Από μικρή ήταν λάτρης της επιστήμης, σπούδασε βιοιατρική μηχανική, είναι η νικήτρια του FameLab 2015 -ενός διεθνούς διαγωνισμού για την επικοινωνία της επιστήμης- ενώ πρόσφατα είχε λάβει μέρος στο TEDx Nicosia Women, εξιστορώντας στην εισαγωγή της ομιλίας ένα περιστατικό που αφορούσε τις γαρίδες στην αλυκή της Λάρνακας.

Είχα την τύχη να μεγαλώνω σε μία οικογένεια που με ωθούσε να ρωτώ, να ψάχνω και να λύνω τις παιδικές μου απορίες: «Τι είναι το ουράνιο τόξο;», «Γιατί το βλέπουμε;», «Γιατί το ηλιοβασίλεμα κοκκινίζει;», «Τι είναι τα αστέρια;».

Η εισαγωγή με την αναφορά στις γαρίδες πως προέκυψε;

Εκτός από βιωματικό περιστατικό ήταν και μια καλή αφορμή για να παρουσιάσω στο κοινό την ομορφιά και την σημαντικότητα της επιστήμης. Στο TEDx είχα περιγράψει μία συζήτηση που είχα με φίλη καθώς κάναμε την βόλτα μας στην Λάρνακα. Υπάρχει μία συγκεκριμένη περίοδος που η ακτή στην αλυκή παίρνει ένα χρώμα κοκκινωπό και η φίλη μου αναρωτήθηκε γιατί συμβαίνει αυτό. Της εξήγησα πως το χρώμα οφείλεται στο αβγό μίας συγκεκριμένης γαρίδας που ζει στην αλυκή και το οποίο μάλιστα αποτελεί και τροφή για τα φλαμίγκο. Χαριτολογώντας η φίλη μού απάντησε πως δεν την αφορούν αυτά τα «περίεργα» επιστημονικά μου κι εγώ, μάλλον σε μία προσπάθεια να την τσιγκλήσω, της έστειλα μία φωτογραφία της συγκεκριμένης γαρίδας. Κάποια στιγμή, βρέθηκε σε μια παρέα όπου συζητούσαν για το κοκκινωπό χρώμα της αλυκής και πως μάλλον αυτό προκύπτει από μόλυνση που προκαλείται απ’ το κοντινό αεροδρόμιο, κάτι που βέβαια δεν ισχύει. Χάρηκα πολύ όταν η φίλη μου που αρχικά δεν έδειξε να πολυενδιαφέρεται για την επιστημονική εξήγηση του φαινομένου, μετέφερε στην παρέα την πληροφορία με την γαρίδα. Αυτό που ήθελα να τονίσω είναι πως σχεδόν για όλα υπάρχει μία εξήγηση και πως είναι σημαντικό να ψάχνουμε βαθύτερα αυτά που παρατηρούμε γύρω μας όσον αφορά στην επιστημονική τους πλευρά.

 

Εσύ πώς πήρες την απόφαση να σπουδάσεις επιστήμες και συγκεκριμένα βιοιατρική μηχανική;

Η βιοιατρική μηχανική αποτέλεσε συνέχεια των σπουδών μου στον κλάδο των εφαρμοσμένων μαθηματικών και της φυσικής. Η επιστήμη της βιοιατρικής μηχανικής καλύπτει ένα ευρύ φάσμα. Κάποιος μπορεί να ασχολείται με τα ανθρώπινα τεχνητά μέλη, άλλος με συστήματα τεχνολογίας διεπαφής εγκεφάλου, άλλος να έχει γνώση όσον αφορά τόσο στο μηχάνημα όσο και στο ίδιο το ανθρώπινο σώμα. Το τελευταίο είναι και το πεδίο το οποίο με αφορά.

Καθόλου κοινότυπο να αποφασίζει κάποιος να ασχοληθεί μ’ έναν τέτοιον τομέα. Ως παιδί ήθελες να ασχοληθείς με τις επιστήμες;

Μικρή είχα το ελεύθερο να ασχολούμαι με πράγματα που με ενδιέφεραν και η επιστήμη ήταν ένα απ’ αυτά. Είχα την τύχη να μεγαλώνω σε μία οικογένεια που, χωρίς να έχει εξειδικευμένες γνώσεις στο αντικείμενο, με ωθούσε να ρωτώ, να ψάχνω και να λύνω τις παιδικές μου απορίες: «Τι είναι το ουράνιο τόξο;», «Γιατί το βλέπουμε;», «Γιατί το ηλιοβασίλεμα κοκκινίζει;», «Τι είναι τα αστέρια;». Πρόκειται για απλές, καθημερινές ίσως, απορίες που έχουν τα πλείστα παιδιά. Οι γονείς μου προσπαθούσαν πάντοτε να λύνουν τις απορίες μου κι έτσι δημιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις για να αγαπήσω τον κόσμο της επιστήμης.

Εξακολουθείς να έχεις παρόμοιες απορίες;

Περισσότερο από ποτέ. Πολλές φορές ψάχνω για πληροφορίες που για κάποιον άλλο μπορεί να ακουστούν ανούσιες ή άσχετες αλλά για μένα είναι συναρπαστικό να βρίσκω απαντήσεις.

Το τζιτζίκι είναι στην ουσία ένας μελλοθάνατος που βγαίνει να τραγουδήσει και να πεθάνει. Όταν έχεις αυτή την πληροφορία πως μπορείς να μην γοητεύεσαι απ’ την επιστήμη και τον κόσμο γύρω σου;

Πες μου κάτι τελευταίο που έχεις ψάξει.

Τον λόγο που υπάρχει αυτή η χαρακτηριστική μυρωδιά μετά τα πρωτοβρόχια.

Ποιος είναι ο λόγος;

Οφείλεται στην γεωσμίνη, μία ουσία που παράγεται από βακτήρια που ζουν στο έδαφος και η οποία απελευθερώνεται όταν βρέξει μετά από περίοδο ξηρασίας. Ψάχνοντας γι’ αυτό κατέληξα να διαβάζω και για την διαφορετική μυρωδιά που δημιουργείται στην ατμόσφαιρα όταν υπάρχουν κεραυνοί. Ένα άλλο συναρπαστικό που έμαθα, μετά από μία απλή καθημερινή παρατήρηση, είναι ο κύκλος ζωής του τζιτζικιού, το τραγούδι του οποίου ενοχλεί πολύ κόσμο. Το τζιτζίκι ζει μέχρι και δεκαεπτά χρόνια στο χώμα ως σκουλήκι, ανάλογα με το είδος του, κι έπειτα βγαίνει και μεταμορφώνεται ξεκινώντας το τραγούδι του για να βρει ταίρι και σε διάστημα μερικών εβδομάδων πεθαίνει. Τα αβγά του, που πέφτουν στο χώμα, θα τα ξαναδούμε στον επόμενο κύκλο ζωής. Πρόκειται στην ουσία για ένα μελλοθάνατο που βγαίνει να τραγουδήσει και να πεθάνει. Όταν έχεις αυτή την πληροφορία πως μπορείς να μην γοητεύεσαι απ’ την επιστήμη και τον κόσμο γύρω σου;

Ωστόσο παρατηρώ πως ο κόσμος -ακούγοντας ή διαβάζοντας θέματα που αφορούν στην επιστήμη ή και τους επιστήμονες- νιώθει πως πρόκειται για κάτι απρόσιτο και απόμακρο. Ισχύει αυτό;

Κυριαρχούσε μάλλον αυτή η άποψη αλλά γίνονται πολλές και σημαντικές προσπάθειες για να εκλαϊκευτεί, μέσω της επικοινωνίας της επιστήμης. Όταν γίνεται σε σωστές βάσεις, υπάρχουν οι τρόποι και σίγουρα υπάρχουν οι άνθρωποι εκείνοι που μπορούν να εξηγήσουν φαινόμενα, εφευρέσεις ή οτιδήποτε αφορά στην επιστήμη με απλά και κατανοητά λόγια.

 

Μπορείς να μας δώσεις λίγα παραδείγματα απ’ την καθημερινότητα που θα άξιζε κάποιος να ψάξει περισσότερο;

Τα συστατικά που βρίσκονται στο φαγητό που τρώμε, τα υλικά με τα οποία είναι κατασκευασμένες οι συσκευές που χρησιμοποιούμε και πώς πρέπει να τις χρησιμοποιούμε, η μόλυνση του περιβάλλοντος στο οποίο ζούμε, η μοντέρνα ιατρική, οι τεχνολογίες του μέλλοντος που αλλάζουν ολοένα και πιο γρήγορα. Είναι πάρα πολλά κι είναι καλό να έχουμε σφαιρική πληροφόρηση και αν κάτι μας αφορά, να το ψάχνουμε περισσότερο. Η επιστήμη δεν είναι απρόσιτη, το μόνο που χρειάζεται είναι να φιλτράρουμε τις πληροφορίες που λαμβάνουμε, να βρίσκουμε πηγές και δεδομένα και να έχουμε κριτική σκέψη.

H μανία μας να απαθανατίζουμε εικόνες, σταματώντας μ’ αυτό τον τρόπο τον χρόνο, πολλές φορές μας παρεμποδίζει απ’ το να ψάχνουμε τι συμβαίνει γύρω μας και απλά να το φωτογραφίζουμε.

Οι ρυθμοί της καθημερινότητας επιτρέπουν στην πλειονότητα του κόσμου να λειτουργεί μ’ αυτό τον τρόπο;

Αντιλαμβάνομαι την δυσκολία αλλά απ’ την άλλη πρόκειται για κάτι που μπορεί να γίνει συνήθεια και τρόπος ζωής. Είσαι, για παράδειγμα, στο facebook κι ένας τίτλος γράφει: ΣΟΚ!!! Έγινε αυτό κι αυτό. Οφείλεις να το ψάξεις λίγο παραπάνω αυτό το σήμα που φτάνει κοντά σου.

Είχες δώσει και ένα παράδειγμα με τις φωτογραφίες που τραβάμε καθημερινά στην τελευταία σου ομιλία στο TEDx.

Κατακρίβεια ο τίτλος της ομιλίας μου ήταν «Είναι καιρός να κάνουμε ένα facetime με την επιστήμη» και ήταν κάπως μεταφορικός. Ξέρεις, η μανία μας να απαθανατίζουμε εικόνες, σταματώντας μ’ αυτό τον τρόπο τον χρόνο, πολλές φορές μας παρεμποδίζει απ’ το να ψάχνουμε τι συμβαίνει γύρω μας και απλά να το φωτογραφίζουμε. Λαμβάνουμε σήματα αλλά δεν τα αποκωδικοποιούμε. Είχα δώσει το παράδειγμα με μια πεταλούδα που μπήκε μια μέρα στο σπίτι μου και την φωτογράφισα. Έγνοια μου ήταν να την ανεβάσω αμέσως στο διαδίκτυο και να την συγκρίνω με άλλες φωτογραφίες. Έτσι έμαθα την επιστημονική της ονομασία, πληροφορίες για την προέλευσή της, τα χρώματα και τις βούλες της. Αυτό που λέω είναι πως αν κάτι σου τραβήξει το ενδιαφέρον, πέραν απ’ το να τραβήξεις μία φωτογραφία, με τα εργαλεία που έχουμε σήμερα, αξίζει να αφιερώσεις λίγο χρόνο παραπάνω. Να μην αφήνεις την πληροφορία να φεύγει.

 

Ανήκω στην κατηγορία των ανθρώπων που πιστεύουν ότι αξίζει να στηρίζουμε την χώρα μας, με ό,τι αυτό προϋποθέτει, και να προσπαθούμε για το καλύτερο. Μπορεί να ακούγομαι ρομαντική αλλά κι η επιστήμη, άμα την ψάξεις και την αγαπήσεις, είναι κι αυτή ρομαντική.

Το FameLab τι είναι και ποιος είναι ο στόχος του;

Πρόκειται για ένα διαγωνισμό επικοινωνίας της επιστήμης. Αφορά σ’ αυτό που είπαμε πριν για την εκλαΐκευση ενός επιστημονικού φαινομένου. Εκεί έχεις τρία λεπτά στην διάθεσή σου για να περιγράψεις με έγκυρη επιστήμη ένα φαινόμενο. Είχα κερδίσει τον διαγωνισμό το 2015 παρουσιάζοντας πληροφορίες για την διεπαφή εγκεφάλου υπολογιστή. Έπειτα ταξίδεψα στο Cheltenham στην Αγγλία, στο φεστιβάλ επιστήμης που γίνεται εκεί και στο οποίο λαμβάνουν μέρος 27 χώρες καταφέρνοντας να περάσω στον τελικό. Η παρουσίασή μου εξιστορούσε πως ένας τετραπληγικός, για παράδειγμα, μπορεί να μετακινήσει το τροχοκάθισμά του μόνο με την δύναμη της σκέψης. Πώς μπορεί η τεχνολογία και τα μηχανήματα δηλαδή να αποκωδικοποιήσουν και να επεξεργαστούν τα σήματα του σώματος.

Τι σε γοητεύει σ’ αυτή την διάδραση ανθρώπου και τεχνολογίας;

Η σύνδεσή τους, το γεγονός ότι η τεχνολογία έχει την δυνατότητα να βελτιώσει την ποιότητα ζωής του ανθρώπου και επιπλέον το ότι το μοντέλο του ανθρώπινο σώματος μπορεί να εξηγηθεί με μαθηματικά και φυσική. Τα σήματα που αποστέλλει ο εγκέφαλός μας, οι αρθρώσεις μας, ο τρόπος που αναπλάθεται το δέρμα μας, όλα εξηγούνται.  

Η χρήση της τεχνολογίας δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να μας απομακρύνει απ’ την φύση, το περιβάλλον και τα συναισθήματά μας.

Μπορείς να μας δώσεις κάποια παραδείγματα απ’ την βιοιατρική;

Η ρομποτική είναι ένα καλό παράδειγμα, το γεγονός ότι μπορείς να βοηθήσεις ανθρώπους που έχασαν την κίνησή τους να την ανακτίσουν. Η ιστομηχανική επίσης, που ένα κομμάτι της αφορά στην αποκατάσταση τραυμάτων και την ανάπλαση του δέρματος, καθώς επίσης και στη δημιουργία τεχνητών οργάνων. Επίσης, τα συστήματα ιατρικής απεικόνισης που έχουν βελτιώσει την πρόγνωση και τη θεραπεία διάφορων ασθενειών. Κοίτα, όλα αυτά δεν είναι σίγουρα απαραίτητο να γνωρίζει κάποιος πως δουλεύουν, αλλά είναι καλό να γνωρίζει πως υπάρχουν ή μελετούνται. Επίσης, τα μέσα μαζικής επικοινωνίας και οι πολιτικοί είναι σημαντικό να είναι καλά ενημερωμένοι για τις εξελίξεις.

Γιατί είναι σημαντικό αυτό;

Γιατί οι τεχνολογίες του μέλλοντος θα μας επηρεάζουν τόσο πολύ, και μάλιστα σε σύντομο χρονικό διάστημα, που πρέπει να υπάρχουν καθαρές πολιτικές γραμμές και αποφάσεις σχετικά με τον τρόπο που θα χειριζόμαστε την τεχνολογία.

Για παράδειγμα;

Τα αυτοκίνητα χωρίς οδηγό. Πρόκειται για μια τεχνολογία η οποία κάποια στιγμή θα συμβεί. Δεν γίνεται να μην έχουμε πληροφόρηση και άποψη γι’ αυτό. Ή τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα, η ποιότητα του νερού. Κι οι πολίτες πρέπει οπωσδήποτε να ενημερώνονται γιατί αυτοί είναι σε θέση να επηρεάζουν πολιτικές αποφάσεις. Η αλληλεπίδραση της κοινωνίας με την επιστήμη οφείλει να είναι ισχυρή και σαν συνέπεια να καταλήγει σε πολιτικές αποφάσεις που αφορούν σε ζητήματα περιβάλλοντος, τεχνολογίας, μελλοντικές εξελίξεις στην ιατρική.

Τι κερδίζει ο κόσμος έχοντας γνώση για όλα αυτά;

Το πρώτο και σημαντικότερο που κερδίζει είναι η καταπολέμηση της φοβίας. Πολλές φορές μπορεί να φοβόμαστε την τεχνολογία, το καινούριο και το άγνωστο, πράγμα φυσιολογικό. Απ’ την άλλη, η φοβία αυτή προκύπτει απ’ την έλλειψη ενημέρωσης. Η τεχνολογία μάς δίνει τόσες πολλές δυνατότητες που είναι κρίμα, λόγω άγνοιας, να μην τις χρησιμοποιούμε.

Σχεδόν για όλα υπάρχει μία εξήγηση και πως είναι σημαντικό να ψάχνουμε βαθύτερα αυτά που παρατηρούμε γύρω μας όσον αφορά στην επιστημονική τους πλευρά.

Το τελευταίο μάλλον μάς οδηγεί στην κλασσική συζήτηση για τα καλά και τα κακά της τεχνολογίας.

Κοίτα, η τεχνολογία υπάρχει, εξελίσσεται καθημερινά και δεν είναι κακό να την χρησιμοποιούμε. Κακό θα έλεγα πως είναι να γινόμαστε θύματά της. Δεν είναι κρίμα σε μια εποχή με γρήγορες συνδέσεις στο διαδίκτυο, καλές δυνατότητες, πάμπολλες εφαρμογές, να μην αφιερώνουμε έστω λίγο χρόνο για να μαθαίνουμε και κάτι; Η χρήση της τεχνολογίας δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να μας απομακρύνει απ’ την φύση, το περιβάλλον και τα συναισθήματά μας. Σε αυτή την περίπτωση, είναι πολύ εύκολο κάποιος να γίνει φερέφωνο και να καθοδηγηθεί. Κι η τεχνολογία είναι σίγουρα ένα δυναμικό μέσο για να γίνει αυτό είτε σε ατομικό, είτε σε κοινωνικό επίπεδο. Η κατανόηση και η κριτική σκέψη είναι απαραίτητα στοιχεία για να έχουμε έλεγχο σε όσα μας παρουσιάζονται.

Λόγω του μεγέθους της χώρας και ίσως των μειωμένων επιστημονικών δυνατοτήτων, παρατηρούμε πως πολλοί επιστήμονες εγκαταλείπουν την Κύπρο για να εργαστούν στο εξωτερικό. Ποιο είναι το δικό σου πλάνο;

Επέστρεψα μετά απ’ τις σπουδές μου πίσω στην Κύπρο και σκοπεύω να μείνω εδώ. Θα επιδιώξω να κάνω αυτό που αγαπώ. Ανήκω στην κατηγορία των ανθρώπων που πιστεύουν ότι αξίζει να στηρίζουμε την χώρα μας, με ό,τι αυτό προϋποθέτει, και να προσπαθούμε για το καλύτερο. Υπάρχουν σημαντικοί επιστήμονες που ζουν και εργάζονται στην Κύπρο και συμβαίνουν πράγματα εδώ. Μπορεί να ακούγομαι ρομαντική αλλά κι η επιστήμη, άμα την ψάξεις και την αγαπήσεις, είναι κι αυτή ρομαντική.