Σεπτέμβριος 2017: Για ακόμη μια φορά επανέρχεται στο προσκήνιο η προστατευόμενη περιοχή του Ακάμα και οι στην πλειοψηφία τους επιζήμιες -για την βιοποικιλότητα της περιοχής- ενέργειες που πραγματοποιούνται κατά καιρούς σε διαφορά σημεία της περιοχής NATURA 2000.

Μερικοί, το ονομάζουν ανάπτυξη και εξέλιξη, άλλοι βιασμό του φυσικού μας πλούτου και ασέλγεια. Μια διαμάχη που κρατάει χρόνια, αφού η ευρύτερη περιοχή του Ακάμα και οι «αναπτυξιακές» παρεμβάσεις μέσα σε αυτήν, αποτελούν μείζον ζήτημα για αρκετές δεκαετίες τώρα.

Είναι ορθή ή όχι η ανάπτυξη περιοχών του Ακάμα; Και πόσο επιβλαβής μπορεί να είναι για το περιβάλλον και τη φυσική ζωής της περιοχής; Οι κάτοικοι των χωριών εντός του Ακάμα για χρόνια παλεύουν για αξιοποίηση των περιουσιών τους, με τους περιβαλλοντιστές να αντιστέκονται.

Μια σύντομη έρευνα στο παρελθόν -20 και πλέον χρόνια πριν- μας έφερε μπροστά σε αντικρουόμενα δημοσιεύματα της εποχής που έθιγαν την περίπτωση του Ακάμα παρουσιάζοντας τις δύο πλευρές του ίδιου νομίσματος.

Ξεφυλλίζοντας δύο διαφορετικά τεύχη του «Περιοδικού», της δεκαετίες του ’90, διαβάσαμε δύο πολύ ενδιαφέροντα άρθρα που μαρτυρούν ότι το πρόβλημα όχι μόνο δεν είναι πρόσφατο, αλλά ίσως εκείνη την εποχή να ήταν και μεγαλύτερο.

Παράλληλα, όμως, μιλήσαμε και με τον Μάρτιν Χέλλικαρ, Διευθυντή του Πτηνολογικού Συνδέσμου Κύπρου, τόσο για να ξεκαθαρίσουμε ποιο είναι το σημερινό status στον Ακάμα, κυρίως σε σχέση με το δίκτυο NATURA 2000, όσο και για να ακούσουμε την άποψη ενός ανθρώπου ο οποίος από τη μια νοιάζεται πραγματικά για τη φύση, αλλά επίσης θέλει κιόλας να είναι δίκαιος με κάθε πλευρά, νοουμένου ότι η όποια ανάπτυξη θα είναι ελεγχόμενη και ήπια, έτσι ώστε ο άνθρωπος να συνυπάρχει αρμονικά με τη φύση και να μην την αλλοιώνει.

Όπου υπάρχει ανθρώπινη ζωή, υπάρχει και ανάπτυξη και η περιφέρεια του Ακάμα δεν μπορεί να αγνοηθεί για πάντα.

Οι ομορφιές του Ακάμα

«Λένε πως είναι μακριά, απρόσιτος κι ότι μόνο από τα γυμνάσια των Άγγλων κινδυνεύει. Κι όμως, τα σκουπίδια, αυτό το σήμα κατατεθέν, πλέον, του δυτικού πολιτισμού, έφτασαν και στον Ακάμα, σε αφθονία», γράφει ο συντάκτης του άρθρου, συνοδεύοντας το με εικόνες από βουνά σκουπιδιών σε διάφορα σημεία της περιοχής, τα οποία προφανώς άφηναν εκεί διάφοροι ασυνείδητοι καθησυχασμένοι πως κανέναν δεν θα ενοχλήσουν σε μια περιοχή που είναι παρθένα και ακατοίκητη. Τις συγκεκριμένες φωτογραφίες, όπως αναφέρει ο συντάκτης, τις έστειλαν στο «Περιοδικό» ομάδα ξενοδόχων και ιδιοκτητών τουριστικών κέντρων (sic), οι περισσότεροι εκτοπισθέντες από την Καρπασία, οι οποίοι για χρόνια πήγαιναν για camping στην περιοχή αφού τους θύμιζε κατά πολύ τους τόπους τους.

Μαζί με τις φωτογραφίες, μάλιστα, η 7μελής ομάδα είχε αποστείλει και μια μακροσκελή, όπως χαρακτηρίζεται, επιστολή στην οποία επισημαίνουν ότι ο Ακάμας τα τελευταία χρόνια έχει μετατραπεί σε ανεξέλεγκτο σκουπιδότοπο, καθώς η δημοσιότητα που έχει δοθεί στα φυσικές ομορφιές της περιοχής έχει πολλαπλασιάσει τους επισκέπτες οι οποίοι εγκαταλείπουν εκεί τα σκουπίδια τους. Με το πρόβλημα να εντείνεται καθώς ελλείψει προσβάσιμου δρόμου, τα σκύβαλα δεν μπορούν να συλλεχθούν από τις αρμόδιες υπηρεσίες και μένουν εκεί να σωρεύονται. «Συχνά ο άνεμος τα μεταφέρει στη θάλασσα, η οποία μολύνεται. Ενώ το άλλο πρόβλημα που δημιουργείται ένεκα της απουσίας αποχωρητηρίων, είναι ότι οι επισκέπτες καταφεύγουν για τις φυσικές ανάγκες όπου βρουν». Οι διαμαρτυρόμενοι εκδρομείς, αναφέρει το άρθρο, είχαν προβεί σε διάφορες εισηγήσεις, οι οποίες όμως άπτονται της διαμάχης για το μέλλον του Ακάμα.

 

Ο Ακάμας εκτείνεται στα φυσικά όρια του κρατικού δάσους και είναι κατά τέσσερις φορές μικρότερος απ’ ό,τι τον επανοριοθετούν οι διάφοροι περιβαλλοντιστές. 

Στην αντίπερα όχθη, λίγα χρόνια αργότερα, η υπόθεση του Ακάμα επανέρχεται στο προσκήνιο. Μόνο που αυτή τη φορά εξετάζει μια εντελώς άλλη πλευρά, αυτήν της έλλειψης ανάπτυξης στην περιοχή και την απαίτηση των ιδιοκτητών γης να προχωρήσουν οι Αρχές άμεσα σε τουριστική αξιοποίηση του Ακάμα. Το «Περιοδικό», δημοσιεύει μελέτη του πρώην Διευθυντή και ερευνητή του Τμήματος, Δασών Ανδρέα Πολυκάρπου, λίγα χρόνια μετά τον θάνατό του, με τίτλο «Έργο ζωής για τον Ακάμα», η οποία υποστηρίζει ότι ο Ακάμας είναι 4 φορές μικρότερος απ’ ότι διατείνονται οι διάφοροι περιβαλλοντιστές και ότι η έλλειψη ανάπτυξης στην περιοχή είναι σφάλμα.

«Τα σύνορα του Ακάμα, δεν είναι αυτά που λένε οι διάφοροι περιβαλλοντιστές. Ο Ακάμας εκτείνεται στα φυσικά όρια του κρατικού δάσους και είναι κατά τέσσερις φορές μικρότερος απ’ ό,τι τον επανοριοθετούν οι διάφοροι περιβαλλοντιστές. Ο Ακάμας εκτείνεται μόνο μέσα από τα όρια του δάσους και περιβάλλεται ανατολικά από τη Λάρα και τις ιδιωτικές γαίες των χωριών Ίνια της Δρούσιας και Ανδρολύκου. Βόρεια και Δυτικά, εκτείνεται η θάλασσα. Οροθετήθηκε οριστικά το 1884 και τοποθετήθηκαν οι πρώτοι πέτρινοι κούκοι για να διαχωρίζουν τον Ακάμα από τα ιδιωτικά κτήματα. Τα σύνορα επαναβεβαιώθηκαν το 1940, με τους αρχικούς κούκους να ενισχύονται με μεγαλύτερους τσιμεντένιους», ανέφερε μεταξύ άλλων η 30σέλιδη έκθεση.

Σύμφωνα με τη μελέτη του πρώην Διευθυντή του Τμήματος Δασών, το περιβάλλον δεν ζημιώνεται από μια λογική περιβαλλοντική ανάπτυξη, «η πρόοδος έχει πάντα κάποιο κόστος, από αυτήν όμως προκύπτουν κοινωνικά και οικονομικά οφέλη αναγκαία για τα χωριά της περιοχής. Όπου υπάρχει ανθρώπινη ζωή, υπάρχει και ανάπτυξη και η περιφέρεια του Ακάμα δεν μπορεί να αγνοηθεί για πάντα», τόνιζε ο ερευνητής στην έρευνα του.

 

Το χτίσιμο μιας μεγάλης ξενοδοχειακής μονάδας εντός του NATURA, όσες προϋποθέσεις και να πληροί, είναι σχεδόν αδύνατο να μην έχει σοβαρές επιπτώσεις στο περιβάλλον.

Συνεχίζοντας, ο ερευνητής ξεκαθαρίζει ότι με το 98% της γης του Ακάμα να είναι κρατική, δεν κινδυνεύει από υπερανάπτυξη. «Η κήρυξη της περιοχής σε άγρια ζώνη θα στραγγάλιζε τη ζωή και θα υποχρέωνε την κυβέρνηση να προβεί σε αποζημιώσεις μισού εκατομμυρίου λιρών. Η μεγαλοανάπτυξη, η οποία πρέπει να προωθηθεί στην περιοχή θα προσελκύσει ποιοτικό τουρισμό και θα περιορίσει τις επιβλαβείς επιβαρύνσεις στο περιβάλλον από τον χαμηλής στάθμης αγροτουρισμό. Στην πατρίδα μας κτίσαμε ξενοδοχεία 5 αστέρων σε χώρους που απουσίαζαν άλλα βασικά έργα υποδομή, δίπλα σε σουβλιτζίδικα και σε υποβαθμισμένο περιβάλλον. Ο Ακάμας, ο οποίος ποτέ δεν ήταν παρθένο δάσος, αλλά είχε από παλιά ανθρώπινη ζωή, ενδείκνυται στην ιδιωτική γη του να αναπτυχθεί ποιοτικά και να υποκαταστήσει κακές επιλογές στη φθίνουσα τουριστικά Κύπρο. Η ανάπτυξη της περιοχής θα βοηθήσει όλους τους τομείς της οικονομίας, ακόμη και το εθνικό ζήτημα, το οποίο κάποιοι περιβαλλοντιστές ξεχνούν στις υπερευαισθησίες τους».

 

Δεν είναι Παρθένο Δάσος

Σύμφωνα πάντα με τις απόψεις του Πολυκάρπου, ο Ακάμας δεν είναι πράγματι παρθένο δάσος, όπως ο Σταυρός της Ψώκας, το δάσος Πάφου, η κοιλάδα των Κέδρων κοκ. Δρόμοι που έγιναν σε αυτά τα παρθένα δάση, δεν ενόχλησαν καθόλου τους περιβαλλοντιστές, αναφέρει, οι ίδιοι όμως αντιδρούν έντονα στην οδική σύνδεση των χωριών του Ακάμα μέσω ενός παραλιακού περιφερειακού δρόμου από την Πάφο μέχρι την Πόλη της Χρυσοχούς και μέσω Λάρας. «Οι υπερβολικές περιβαλλοντικές ευαισθησίες εκτοπίζουν τον άνθρωπο από τον Ακάμα. Τίποτα δεν θα πάθει το περιβάλλον από μια μελετημένη περιορισμένη ανάπτυξη της ιδιωτικής γης στον Ακάμα», ξεκαθαρίζει κλείνοντας την έκθεση του.

 Το να ενταχθεί μια περιοχή στο σχέδιο NATURA 2000 δεν αποκλείει την ανάπτυξη.

ΣΤΟ ΣΗΜΕΡΑ

Τι ισχύει με τον Ακάμα σήμερα;

Από τότε έως σήμερα έχουν σημειωθεί αρκετές τροποποιήσεις, με τις ευρωπαϊκές νομοθεσίες να καθορίζουν συγκεκριμένα πλαίσια προστασίας για τους βιοτόπους, τα οποία οι χώρες-μέλη υποχρεούνται να υιοθετήσουν. Η ευρύτερη περιοχή του Ακάμα εντάχθηκε στο δίκτυο NATURA 2000 ως σημαντικός βιότοπος προστασίας για διάφορα είδη χλωρίδας και πανίδας που αναπτύσσονται και ζουν εκεί. Ο καθορισμός των περιοχών που εντάσσονται στο σχέδιο ολοκληρώθηκε το 2011.

Ο Μάρτιν Χέλλικαρ, Διευθυντής του Πτηνολογικού Συνδέσμου Κύπρου, μιλώντας στη CITY ανέφερε πως αυτή τη στιγμή στο σχέδιο προστασίας εντάσσεται η δασική περιοχή του Ακάμα και μερικά φαράγγια περιμετρικά. «Ως σύνδεσμος θεωρούμε ότι θα έπρεπε να ενταχθεί μεγαλύτερο μέρος υπό την προστασία του σχεδίου, αφού υπάρχουν σημαντικοί βιότοποι και σε ανοιχτές περιοχές που φτάνουν μέχρι τα γύρω χωριά, όπως η Ίνια και οι Αρόδες. Παρόλα αυτά, το κεφάλαιο του καθορισμού των ορίων προστασίας παραμένει ανοιχτό και θα επανεξεταστεί σύντομα μάλιστα από τις αρμόδιες Αρχές», αναφέρει ο κος Χέλλικαρ.

Δυστυχώς, φαίνεται ότι πολλοί δεν έχουν αντιληφθεί ότι το προϊόν που πουλάνε στον επισκέπτη και έχει ζήτηση είναι ο Ακάμας όπως είναι. 

Όσον αφορά το ζήτημα της ανάπτυξης εντός των περιοχών NATURA, ο κος Χέλλικαρ ξεκαθαρίζει μια μεγάλη παρανόηση που υφίσταται έως σήμερα. Όπως λέει στη CITY, το να ενταχθεί μια περιοχή στο σχέδιο NATURA 2000 δεν αποκλείει την ανάπτυξη. Μια ανάπτυξη, παρόλα αυτά ελεγχόμενη και ήπια, όπου ο άνθρωπος θα συνυπάρχει αρμονικά με τη φύση και δεν θα την αλλοιώνει. «Σαφώς και το χτίσιμο μιας μεγάλης ξενοδοχειακής μονάδας εντός του NATURA, όσες προϋποθέσεις και να πληροί, είναι σχεδόν αδύνατο να μην έχει σοβαρές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Στον Ακάμα, για παράδειγμα, αφού αναφερόμαστε σ’ αυτό, επειδή η προστατευόμενη περιοχή είναι μικρή, το να δημιουργηθεί μια μονάδα λίγο πιο έξω, πάλι θα προκαλέσει πρόβλημα. Αν όμως επεκταθούν τα όρια, τότε θα υπάρχουν περιθώρια και για μεγαλύτερες αναπτύξεις νοουμένου πάντα ότι θα τηρούν συγκεκριμένες προϋποθέσεις».

 

Αυτό που χρειάζεται ο Ακάμας, συνεχίζει, είναι μια σωστή διαχείριση που θα βοηθήσει και τις γύρω κοινότητες να αναπτυχθούν οικονομικά. «Εμείς ως οικολόγοι στηρίζουμε τις κοινότητες και κατανοούμε τις απαιτήσεις τους, το ζήτημα είναι στο τι είδους ανάπτυξη θέλουμε. Αν, για παράδειγμα, επιθυμούμε ένα μοντέλο σαν αυτό της Λεμεσού, της Αγίας Νάπας ή της Πέγειας, τότε σαφώς και κάτι τέτοιο δεν μπορεί να γίνει και θα μας βρουν απέναντι. Δυστυχώς, φαίνεται ότι πολλοί δεν έχουν αντιληφθεί ότι το προϊόν που πουλάνε στον επισκέπτη και έχει ζήτηση είναι ο Ακάμας όπως είναι. Αν τον καταστρέψουμε, τότε δεν θα υπάρχει κανένας λόγος για τον επισκέπτη να βρεθεί εκεί».

Όπως υποστηρίζει ο κος Χέλλικαρ, οι γύρω κοινότητες μπορούν να εκμεταλλευτούν τα πλεονεκτήματα που τους δίνει η περιοχή του Ακάμα, διατηρώντας τον μοναδικό της χαρακτήρα και τη βιοποικιλότητά της. «Γιατί να χτίσουν ένα ξενοδοχείο στη Λάρα και να μην φτιάξουν μια μονάδα στην Ίνια, για παράδειγμα; Με αυτό τον τρόπο ο επισκέπτης θα έχει τη δυνατότητα να επισκεφθεί και το χωριό, να καθίσει σε μια ταβέρνα εκεί, να πιει ένα καφέ και παράλληλα σε λίγη ώρα να βρεθεί στον Ακάμα για να βιώσει αυτή την ιδιαίτερη εμπειρία».

Ο Πτηνολογικός, όπως μας ενημέρωσε ο Διευθυντής, έχει ήδη κάποιες προτάσεις διαχείρισης της περιοχής που η εφαρμογή τους, όπως υποστηρίζουν, θα ωφελήσει όλες τις επηρεαζόμενες πλευρές. «Αρχικά, πρέπει να ελεγχθεί η πρόσβαση στην προστατευόμενη περιοχή. Να γίνουν 2-3 είσοδοι από τα χωριά που συνορεύουν και μόνο απ’ εκεί να μπορεί κάποιος να πάει στον Ακάμα. Εκεί μπορούν να γίνουν και κάποιες υποδομές όπως καφενεία ή εστιατόρια, ενώ πολύ σημαντική θεωρούμε και τη δημιουργία Κέντρων Ενημέρωσης, ώστε ο επισκέπτης να μαθαίνει ότι χρειάζεται για την περιοχή που θα επισκεφθεί. Με αυτό τον τρόπο βοηθάς τις κοινότητες, δημιουργείς θέσεις εργασίας και σαφώς προστατεύεις και το περιβάλλον του Ακάμα».

Κλείνοντας, ο κος Χέλλικαρ ανέφερε ότι μέχρι σήμερα έχουν δει και έχουν μελετήσει διάφορα διαχειριστικά σχέδια και προτάσεις, με αρκετά από αυτά να είναι αρκετά καλά και εφαρμόσιμα. «Δυστυχώς, όμως, μέχρι σήμερα κανένα δεν έχει εφαρμοστεί, με την κατάσταση να παραμένει στάσιμη και να διαιωνίζεται. Είναι λοιπόν λογικό ότι αντιδρούν οι κάτοικοι των κοινοτήτων της περιοχής και δικαίως νιώθουν στο περιθώριο, αφού εδώ και πολλά χρόνια δεν βλέπουν φως».

 

Πιο κάτω μπορείτε να δείτε και να διαβάσετε τα δύο παλαιότερα ρεπορτάζ στα οποία έχουμε αναφερθεί πιο πάνω, αυτούσια, όπως δημοσιεύτηκαν τη δεκαετία του '90 στο Περιοδικό. 

 

Ρεπορτάζ 1:

Ρεπορτάζ 2: