Φωνές, νεύρα, κλάματα, απαιτήσεις, αγένεια, αντιδραστικότητα και έλλειψη ορίων, είναι μόνο μερικά από τα σημεία που εντόπισα πρόσφατα ενόσω βρισκόμουν σε καλοκαιρινές διακοπές. Αυτό, όμως, που κυρίως με εντυπωσίασε δεν ήταν η στάση των παιδιών, αλλά αυτή των γονιών, οι οποίοι έμοιαζαν ανήμποροι να χειριστούν τα διάφορα ξεσπάσματα των παιδιών τους αν ήταν σε μικρότερες ηλικίες και σχεδόν αδύναμοι να τιθασεύσουν τις αντιδράσεις και τις απαιτήσεις τους όταν τα παιδιά βρίσκονταν στην προεφηβεία.

Σε μια πρώτη ανάγνωση, κάποιος μπορεί να πει ότι το πρόβλημα είναι των γονιών που τα κακομαθαίνουν και τους κάνουν όλα τα χατίρια, εξ ου και έρχονται αντιμέτωποι με τέτοιου είδους συμπεριφορές.

Τα παιδιά χρειάζονται σταθερότητα στους κανόνες, στα όρια και στη συμπεριφορά των γονέων τους.

Μια τέτοια απλοϊκή εξήγηση, παρόλα αυτά, θα ήταν και άδικη και φαιδρή. Άλλωστε, δεν υπάρχει εγχειρίδιο για το πώς να είσαι σωστός και αποτελεσματικός γονέας, και σίγουρα κάθε οικογένεια, όποια και να είναι η σύνθεσή της, έχει τους δικούς της κανόνες και ρυθμούς, αλλά και τρόπο με τον οποίο λειτουργεί και εξελίσσεται.

Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι πρέπει να αφήνουμε τα πράγματα στην τύχη και να λειτουργούμε μόνο με το ένστικτο ή με βάση τον τρόπο που μας μεγάλωσαν οι δικοί μας γονείς. Οι σύγχρονες μέθοδοι διαπαιδαγώγησης μπορούν να μας βοηθήσουν να ανταπεξέλθουμε σε τέτοιες δύσκολες καταστάσεις και να δώσουν εξηγήσεις σε πολλά από τα ερωτήματά μας.

Πώς αντιμετωπίζουμε ένα παιδί που φωνάζει και κλαίει χωρίς ουσιαστικό λόγο; Είναι σωστό να βάζουμε όρια στα παιδιά μας; Γιατί αντιδρά έντονα -κυρίως σε δημόσιους χώρους- και δεν ηρεμεί μέχρι να κερδίσει αυτό που θέλει; Τι είναι αυτό που θέλει τελικά;

Οι αντιδραστικές συμπεριφορές δεν είναι ευχάριστες ούτε για το ίδιο το παιδί, αφού εκείνη την ώρα βιώνει συναισθήματα αγωνίας, άγχους και απογοήτευσης.

Για να πάρουμε απαντήσεις σε όλα τα πιο πάνω ερωτήματα, αλλά και μερικές συμβουλές, επιστρατεύσαμε την ψυχολόγο Στέλλα Μυριάνθους MSc.

Η οικογένεια μας είναι η πρώτη μορφή κοινωνίας που βιώνουμε. Μέσα απ’ αυτήν μαθαίνουμε κανόνες κοινωνικής συμπεριφοράς. Είναι το ασφαλές περιβάλλον για να αναπτύξουμε κοινωνικές δεξιότητες. Τα παιδιά πειραματίζονται συνεχώς για να ανακαλύψουν πώς μπορούν να πάρουν αυτό που θέλουν. Δοκιμάζουν τα όρια των γονέων τους, συνήθως υιοθετώντας συμπεριφορές όπως κλάμα, φωνές, πέφτοντας στο πάτωμα και αρκετά συχνά με μπουνιές και κλωτσιές.

Τα παιδιά όμως οφείλουν να μάθουν πως σε μια οικογένεια σεβόμαστε ο ένας τον άλλο και υπάρχουν όρια στη συμπεριφορά μας, είναι πιο εύκολο αργότερα να το γενικεύσουν στην κοινωνία, ώστε να μην είναι αγενείς και ενοχλητικοί στους γύρω τους.  Αυτό βέβαια δεν είναι εύκολο και θέλει υπομονή, επιμονή, αγάπη και κατανόηση από τους γονείς, είναι φυσιολογικό σε μικρές ηλικίες να επικεντρώνονται στα θέλω τους και στον εαυτό τους. Αυτές οι αντιδραστικές συμπεριφορές δεν είναι ευχάριστες ούτε για το ίδιο το παιδί, αφού εκείνη την ώρα βιώνει συναισθήματα αγωνίας, άγχους και απογοήτευσης.

Τα παιδιά πειραματίζονται συνεχώς για να ανακαλύψουν πώς μπορούν να πάρουν αυτό που θέλουν.

Τα παιδιά χρειάζονται σταθερότητα στους κανόνες, στα όρια και στη συμπεριφορά των γονέων τους. Ξέροντας ότι η απόφαση των γονέων δεν αλλάζει,  μειώνονται οι προσπάθειες να τους αλλάξουν γνώμη δοκιμάζοντας τα όρια τους, εξαλείφοντας τις αντιδραστικές συμπεριφορές, αφού δεν θα υπάρχει πια ο λόγος να προσπαθήσουν να κάμψουν τους κανόνες.

Όταν τα όρια είναι σταθερά και τα παιδιά γνωρίζουν τι αναμένεται από αυτά, με την πάροδο του χρόνου αναπτύσσουν κριτική σκέψη και αναγνωρίζουν από μόνα τους τι είναι σωστό και τι λάθος, αποκτώντας αυτοέλεγχο.

 

Ποτέ δεν επιβραβεύουμε μια συμπεριφορά που δεν θέλουμε να εδραιώσουμε.

Τι προκαλεί λοιπόν τις αντιδραστικές συμπεριφορές στο παιδί, κυρίως σε δημόσιο χώρο;

Το παιδί είναι πιθανό να ελέγχει και να δοκιμάζει τα όρια και την ελαστικότητα των γονιών του. Είναι σημαντικό λοιπόν όταν συμβεί κάτι τέτοιο σε δημόσιο χώρο, όλοι όσοι εμπλέκονται στην ανατροφή του παιδιού να συμφωνούν με τη στάση που θα κρατήσουν και να ακολουθήσουν τους ίδιους κανόνες, ούτως ώστε να είναι ξεκάθαρο στο παιδί το τι συμβαίνει.

Βασικός παράγοντας είναι τα όρια και οι κανόνες να είναι λογικοί ανάλογα με την ηλικία του παιδιού και κυρίως να έχουν γίνει κατανοητοί από το ίδιο το παιδί. Το παιδί  προσπαθεί να βάλει τα δικά του όρια και να προσδιορίσει τον εαυτό του στο σύνολο. Άλλη αιτία που μπορεί να προκαλεί τέτοιες αντιδράσεις είναι το ότι το παιδί προσπαθεί με αυτό τον τρόπο να πάρει περισσότερη προσοχή από τους γονείς του. Αν δεν έχει την προσοχή που έχει ανάγκη και ο μόνος τρόπος για να του δώσουν σημασία είναι όταν κάνει αταξίες και όταν δεν συμμορφώνεται, τότε θα αρκεστεί σ’ αυτό.

Αν για παράδειγμα κάθε φορά που χτυπιέται και κλαίει σ’ ένα κατάστημα άνευ λόγου και ο γονιός για να αποφύγει τα αδιάκριτα και επικριτικά βλέμματα υποκύπτει στον εκβιασμό, τότε να είστε σίγουροι ότι το παιδί θα ακολουθεί πάντα αυτή την τακτική, αφού αντιλαμβάνεται ότι με αυτόν τον τρόπο μπορεί να κερδίσει ό,τι θέλει. Ποτέ δεν επιβραβεύουμε μια συμπεριφορά που δεν θέλουμε να εδραιώσουμε.

 

Πώς το χειριζόμαστε;

Ο τρόπος είναι ταυτόχρονα απλός και δύσκολος. Αν βιώνουμε τέτοιες συμπεριφορές από το παιδί μας, καλό θα ήταν να βάλουμε από πριν κάποια όρια και κανόνες. Δείχνουμε κατανόηση σε αυτό που βιώνει και του εξηγούμε πάντα με ηρεμία ό,τι «τώρα που θα πάμε στην αγορά, θα πάμε γι’ αυτό το σκοπό και θα πάρουμε αυτά τα 10 πράγματα».  

Προσπαθούμε να είμαστε πάντα θετικοί. Κατεβαίνοντας από το αυτοκίνητο θα πούμε «κρατά μου το χέρι» και όχι «μην τρέχεις». Τα παιδιά καταλαβαίνουν καλύτερα τι να κάνουν, από το τι να μην κάνουν και αποδέχονται καλύτερα μια οδηγία όταν δεν υπάρχει «όχι». 

Αν το παιδί μας δεν περιορίζεται στο καρότσι της υπεραγοράς αναθέστε του σαν ευθύνη να σπρώχνει  το καρότσι. Θυμίζουμε τη λίστα με τα ψώνια και του ζητάμε να διαλέξει τι θέλει.  Αν το παιδί αρχίσει να αντιδρά για κάποιο λόγο, τότε χαμηλώνουμε στο ύψος του και προσπαθούμε να το ηρεμήσουμε, χωρίς όμως να υποχωρήσουμε.

Εναλλακτικά προσπαθήστε να του αποσπάσετε την προσοχή, αλλιώς δώστε του χρόνο και αγνοήστε τη συμπεριφορά. Είναι καλό να νιώσει ότι είστε έτοιμοι να φύγετε από το σημείο ανά πάσα στιγμή και ότι δεν θα υποκύψετε στα καπρίτσια του. Σίγουρα πρέπει να αποφύγετε τις φωνές, ή να το σέρνεται με το ζόρι για να σας ακολουθήσει ή ακόμη χειρότερα να το παρακαλείτε να σταματήσει. Είναι μια μάχη που πρέπει για το καλό του παιδιού σας, να μην κερδίσει.

Η άρνηση για το παιδί είναι ένα μέσο για να οριοθετήσει κι αυτό με τη σειρά του το περιβάλλον του και να ελέγξει την δύναμη του σε σχέση με τους γύρω του. Ο ρόλος του ενήλικα είναι να το βοηθήσει να αναπτύξει αυτοέλεγχο και να σέβεται τον εαυτό του αλλά και τους γύρω του.