν έρχονται να συζητήσουμε για τέτοιου είδους επεμβάσεις, έχουν ήδη ζήσει ή ζουν στο αντίθετο φύλο, οπότε τα πράγματα είναι πιο εύκολα.

Δεν είναι ιδιαίτερα ακριβή θεραπεία

Με τον Δρα Σκορδή μιλήσαμε και για το κόστος μιας τέτοιας θεραπείας και επέμβασης και μας ανέφερε ότι «το κόστος είναι υποκειμενικό και εξαρτάται από τον συνδυασμό των επεμβάσεων που θα γίνουν. Ακόμα και σε μια αλλαγή γεννητικών οργάνων, το κόστος κυμαίνεται. Όμως η αρχική θεραπεία με τις ορμόνες δεν είναι και ιδιαίτερα ακριβή, θα έλεγα. Επίσης οι δικαιούχοι της κρατικής χορηγίας μπορούν να προμηθεύονται τις ορμονικές θεραπείες από τα κρατικά νοσηλευτήρια».