«Φέτος, ένιωθα ότι ήταν η κατάλληλη στιγμή για να το παρουσιάσω στο θέατρο μιας και η Φραγκογιαννού, ‘μπόρεσε’ να μου δώσει όλες εκείνες τις απαντήσεις που έψαχνα εδώ και χρόνια».

Λίγες μέρες πριν την πρεμιέρα της «Φόνισσας», του αριστουργήματος της νεοελληνικής λογοτεχνίας, σε παραγωγή του Θεάτρου Κράμα, κάναμε μια κουβέντα με τον σκηνοθέτη της παράστασης, προσπαθώντας να εντοπίσουμε τα στοιχεία που καθιστούν πάντα επίκαιρο το μήνυμα του σπουδαίου έργου του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη.

Πολλοί άνθρωποι διαπράττουν το κακό θεωρώντας ότι έτσι ωφελούν τον εαυτό τους και τον κόσμο. Δεν αντιλαμβάνονται το μέγεθος του κακού που προξενούν γιατί «έχει ψηλώσει ο νους τους», γιατί ασχολήθηκαν με ζητήματα που δεν ήταν σε θέση να εξηγήσουν.

Πώς αποφασίσατε να ανεβάσετε τη «Φόνισσα» και γιατί τώρα;

Πρόκειται για  ένα από τα αριστουργηματικά έργα της νεοελληνικής λογοτεχνίας που αγαπώ ιδιαίτερα. Στο πλαίσιο των μεταπτυχιακών μου σπουδών ασχολήθηκα πολύ με τη «Φόνισσα» του Αλ. Παπαδιαμάντη και προσπάθησα να κάνω πολλαπλές αναγνώσεις, γυρεύοντας κάθε φορά διαφορετικά πράγματα από τη γραφή του συγγραφέα του. Φέτος, ένιωθα ότι ήταν η κατάλληλη στιγμή για να το παρουσιάσω στο θέατρο μιας και η Φραγκογιαννού, «μπόρεσε» να μου δώσει όλες εκείνες τις απαντήσεις που έψαχνα εδώ και χρόνια.

Πόσο εύκολη ήταν η διαδικασία της διασκευής του όχι και τόσο εύκολου κειμένου του Παπαδιαμάντη, το οποίο ως γνωστό αποτελεί ένα συνδυασμό σκιαθίτικης διαλέκτου, δημοτικής και καθαρεύουσας, ενώ επίσης πρόκειται και για εκτενές διήγημα;

Η διασκευή του μυθιστορήματος σε θεατρικό έργο μού πήρε έναν ολόκληρο χρόνο και χρειάστηκε πολλή μελέτη για να περατωθεί. Η γλώσσα του Αλ. Παπαδιαμάντη είναι μαγική, έχει απίστευτη δυναμική. Οι περιγραφές του διατηρούν όλες τις μυρωδιές της σκιαθίτικης γης και χρωματίζουν τις μορφές των ηρώων με καθαρότητα και αλήθεια.

Το έργο θα παρουσιαστεί εξ ολοκλήρου στην κοινή νεοελληνική ή θα κρατήσετε και κάποια στοιχεία από το αυθεντικό κείμενο;

Η διασκευή του έργου σεβάστηκε απόλυτα την παπαδιαμαντική γλώσσα. Ακούγεται έτσι όπως είναι στο έργο του, χωρίς καμία απολύτως αλλαγή. Ο θεατής, ιδιαίτερα εκείνος που έχει διαβάσει το κείμενο του συγγραφέα, θα το νιώσει πολύ περισσότερο.

Και πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι αποδοθεί θεατρικά η ατμόσφαιρα και η αίσθηση της εποχής όπως περιγράφεται;

Το να παρασταθεί ρεαλιστικά το έργο δεν είναι καθόλου δύσκολο, μα δεν ήταν αυτό το ζητούμενο της σκηνοθετικής φόρμας που ακολουθώ. Θέλησα περισσότερο να δώσω την ιστορία της Φραγκογιαννούς, έτσι όπως τη βλέπει εκείνη, έτσι όπως εκείνη αντιλαμβάνεται τον κόσμο και τη θέση της σ’ αυτόν.

Πάντα θα είναι επίκαιρο το μήνυμα της «Φόνισσας». Αγάπη δεν είχε η Φραγκογιαννού. Την αγάπη των γονιών της, του συζύγου της. Αυτό θα ήταν το δυνατότερο βάλσαμο της ψυχής της.

Γιατί επιλέξατε την Ιωάννα Σιαφκάλη για τον πρωταγωνιστικό ρόλο;

Με την Ιωάννα Σιαφκάλη έχω συνεργαστεί και στο παρελθόν για την κινηματογραφική αναπαράσταση ενός άλλου έργου του Αλ. Παπαδιαμάντη κι αναφέρομαι στο «Μυρολόγι της φώκιας». Γνώριζα πως θα ταίριαζε απόλυτα με το ρόλο και για το λόγο αυτό δεν έκανα και ακροάσεις για την επιλογή της ηρωίδας. Είναι μια μεγάλη ηθοποιός που δέχτηκε με πολλή χαρά να ενσαρκώσει την Φραγκογιαννού.

Διάβασα σε ένα κείμενο που σχετίζεται με τη Φόνισσα, πως «ο Παπαδιαμάντης άγγιξε και φώτισε όχι μόνον την γυναικεία μοίρα αλλά την ανθρώπινη, στο καίριο ακριβώς σημείο της σύγχυσης του καλού και του κακού, όπου δικαιολογείται ακόμη και η βία». Ενστερνίζεστε την άποψη αυτή;

Απόλυτα. Το μυαλό του ανθρώπου πολύ εύκολα αντιστρέφει τις προσλήψεις του, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για άτομα που δεν αγαπήθηκαν από τους γονείς τους κι ένιωθαν πάντα ότι δεν έπρεπε να είχαν γεννηθεί. Πολλοί άνθρωποι διαπράττουν το κακό θεωρώντας ότι έτσι ωφελούν τον εαυτό τους και τον κόσμο. Δεν αντιλαμβάνονται το μέγεθος του κακού που προξενούν γιατί «έχει ψηλώσει ο νους τους», γιατί ασχολήθηκαν με ζητήματα που δεν ήταν σε θέση να εξηγήσουν.

Η φύση και η ζωή σίγουρα δεν διορθώνεται με ακραίες πράξεις. Πώς όμως μπορεί να διορθωθεί, με ποιους τρόπους;

Οι ακραίες συμπεριφορές ποτέ δεν επιφέρουν τη λύτρωση και την κάθαρση. Την απάντηση στο ερώτημα αυτό που θέσατε, την δίνει ο ίδιος ο Αλ. Παπαδιαμάντης, όταν στις εμβόλιμες αφηγήσεις του παρουσιάζει το πώς η γριά Χαδούλα έφτασε στο σημείο να σκοτώνει για να σώσει τα μικρά κοριτσάκια από τον «ανώφελο και βαρύ βίο» που τα προόριζε να ζήσουν η εποχή και η θέση που είχε σ’ αυτήν η γυναίκα.

Ο Παπαδιαμάντης προβάλλει ένα κοινωνικό πρόβλημα που υπήρχε στην εποχή του, μια εποχή ανδροκρατίας ίσως και ανδροτρομοκρατίας. Θέλουμε να πιστεύουμε ότι κάτι τέτοιο δεν ισχύει στις μέρες μας… Ειδικά το δεύτερο. Ή μήπως όχι;

Σε κάποιες απομονωμένες περιοχές της Ελλάδας και σήμερα συναντάμε τέτοιες αντιλήψεις και συμπεριφορές, σε μικρότερο βαθμό από ότι στο παρελθόν.

Ποια άλλα κοινά στοιχεία με την εποχή μας έχει η «Φόνισσα» που καθιστούν το έργο επίκαιρο;

Πάντα θα είναι επίκαιρο το μήνυμα της «Φόνισσας». Αγάπη δεν είχε η Φραγκογιαννού. Την αγάπη των γονιών της, του συζύγου της. Αυτό θα ήταν το δυνατότερο βάλσαμο της ψυχής της. Μια θέση στον κόσμο της ζητούσε, το ρόλο της υπηρέτριας όλων δεν άντεχε και τη ζωή της εφάμιλλη της μεγάλης ή της μικρής προίκας για το γαμπρό δεν αποδεχόταν.

Το έργο θα παρουσιαστεί και στα σχολεία; Ρωτώ γνωρίζοντας πως εκτός από σκηνοθέτης και θεατρολόγος, έχετε επίσης την ιδιότητα του Επιθεωρητή Φιλολογικών Μαθημάτων στη Μέση Εκπαίδευση.

Το έργο δεν θα περιοδεύσει στα σχολεία, γιατί δεν υπάρχουν τα μέσα για να έχουμε ένα άρτιο αποτέλεσμα. Μπορούν οι μαθητές να το παρακολουθήσουν στο χώρο που αυτό θα παίζεται, από τις 3 Νοεμβρίου έως τις 3 Δεκεμβρίου, κάθε Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή.

Θέλησα περισσότερο να δώσω την ιστορία της Φραγκογιαννούς, έτσι όπως τη βλέπει εκείνη, έτσι όπως εκείνη αντιλαμβάνεται τον κόσμο και τη θέση της σ’ αυτόν.

Ο Σπύρος Αντωνέλλος διασκεύασε και σκηνοθετεί τη Φόνισσα

ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ

Το έργο θα παίζεται κάθε Παρασκευή και Σάββατο στις 20:30 και τις Κυριακές, στις 18:30, στο Πάνθεον, στη Λευκωσία, ως τις 3 Δεκεμβρίου. Θα δοθούν 15 παραστάσεις, μόνο στη Λευκωσία. Κρατήσεις: 99758131

Πρεμιέρα: Παρασκευή, 3 Νοεμβρίου

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

Διασκευή-Σκηνοθεσία: Σπύρος Αντωνέλλος

Επιμέλεια κοστουμιών-σκηνικού: Σταύρος Αντωνόπουλος

Μουσική: Κώστας Κακογιάννης

Στίχοι τραγουδιών: Πάμπος Κουζάλης

Βοηθός σκηνοθέτη: Δέσποινα Χρυσάνθου

 

Πρωταγωνιστούν: Ιωάννα Σιαφκάλλη, Μαρία Μιχαήλ, Φανή Σωκράτους, Αστέρω Κυπριανού, Φάνη Πέτσα, Μιράντα Νυχίδου, Ελεάνα Χαραλάμπους, Γιώργος Χριστοδούλου, Κώστας Κωνσταντίνου, Κωνσταντίνα Μενοίκου