Έντονες αντιδράσεις και εύλογες απορίες σχετικά με τα κίνητρα που μπορεί να κρύβονται πίσω από αυτήν, προκάλεσε η χθεσινή πρόταση νόμου που κατατέθηκε στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Νομικών από τους βουλευτές Χάρη Γεωργιάδη (ΔΗΣΥ) και Χρύση Παντελίδη (ΔΗΚΟ) και αφορά στην τροποποίηση των ορισμών των λέξεων «γυναίκα» και φύλο» στη νομοθεσία του 2021 για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών. Να υπενθυμίσουμε ότι η εν λόγω νομοθεσία ψηφίστηκε, τότε, ομόφωνα από όλα τα κόμματα – συμπεριλαμβανομένων των ΔΗΣΥ και ΕΛΑΜ.

Τι ορίζεται ως «γυναίκα» στον ισχύοντα νόμο

Σημειώνεται ότι ο περί της Πρόληψης και της Καταπολέμησης της Βίας κατά των Γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας και περί Συναφών Θεμάτων Νόμος του 2021 (115(I)/2021), αναφέρει ότι:

«“γυναίκα” σημαίνει πρόσωπο θηλυκού βιολογικού φύλου ή θηλυκής ταυτότητας φύλου και περιλαμβάνει τέτοιο πρόσωπο που δεν έχει συμπληρώσει το δέκατο όγδοο (18ο) έτος της ηλικίας του».

και

«φύλο» σημαίνει, πέραν του βιολογικού φύλου και της ταυτότητας φύλου, τους κοινωνικά διαμορφωθέντες ρόλους, συμπεριφορές, δραστηριότητες και ιδιότητες τους οποίους μία δεδομένη κοινωνία θεωρεί ως κατάλληλους και, αντιστοίχως, αρμόζοντες σε άνδρα και γυναίκα.

Η προτεινόμενη τροποποίηση

Η κατατεθείσα τροποποίηση προτείνει την αλλαγή των ορισμών ως εξής:

«Το άρθρο 2 του βασικού νόμου τροποποιείται με την αντικατάσταση των ορισμών των όρων «γυναίκα» και «φύλο», με τους ακόλουθους ορισμούς:

«“γυναίκα” σημαίνει πρόσωπο θηλυκού βιολογικού φύλου και περιλαμβάνει κορίτσι το οποίο δεν έχει συμπληρώσει το δέκατο όγδοο (18°) έτος ηλικίας του·

“φύλο” σημαίνει τους κοινωνικά διαμορφωθέντες ρόλους, συμπεριφορές, δραστηριότητες και ιδιότητες τους οποίους μία δεδομένη κοινωνία θεωρεί ως κατάλληλους σε άνδρα και γυναίκα».

Η αλλαγή

Η προτεινόμενη τροποποίηση ουσιαστικά αφαιρεί από τον ισχύοντα ορισμό της λέξης «γυναίκα» τη διατύπωση «θηλυκής ταυτότητας φύλου» και αντικαθιστά τη φράση «τέτοιο πρόσωπο» με τον όρο «κορίτσι». Παράλληλα, διαγράφει από τον ορισμό της λέξης «φύλο» τη φράση «πέραν του βιολογικού φύλου και της ταυτότητας φύλου».

Τα επιχειρήματα

Όπως υποστηρίζουν οι εισηγητές της, η τροποποίηση είναι αναγκαία για να καταστούν οι όροι αυτοί συμβατοί με την Οδηγία (ΕΕ) 2024/1385 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας, καθώς και με τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης. Πάντως, αξίζει να αναφερθεί ότι τόσο η οδηγία όσο και η σύμβαση μπορεί να μην περιλαμβάνουν ρητούς ορισμούς, αλλά ξεκάθαρα προστατεύουν τις τρανς και ιντερσεξ γυναίκες.

Ο κ. Γεωργιάδης έκανε, μάλιστα, αναφορά σε αποδυτήρια γυναικών σε ένα γυμναστήριο, λέγοντας ότι «πρέπει να έχουν πρόσβαση μόνο βιολογικές γυναίκες», ή «σε ένα σχολείο μόνο τα κορίτσια». Συμπλήρωσε πως «αυτές οι ρυθμίσεις δεν θεωρώ ότι παραβιάζουν το δικαίωμα κανενός. Εδώ που φτάσαμε πρέπει να τα ξεκαθαρίζουμε».

Τι σημαίνει στην πράξη

Η προτεινόμενη τροποποίηση θέτει, ουσιαστικά, εκτός του ορισμού άτομα τα οποία βιώνουν και αναγνωρίζουν τον εαυτό του ως γυναίκες – έχουν, δηλαδή θηλυκή ταυτότητα φύλου και αυτοπροσδιορίζονται ως γυναίκες ανεξάρτητα από το φύλο που του αποδόθηκε κατά τη γέννηση. Αυτό περιλαμβάνει τόσο cis γυναίκες (όσες γεννήθηκαν και ανατράφηκαν ως κορίτσια και συμφωνούν με αυτό), όσο και τρανς γυναίκες (όσες γεννήθηκαν με διαφορετικό καταχωρημένο φύλο αλλά η ταυτότητα φύλου τους είναι γυναικεία).

Η τροποποίηση, επομένως, υποβαθμίζει τη νομική ορατότητα και προστασία των τρανς γυναικών, μιας ομάδας που είναι ήδη δυσανάλογα εκτεθειμένη σε διακρίσεις και έμφυλη βία. Η αφαίρεση της αναφοράς στην ταυτότητα φύλου οδηγεί πρακτικά στο να μένουν εκτός του προστατευτικού πλαισίου άτομα που, συχνά, αποτελούν στόχο σοβαρών μορφών κακοποίησης, αφήνοντάς τα χωρίς τις αναγκαίες δικλίδες ασφαλείας που η νομοθεσία οφείλει να παρέχει.

Καταληκτικά, συνεπάγεται μείωση δικαιωμάτων και πρόσβασης σε υπηρεσίες για τρανς γυναίκες, αλλά και προβλήματα για κάθε γυναίκα της οποίας η ταυτότητα φύλου σχετίζεται με τον αυτοπροσδιορισμό της. Οι δε αναφορές σε αποδυτήρια και τουαλέτες για κορίτσια, αδυνατούμε να καταλάβουμε πώς εξυπηρετούν τον (σοβαρό) δημόσιο διάλογο.

Αντιδράσεις

Η Βουλευτής Λευκωσίας, Αλεξάνδρα Ατταλίδου, είπε ότι η πρόταση αφαιρεί βασικά δικαιώματα από τα τρανς άτομα και «βασίζεται σε θεμελιώδη παραπλάνηση».

«Οι εισηγητές ισχυρίζονται ότι εναρμονίζονται με την ευρωπαϊκή νομοθεσία, ενώ στην πραγματικότητα την παραβιάζουν κατάφωρα», είπε, σημειώνοντας ότι η Οδηγία 2024/1385 και η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης ρητά προστατεύουν τα τρανς και διεμφυλικά άτομα από διακρίσεις.

Η κα Ατταλίδου επεσήμανε ότι η πρόταση παραβιάζει το Σύνταγμα, τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ και τις διεθνείς υποχρεώσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας,

«Η προστασία των γυναικών δεν χτίζεται στερώντας δικαιώματα από άλλους. Τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι υπό διαπραγμάτευση», ανέφερε, προσθέτοντας ότι η πρόταση «εργαλειοποιεί τα ζητήματα ισότητας», ενόψει εκλογών.

Ο εκπρόσωπος της ACCEPT Κύπρου, Στέφανος Ευαγγελίδης, χαρακτήρισε την πρόταση νομικά ασύμβατη με το ευρωπαϊκό κεκτημένο και τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

Όπως ανέφερε, η ίδια η Οδηγία και η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης περιλαμβάνουν ρητά ότι οι γυναίκες περιλαμβάνουν και τρανς ή ίντερσεξ άτομα, καθώς και γυναίκες από ευάλωτες ομάδες.

Ο κ. Ευαγγελίδης εξέφρασε απορία για το γεγονός ότι ενώ όλοι οι θεσμοί, Επίτροπος Ισότητας, Επίτροπος Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Νομική Υπηρεσία, Υπουργείο Δικαιοσύνης και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, ήταν ξεκάθαροι ότι η πρόταση νοσεί, οι δύο Βουλευτές επιμένουν.

Προειδοποίησε ότι αν η αλλαγή προχωρήσει, η Κύπρος θα βρεθεί αντιμέτωπη με προβλήματα στο Συμβούλιο της Ευρώπης, ενώ κάλεσε τους Βουλευτές να «διαβάζουν περισσότερο» και να «ακολουθούν τις ευρωπαϊκές υποχρεώσεις» της χώρας.