Ο Διονύσης Σαββόπουλος έφυγε, χθες, από τη ζωή, σε ηλικία 81 ετών με τον θάνατό του να σηματοδοτεί το τέλος μιας ολόκληρης εποχής για το ελληνικό τραγούδι. Ο ίδιος υπήρξε ένας σπουδαίος καλλιτέχνης και ταυτόχρονα μια προσωπικότητα που στο πέρασμα των χρόνων δίχασε.

Ο Σαββόπουλος γεννήθηκε το 1944 στη Θεσσαλονίκη και ξεκινώντας από τη δεκαετία του ‘60 συνδέθηκε με τον προοδευτικό χώρο -ήταν, επίσης, μέλος της ΕΔΑ- εκφράζοντας μέσα από τα τραγούδια του την αμφισβήτηση, την κοινωνική ευαισθησία και την ανάγκη για ελευθερία. Το «Φορτηγό», το 1966, και αργότερα ο «Μπάλλος», το «Περιβόλι του Τρελού» και το «Βρώμικο Ψωμί», δίσκοι που εκδίδονται μέσα στη Χούντα, αποτυπώνουν την πιο δημιουργική και ριζοσπαστική περίοδο του Διονύση Σαββόπουλου. Κατά τη διάρκεια της Δικτατορίας φυλακίστηκε, μάλιστα, δύο φορές για τις πολιτικές του πεποιθήσεις, τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο του 1967.

Στο πέρασμα των χρόνων, ωστόσο, ο ίδιος φάνηκε να απομακρύνεται από τον αντισυστημικό χαρακτήρα των πρώτων του χρόνων με τη μετέπειτα στάση του, πιο συμφιλιωτική με την εξουσία και το κατεστημένο, να σηματοδοτεί μια αισθητή πολιτική μεταστροφή, που για πολλούς φάνηκε σαν απομάκρυνση από τα αρχικά του ιδανικά.

Παρ’ όλα αυτά, ο Σαββόπουλος υπήρξε αναμφισβήτητα μια πολυσχιδής και επιδραστική προσωπικότητα, ένας αντικατοπτρισμός -θα μπορούσε να ειπωθεί- των αντιφάσεων και των μεταπτώσεων της ίδιας της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας.

Δημοσθένους Λέξις

Ένα από τα πιο ιδιαίτερα και πολυσήμαντα τραγούδια του Διονύση Σαββόπουλου, που περιλαμβάνεται στον δίσκο Βρώμικο Ψωμί (1972), είναι το «Δημοσθένους Λέξις», ένα τραγούδι, γραμμένο μέσα στη φυλακή, με αλληγορικό περιεχόμενο και με στίχους γεμάτους υπαινιγμούς για τη σιωπή, τον φόβο και την ανάγκη να ειπωθεί η αλήθεια.

Ο ίδιος ο δημιουργός έχει πει για εκείνη τη δύσκολη περίοδο και για το τραγούδι του:

«Στην “Παράγκα” τούς ενοχλούσε “ο χαφιές που μας ακολουθεί”, στη “Συγκέντρωση της ΕΦΕΕ” ο στίχος “στον αγώνα του συντρόφου/ στην αγωνία αυτού του τόπου για ζωή”. Μου ζήτησε ο ιδιοκτήτης να μην τα λέω και εγώ δεν είχα καμία όρεξη και παραιτήθηκα, έφυγα. Μάλιστα, το γιατί φεύγω το έστειλα στους “Ωτοβλεψίες” των “Νέων”. Στον Σταματίου τότε.

Του έγραψα ότι είχαμε πιέσεις από την Αστυνομία. Θυμάμαι μετά, όταν με συλλάβανε, μέσα στον φάκελό μου είχαν και αυτό το δημοσίευμα. Το θεωρούσαν πολύ επιθετική ενέργεια εκ μέρους μου, διότι βγήκα και τους ξεφώνησα.

Στην Μπουμπουλίνας κρατήθηκα κάπου σαράντα μέρες. Πέρασα από φάλαγγα, πέρασα άσχημα, αλλά όσο περνάν τα χρόνια, όλα αυτά τα θυμάσαι αλλιώς, δεν σε πειράζουν. Όταν βρέθηκα στο Παρίσι μετά, ήταν γιατί πραγματικά δεν άντεχα να ζήσω τότε στην Ελλάδα. Ψυχοσωματικά με ενοχλούσε να βρίσκομαι εδώ πέρα. Όταν πήγα στο Παρίσι, ο μακαρίτης ο Δεσποτίδης μού είπε να πάμε στο Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, αλλά ντρεπόμουνα να πάω, ήθελα να το ξεχάσω αυτό το πράγμα. Στη φυλακή, όμως, για να περνάει η ώρα, έγραψα τη “Δημοσθένους λέξις”, τη “Θεία Μάνου” και τη “Θαλασσογραφία”. Πολλοί απορούσαν. “Μα πώς βρε παιδί μου μέσα σε ‘κείνον τον ζόφο εσύ έγραφες τραγούδια;”. Μα γι’ αυτό χρειάζονται τα τραγούδια, για να μπορούμε να ξεπερνάμε τον ζόφο…».

Το εν λόγω τραγούδι είχε διαφορετικό τίτλο στην αρχή...

«O πρώτος τίτλος του τραγουδιού ήταν “Εμβατήριο για μετέωρο φυλακισμένο”. Ανακάτεψα εκ των υστέρων τον Δημοσθένη για να ξεγελάσω τη λογοκρισία. Τους δούλεψα κανονικά! Δεν με επηρέασε η στενότης ή ο περιορισμός. Πετούσα μέσα μου», είπε ο ίδιος.

Τι σημαίνει όμως «Δημοσθένους Λέξις»

Πρόκειται για τον επικήδειο λόγο που έβγαλε ο Δημοσθένης για τους νεκρούς Αθηναίους μετά τον πόλεμο στην Όλυνθο και την καταστροφή της Ολύνθου.