Φωτογραφία: Unsplash / Annie Sprat

Για τον μέσο Κύπριο, η κλασσική μουσική θυμίζει περισσότερο γκουρμέ πιάτο σε γαλλικό εστιατόριο. Διαθέτει περίπλοκα και άγνωστα υλικά, έχει ακατανόητη εμφάνιση, δεν σε χορταίνει και αφορά λίγους.

Ο λόγος, βέβαια, που συμβαίνει αυτό δεν είναι γιατί στο εξωτερικό είναι πιο εκλεπτυσμένοι ή περισσότεροι μορφωμένοι από εμάς, είναι ο τρόπος που μεγαλώσαμε και γαλουχηθήκαμε μουσικά, και όχι μόνο.

Και αυτός είναι και ο λόγος που οι περισσότεροι από εμάς αποφεύγουν ακόμη και να δοκιμάσουν να ακούσουν ένα κομμάτι κλασσικής μουσικής, αφού θεωρούν πως δεν θα το καταλάβουν, ότι θα είναι πιθανότατα βαρετό και καταθλιπτικό και ότι δεν θα διασκεδάσουν με αυτό.

Φυσικά, είναι δεδομένο πως με την κλασσική μουσική ούτε σε τραπέζια θα ανεβείς, ούτε πιάτα θα σπάσεις, ούτε γαρύφαλλα θα πετάξεις, ωστόσο αν της δώσεις λίγη σημασία θα αντιληφθείς πως οι συνθέσεις κλασσικών δημιουργούν έχουν την ικανότητα να σε επηρεάσουν με άλλο τρόπο, πιο βαθύ και πιο ουσιαστικό και να σου προσφέρουν μιας άλλης μορφής διασκέδασης ή καλύτερα ψυχαγωγίας.

Για το λόγο αυτό, ζητήσαμε από τη μουσικολόγο και ραδιοφωνική παραγωγό Μαριάννα Γαλίδη* να μας δώσει 10 συμβουλές για αρχάριους που επιθυμούν να κάνουν βουτιά στον κόσμο της κλασσικής μουσικής και το αποφεύγουν επειδή φοβούνται τη μετωπική σύγκρουση με το είδος. Πάρε χαρτί και μολύβι και άρχισε να παίρνεις σημειώσεις.

Από τη Μαριάννα Γαλίδη

1. Την κλασική μουσική δεν ξεκινάς για να την κατανοήσεις. Πρώτα την ακούς με το ένστικτο, όπως συμβαίνει με κάθε είδος μουσικής. Έτσι λοιπόν, στο πρώτο ραντεβού σου μαζί της, καλό είναι να έχεις πάρει δύο πράγματα: την ακοή σου και τις καλές σου προθέσεις. Ό,τι σού έχουν πει για την πολυπλοκότητά της και την ανάγκη για βαθύτερη γνώση -παρόλο που αληθεύει- καλύτερα να το αφήσεις έξω από την πόρτα προς το παρόν. Ήρθε η στιγμή να δημιουργήσεις μαζί της μια προσωπική σχέση που θα σου αλλάξει τη ζωή και για το λόγο αυτό, μην επιτρέψεις σε περισπούδαστους μεσάζοντες και άχαρους ξερόλες να παρέμβουν σ’ αυτή την μοναδική εμπειρία.

2. Για κάθε άνθρωπο η επιλογή μουσικής είναι προσωπική και μοναδική. Η βίωση της μουσικής εξαρτάται βέβαια και από την παιδεία, τη συναισθηματική του κατάσταση, τις εμπειρίες του, τις συνθήκες του και κυρίως την ανάγκη του για πνευματική και ψυχική ανύψωση. Για να διαβάζεις τώρα αυτό το σύντομο οδηγό, πάει να πει πως δεν σε έπεισαν φράσεις όπως «η κλασική μουσική είναι για ηλικιωμένους», ή, «μόνο τα ούφο/μονόχνωτοι ακούνε κλασική μουσική» και για το λόγο αυτό επιμένω ότι καλό θα είναι να εμπιστευτείς το ένστικτό σου και να ξεκινήσεις να κάνεις…καταδύσεις και μάλιστα ανέξοδα σ’ αυτό το εντυπωσιακό εργαλείο που λέγεται Youtube. Δείξε υπομονή και σεβασμό. Οι περισσότεροι συνθέτες χρειάστηκαν μήνες ακόμη και χρόνια για να ολοκληρώσουν ένα έργο τους. Μην περιμένεις από το πρώτο λεπτό ότι θα είσαι έτοιμος να κρίνεις θετικά ή αρνητικά ένα έργο που άντεξε στους αιώνες.


3. Είναι προτιμότερο η πρώτη επαφή με την κλασική μουσική να συμβεί στην άνεση του προσωπικού σου χώρου και όχι πηγαίνοντας σε μια συναυλία. Αρχικά τουλάχιστον. Η ακρόαση καμιά φορά είναι πολύ πιο κοπιαστική από την εκτέλεση, ειδικά όταν ακούς κάτι για πρώτη φορά. Ο ακροατής καλείται να αφομοιώσει σε μικρό χρονικό διάστημα όλα όσα ο εκτελεστής είχε την ευκαιρία να μελετά επί μήνες. Ίσως να είναι λιγότερο αγχωτικό και σίγουρα πολύ πιο απολαυστικό να ακούσεις ένα έργο κάνοντας παύσεις για να σκεφτείς ή να επαναλάβεις ένα απόσπασμα για να το κατανοήσεις καλύτερα στη ζεστασιά του αγαπημένου σου δωματίου, με τον κατάλληλο φωτισμό και χωρίς την σοβαρότητα που απαιτεί συνήθως μία βραδιά σε συναυλία.

4. «Η κλασική μουσική δεν με ηρεμεί για αυτό και δεν την ακούω». Συνηθισμένη παρατήρηση που οφείλεται σε συνηθισμένη παρανόηση. Η κλασική μουσική δεν είναι ηρεμιστικό ούτε παυσίπονο. Γράφτηκε από αληθινούς ανθρώπους σε μια προσπάθεια να εκφράσουν ή να περιγράψουν αληθινά συναισθήματα τα οποία βιώνει ένας άνθρωπος στη διάρκεια της ζωής του, όπως: χαρά, πόνο, θλίψη, αγαλλίαση, θυμό, απογοήτευση, απελπισία, ενθουσιασμό, την ηρεμία της φύσης κλπ κλπ. Φυσικά, όπως συμβαίνει με κάθε είδος μουσικής, υπάρχουν πολλά κομμάτια που σκοπό έχουν να μάς ηρεμήσουν.


5. Η κλασική μουσική είναι η μουσική που απλώνεται σε περίπου οκτώ αιώνες κι αυτό από μόνο του προκαλεί δέος. Σε ποιο αιώνα να απευθυνθείς πρώτα και με ποιον συνθέτη να ξεκινήσεις τη μύησή σου; Είναι καλό για αρχή να γνωρίζεις ότι η κλασική μουσική χωρίζεται σε περιόδους, όπως Μπαρόκ (17ος και πρώτο μισό του 18ου αιώνα), Κλασική (δεύτερο μισό του 18ου αιώνα. Η εποχή του Μότσαρτ, του Χαύντν και του πρώιμου Μπετόβεν), Ρομαντική (19ος αιώνας – Σοπέν, Σούμπερτ, Σούμαν, Τσαίκόφσκι) Μεταρομαντική (τέλη 19ου και αρχές 20ου αιώνα – Ραχμάνινοφ, Ντεμπισύ), και Σύγχρονη (20ος και 21ος αιώνας). Άρα, στο ξεκίνημα, θα μπορούσες να ακούσεις αντιπροσωπευτικά δείγματα από κάθε εποχή ως εισαγωγή.

6. Για αυτούς που κάνουν τα πρώτα τους βήματα στον κόσμο της κλασικής μουσικής θα πρότεινα να ξεκινήσουν από την εποχή του Μπαρόκ. Ευδιάκριτες μελωδίες, έντονοι ρυθμοί και μία αέναη κίνηση, η Μπαρόκ προσφέρει συγκίνηση και ανάταση. Έργα έντονου συγκινησιακού περιεχομένου, που μπορείς εύκολα μέσω των προσωπικών σου εμπειριών να «βιώσεις», όπως είναι για παράδειγμα «Οι Τέσσερις Εποχές» του Βιβάλντι και τα «Βραδεμβούργια Κοντσέρτα» του Μπαχ, οι σουίτες του Χαίντελ «Μουσική των Νερών» και των «Βασιλικών Πυροτεχνημάτων» και οι χαριτωμένες, ανάλαφρες σονάτες για τσέμπαλο του Σκαρλάτι. Στα πρώτα σου ακούσματα, θα συμπεριλάβεις φυσικά και την περίφημη σερενάτα για έγχορδα του Μότσαρτ Eine Kleine Nachtmusik (Μια μικρή νυχτερινή μουσική).


7. Θα πρότεινα να συνεχίσεις με προγραμματική συμφωνική μουσική που είναι πιο εύληπτη σε νοήματα και εικόνες και συνήθως εντυπωσιακή για τον νέο ακροατή. Για παράδειγμα, οι Συμφωνίες του Λονδίνου του Χάυντν, η 40η και 41η του Μότσαρτ, η 3η, 6η και 9η Συμφωνία του Μπετόβεν, η 9η του Σούμπερτ, η 4η του Τσαικόφσκι και η Φανταστική του Μπερλιόζ.

8. Από κει και πέρα το πεδίο είναι ελεύθερο για εξορμήσεις. Η Ρομαντική περίοδος, για παράδειγμα, με τη μελωδία να απελευθερώνει ένα λυρισμό που την κάνει να συγκινεί άμεσα, είναι ένας σαγηνευτικός προορισμός: Σοπέν, Σούμπερτ, Ντβόρζακ, Μέντελσον αλλά και ο πιο δημοφιλής μελωδός, ο συνθέτης όπερας Τζιουζέπε Βέρντι. Ακολούθως θα μπορούσες να διαλέξεις κομμάτια για σόλο όργανα : πιάνο, έγχορδα αλλά και τα λιγότερο γνωστά πνευστά όργανα όπως το μελαγχολικό όμποε ή το ευέλικτο κλαρινέτο και η φωτεινή τρομπέτα θα σε συναρπάσουν!


9. Δώσε σημασία στον ήχο. Μην τον θεωρήσεις δεδομένο. Εμπιστεύσου μουσικούς με γνώση και ιστορία. Για τα ορχηστρικά έργα, υπάρχουν φημισμένες ορχήστρες για την ποιότητα των εκτελέσεών τους, όπως, η Φιλαρμονική της Βιέννης, του Λονδίνου, του Βερολίνου, του Άμστερνταμ (η Concertgebοuw που επισκέφθηκε πρώτη φορά την Κύπρο πέρσι στο φεστιβάλ Κύπρια) η Μετροπόλιταν της Νέας Υόρκης. Υπάρχουν όμως και άλλες, όχι τόσο διάσημες αλλά είναι εξαιρετικές, όπως: Capella Istropolitana, Academy of St Martin in the Fields, Academy of Ancient Music. Και μικρότερα σύνολα, με εξαιρετικό ήχο, όπως: I Solisti Veneti, I Solisti Italiani, Apollo’ s Fire.

10. Τελευταίο tip αλλά όχι έσχατο, εδώ και ένα χρόνο, η Κύπρος απέκτησε επιτέλους τον δικό της ραδιοφωνικό σταθμό για κλασική και τζαζ μουσική. Το Ρικ Classic στους 88.2, περιμένει με χαρά και περηφάνια να σε ξεναγήσει στον ανεξάντλητο κόσμο μιας μουσικής που όμοιά της δεν υπήρξε ποτέ! Σου εύχομαι καλή επιτυχία σε αυτό το νέο κεφάλαιο της μουσικής ζωής σου.

*Η Μαριάννα Γαλίδη είναι μουσικολόγος/καθηγήτρια πιάνου/θεωρητικών και ραδιοφωνική παραγωγός στο ΡΙΚ Classic στους 88.2 (καθημερινά 07:00-08:00 και Σάββατο 08:00-10:00) και στο Τρίτο (καθημερινά 10:00-12:00).