Πραγματοποιήθηκε στις 20 Μαρτίου, στην Ιερουσαλήμ, η 6η Τριμερής σύνοδος Κύπρου, Ελλάδας, Ισραήλ, σε επίπεδο αρχηγών κρατών για να συζητηθούν οι εξελίξεις στα ενεργειακά και κυρίως τα όσα αφορούν τη δημιουργία του αγωγού EASTMED. Το παρών του στη Σύνοδο έδωσε και ο Αμερικανός Υπουργός Εξωτερικών, Mike Pompeo, γεγονός που προκάλεσε αίσθηση και δημιούργησε πολλές λάθος εντυπώσεις.

Πιο συγκεκριμένα, η παρουσία του Αμερικανού ΥΠΕΞ στη σύνοδο θεωρήθηκε από αρκετούς, σε εγχώριο επίπεδο, ως αναβάθμιση της Συνόδου σε Τετραμερή, ενώ ορισμένοι έγραψαν πως οι εξελίξεις της 6η Συνόδου ήταν ένα γερό χαστούκι για την Τουρκία και για τις απαιτήσεις της επί ενεργειακών θεμάτων εντός της κυπριακής ΑΟΖ.

Ωστόσο, η αλήθεια απέχει παρασάγγας από την «αλήθεια» που παρουσιάστηκε για εσωτερική κατανάλωση με σκοπό να δοθεί περισσότερη βαρύτητα σε μία Σύνοδο που επί της ουσίας δεν έδωσε τίποτα καινούργιο, από τις προηγούμενες πέντε, ενώ το πιο βασικό -από αμερικανικής πλευράς- δεν θίχτηκε σχεδόν καθόλου το ζήτημα των τουρκικών παραβιάσεων και απαιτήσεων επί της κυπριακής ΑΟΖ.

Για να θέσουμε τα πράγματα στη σωστή τους βάση και για να ξεκαθαρίσουμε το θολό και ενίοτε παραπλανητικό τοπίο που επικράτησε γύρω από την 6η Τριμερή Σύνοδο Κύπρου, Ελλάδας, Ισραήλ, ζητήσαμε από τον Διεθνολόγο και Πολιτικό Αναλυτή Λοΐζο Μιχαήλ να μας εξηγήσει ποια είναι τα πραγματικά μηνύματα της τελευταίας Τριμερούς Συνόδου, γιατί η παρουσία του Αμερικανού ΥΠΕΞ δεν την αναβάθμισε σε Τετραμερή και κυρίως γιατί αυτή η συνάντηση δεν ήταν «χαστούκι» για την Τουρκία.

Κύριε Μιχαήλ, η παρουσία του κύριου Πομπέο στην Τριμερή Κύπρου, Ελλάδας, Τουρκίας, όντως αναβάθμισε στη συνάντηση σε Τετραμερή, όπως παρουσιάστηκε από διάφορα τοπικά Μέσα, αλλά και πολιτικές δυνάμεις;

Σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να χαρακτηριστεί τετραμερής η συνάντηση. Πρόκειται για μια καθαρά τριμερή συνάντηση των τριών συνεργαζόμενων χωρών με την ad hoc παρουσία του Αμερικανού Υπουργού Εξωτερικών. Και βεβαίως η παρουσία του κ. Πομπέο δεν σηματοδοτεί ούτε συμμετοχή των ΗΠΑ στις διακρατικές συμφωνίες και συνεργασίες Κύπρου – Ελλάδας – Ισραήλ.

Θα πρέπει να θυμίσουμε, όμως, ότι στις ΑΟΖ Κύπρου και Ισραήλ υπάρχουν αδειοδοτημένα τεμάχια τα οποία κατακυρώθηκαν σε εταιρείες Αμερικανικών συμφερόντων με ανάλογα οφέλη και για τις ΗΠΑ. Συνεπώς το ενδιαφέρον των ΗΠΑ στην περιοχή αποτελεί ουσιαστικά τη διασφάλιση των οικονομικών τους συμφερόντων και βεβαίως την ενίσχυση των φίλων τους στην περιοχή, δηλαδή το Ισραήλ. Η προσπάθεια να παρουσιαστεί η χθεσινή συνάντηση ως τετραμερής με τη συμμετοχή πλέον και των ΗΠΑ ουδόλως ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Δεν έχει εκφραστεί ποτέ καμία πρόθεση ή βούληση των ΗΠΑ για εμπλοκή ως τέταρτο μέρος στις συνεργασίες της περιοχής. Και επιπλέον, μόνο η παρουσία του ομολόγου των υπολοίπων αρχηγών κρατών που συμμετείχαν, δηλαδή του κ. Τράμπ, θα μπορούσε να εκληφθεί ως σύγκληση τετραμερούς συνάντησης. Δεν είθισται να υποβαθμίζεται το επίπεδο εκπροσώπησης σε συναντήσεις συνεργαζομένων χωρών στέλνοντας τον Υπουργό Εξωτερικών να συναντηθεί με αρχηγούς κρατών, ακόμη κι αν μιλάμε για τις ίδιες τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Άλλωστε και ο ίδιος ο κ. Πομπέο, όπως καταγράφεται στην κοινή δήλωση υπογράμμισε ότι «οι ΗΠΑ στηρίζουν τον τριμερή μηχανισμό που δημιούργησε το Ισραήλ, η Ελλάδα και η Κύπρος, σημειώνοντας τη σημασία της αυξανόμενης συνεργασίας».

Πέραν της διασφάλισης των προσωπικών τους συμφερόντων, οι ΗΠΑ για ποιο λόγο βρέθηκαν στη Σύνοδο; Πόσο ρόλο έπαιξε το γεγονός ότι το Ισραήλ βρίσκεται σε προεκλογική περίοδο και η συνάντηση από την Κνωσσό της Κρήτης, μεταφέρθηκε στην αμφιλεγόμενη τοποθεσία της Ιερουσαλήμ;

Ο σκοπός της παρουσίας των ΗΠΑ ήταν διττός και δεν ήταν καθόλου τυχαίος. Και βεβαίως η αλλαγή της τοποθεσίας διεξαγωγής της συνάντησης έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην παρουσία του Αμερικανού Υπουργού. Όπως πολύ σωστά αναφέρατε το Ισραήλ βρίσκεται σε προεκλογική περίοδο με τον κ. Νετανιάχου να αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα στο εσωτερικό της χώρας.

Χρειαζόταν λοιπόν μια στρατηγική κίνηση που θα ενίσχυε την εικόνα του στο εσωτερικό και θα έγερνε την πλάστιγγα των εκλογών υπέρ του. Τι καλύτερο λοιπόν για τον Ισραηλινό πρωθυπουργό να κτίσει την εικόνα της δημιουργίας μιας ισχυρής πλέον συμμαχίας και συνεργασίας με την εμπλοκή της Αμερικής στην περιοχή; Άλλωστε να μην ξεχνάμε ότι παραδοσιακά το Ισραήλ είναι ο μεγαλύτερος σύμμαχος και φίλος των ΗΠΑ στην περιοχή και σε αυτό βασίζει η Αμερική τη διατήρηση της επιρροής και του ελέγχου της στη Μέση Ανατολή. Κάτι που μας φέρνει και στον δεύτερο λόγο της παρουσίας των ΗΠΑ στη συνάντηση και που δεν είναι άλλος από την ανάγκη των ΗΠΑ να καταστήσουν σαφή την παρουσία τους στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και της ανατολικής Μεσογείου στέλνοντας μήνυμα στο Ιράν για αλλαγή τακτικής και τερματισμό των όποιων εχθρικών του δραστηριοτήτων.

Ήταν η Τριμερής σύνοδος ένα ισχυρό «χαστούκι» και μήνυμα ενάντια στις Τουρκικές παραβιάσεις;

Σε καμία απολύτως περίπτωση η συνάντηση δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως ισχυρό χαστούκι στην Τουρκία. Αν διαβάσει κάποιος την κοινή δήλωση που εκδόθηκε, σε κανένα σημείο δεν γίνεται αναφορά στην Τουρκία, παρά μόνο μια γενικόλογη αναφορά για συμφωνία των ηγετών – άλλο ένα σημείο που φανερώνει ότι η συνάντηση ήταν τριμερής και όχι τετραμερής αφού ο κ. Πομπέο δεν συγκαταλέγεται στους ηγέτες είναι αυτό που λέει «να αμυνθούν ενάντια σε εξωτερικές κακές επιρροές στην Ανατολική Μεσόγειο και την ευρύτερη Μέση Ανατολή». Όπως προανέφερα το μεγαλύτερο ενδιαφέρον των ΗΠΑ ήτα να σταλεί το μήνυμα αυτό στο Ιράν και όχι στην Τουρκία. Ισχυρό χαστούκι στην Τουρκία θα αποτελούσε εάν στην κοινή δήλωση γινόταν ευθεία και ξεκάθαρη αναφορά στις παραβιάσεις της στην κυπριακή ΑΟΖ και στην καθημερινή της προκλητικότητα και εάν επισημαίνονταν συγκεκριμένοι τρόποι αντίδρασης απέναντι σε αυτήν.

Υπάρχει ποτέ περίπτωση οι ΗΠΑ να γυρίσουν την πλάτη στην Τουρκία για να στηρίξουν την Κύπρο και τα συμφέροντά της, όπως διατείνονται πολλοί;

Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι οι διεθνείς σχέσεις βασίζονται καθαρά στα ατομικά κρατικά συμφέροντα. Παρά το γεγονός ότι η Τουρκία τα τελευταία χρόνια δεν διανύει και την καλύτερη περίοδο στις σχέσεις της με τις ΗΠΑ και με δεδομένες τις κατά διαστήματα προστριβές τους, δε μπορεί να θεωρήσουμε ότι οι ΗΠΑ θα γυρίσουν την πλάτη στην Τουρκία. Η Τουρκία όχι μόνο αποτελεί σύμμαχο των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ αλλά πολύ περισσότερο, μια συνεργασία των ΗΠΑ με την Τουρκία είναι αναγκαία ώστε η πρώτη να εξακολουθήσει με κάθε τρόπο να ελέγχει την περιοχή της Μέσης Ανατολής και ιδιαίτερα τη Συρία. Συνεπώς να μη θεωρούμε ότι ξαφνικά η Αμερική θα εγκαταλείψει έναν ισχυρό σύμμαχο στην περιοχή από την οποία έχει συμφέροντα και θα στραφεί απέναντί της υπερασπιζόμενη μια μικρή χώρα όπως η Κύπρος. Ακόμη κι αν δεχτούμε ότι οι δυο χώρες έχουν κακές σχέσεις το τελευταίο διάστημα, θα πρέπει επιτέλους να σταματήσουμε να ζούμε με την ψευδαίσθηση ότι ο εχθρός του εχθρού μας είναι απαραίτητα φίλος μας. Όπως προανέφερα, η Αμερική έχει τα δικά της συμφέροντα να διασφαλίσει στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου, μέσω της δραστηριοποίησης αμερικανικών εταιρειών στο ενεργειακό μας πρόγραμμα, αλλά η εμπλοκή και το ενδιαφέρον της σταματά εκεί.

Η 6η Τριμερής Σύνοδος είχε κάποια ουσιαστική εξέλιξη ή διαφοροποίηση από τις προηγούμενες;

Η σημασία της κάθε συνάντησης μεταξύ συνεργαζόμενων χωρών στην περιοχή είναι αδιαμφισβήτητα μεγάλη. Ωστόσο ούτε πρέπει να δημιουργούνται υπέρμετρες προσδοκίες, όπως αυτές που η 6η Τριμερής δημιούργησε. Πολύ περισσότερο δε, δεν πρέπει να θεωρούμε ότι η διεξαγωγή συναντήσεων και μόνο μπορεί να ωφελήσει την Κυπριακή Δημοκρατία. Είναι πολύ σημαντικό οι συναντήσεις αυτές να μετουσιωθούν σε στρατηγικές συμμαχίες και σε πολιτικό και σε εμπορικό αλλά ενδεχομένως και σε στρατιωτικό επίπεδο εάν θέλουμε πραγματικά να διεκδικήσουμε κάτι θετικό από αυτές.

Από την άλλη, είναι γεγονός ότι τόσο δηλώσεις που έγιναν πριν τη Σύνοδο, όσο και οι τοποθετήσεις για την ιστορικότητα της συνάντησης, δημιούργησαν μίαν πλασματική εικόνα για τη σημασία της ίδιας της συνάντησης αλλά και για τα πιθανά αποτελέσματα.

Βεβαίως το ρηχό αποτέλεσμά της κάθε άλλο παρά συνηγορεί σε αυτές τις προσδοκίες και καμία πρόσθετη εξέλιξη ή διαφορά δεν έχει επιφέρει από τα όσα προηγουμένως έχουν συμφωνηθεί. Συνεπώς θα πρέπει η Κύπρος, με εφαλτήριο την παρουσία του Αμερικανού Υπουργού Εξωτερικών στη συνάντηση – και σκοπίμως το αναφέρω ως παρουσία και όχι συμμετοχή – να διεκδικήσει πιο ουσιαστικές πολιτικές και ενέργειες προς όφελός της.

Εν κατακλείδι, ποια είναι τα ουσιώδη σημεία που πρέπει να κρατήσουμε από την τελευταία τριμερή Σύνοδο;

Με την 6η Τριμερή Σύνοδο να έχει τη δική της σημασία ως συνέχεια των προηγούμενων τριμερών συναντήσεων, σίγουρα υπάρχουν και θετικά στοιχεία που πρέπει να κρατήσουμε. Πρόκειται για μια συνάντηση που επαναβεβαίωσε τη συνεργασία Κύπρου – Ελλάδας – Ισραήλ και τη συνέχιση του κοινού ενεργειακού προγράμματος των τριών. Παρά το γεγονός ότι δεν έγινε καμία αναφορά σε σημαντικά έργα υποδομής που προωθούνται όπως ο EastMed, σίγουρα εδραιώνεται η συνεργασία αυτή και ενισχύει την εικόνα της σε κάθε κατεύθυνση στο εξωτερικό. Επαναλαμβάνω ότι στην παρουσία του Αμερικανού Υπουργού Εξωτερικών δεν πρέπει να προσδίδεται πρωτεύουσα σημασία αλλά να καταγραφεί ως ένα θετικό στοιχείο που θα μπορούσε ενδεχομένως να αξιοποιηθεί στο μέλλον και όχι για τους λόγους πολιτικής στήριξης προς τον Ισραηλινό πρωθυπουργό που ήταν και ο βασικός της στόχος.

Αν πραγματικά θέλουμε ως Κυπριακή Δημοκρατία ή και ως τριμερής συνεργασία να προσδώσουμε πρόσθετη αξία σε αυτές τις συναντήσεις, θα πρέπει να διεκδικήσουμε την ουσιαστική συμμετοχή των ΗΠΑ και πολύ περισσότερο, οι γενικόλογες κοινές δηλώσεις και οι αναφορές να μεταμορφωθούν σε κοινές πολιτικές, στρατηγικές συνεργασίες και συμμαχίες και ξεκάθαρες τοποθετήσεις απέναντι σε οποιονδήποτε μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τον ενεργειακό μας σχεδιασμό και την ενεργειακή μας ασφάλεια.

Ο Λοΐζος Μιχαήλ, είναι Διεθνολόγος και Πολιτικός Αναλυτής