Ο Χοσέ «Πέπε» Μουχίκα, ο θρυλικός πρώην πρόεδρος της Ουρουγουάης και παγκόσμιο σύμβολο λιτής διακυβέρνησης και πολιτικού ήθους, πέθανε σε ηλικία 89 ετών. Την είδηση επιβεβαίωσε με ανάρτησή του στο X (πρώην Twitter) ο νυν πρόεδρος της χώρας, Γιαμάντου Όρσι, αποτίοντας φόρο τιμής σε έναν άνθρωπο που, όπως είπε, «δίδαξε στον κόσμο πως η εξουσία δεν σημαίνει προνόμια, αλλά προσφορά».

Γεννημένος στις 20 Μαΐου 1935 στο Μοντεβιδέο, ο Μουχίκα ενσάρκωσε όσο λίγοι την ιστορική διαδρομή από τον ένοπλο αγώνα στην κοινοβουλευτική δημοκρατία. Στη δεκαετία του 1960 εντάχθηκε στο Movimiento de Liberación Nacional – Tupamaros, ένα αντάρτικο κίνημα της αριστεράς που μάχονταν ενάντια στην αυταρχική κυβέρνηση της εποχής. Για τη δράση του συνελήφθη και πέρασε συνολικά 13 χρόνια στη φυλακή (1972–1985), συχνά σε απομόνωση και υπό βασανιστήρια.

Με την επαναφορά της δημοκρατίας, δεν αναζήτησε εκδίκηση, αλλά συμμετοχή. Εντάχθηκε στο ευρύ αριστερό μέτωπο Frente Amplio και εκλέχθηκε βουλευτής το 1989. Αργότερα έγινε γερουσιαστής και, μεταξύ 2005 και 2008, υπηρέτησε ως υπουργός Γεωργίας στην κυβέρνηση του Ταμπαρέ Βάσκες.

Το 2010 εξελέγη πρόεδρος της Ουρουγουάης και υπηρέτησε μέχρι το 2015. Η θητεία του χαρακτηρίστηκε από τολμηρές κοινωνικές μεταρρυθμίσεις, όπως η νομιμοποίηση του γάμου μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου, η αποποινικοποίηση της άμβλωσης και η πρώτη στον κόσμο κρατικά ρυθμισμένη αγορά κάνναβης.

«Ο φτωχότερος πρόεδρος του κόσμου»

Πέρα όμως από τις πολιτικές του, ο Μουχίκα έγινε παγκοσμίως διάσημος για τον προσωπικό του βίο: αρνήθηκε το πολυτελές προεδρικό μέγαρο και διέμενε στο αγρόκτημά του με τη σύζυγό του, Λουσία Τοπολάνσκι, επίσης αγωνίστρια των Τουπαμάρος και μετέπειτα αντιπρόεδρο της χώρας. Οδηγούσε ένα παλιό Volkswagen Beetle, δώριζε το 90% του μισθού του σε κοινωνικά προγράμματα και διακήρυττε πως «όποιος ζει με λίγα, είναι πραγματικά πλούσιος».

Σε συνεντεύξεις του, συχνά μιλούσε για τον καταναλωτισμό, την απώλεια αξιών και την ανάγκη για πολιτική με νόημα. «Δεν είμαι φτωχός. Έχω αρκετά για να ζήσω. Η φτώχεια είναι στο μυαλό, όχι στην τσέπη», είχε πει σε μια ομιλία που συγκλόνισε τα Ηνωμένα Έθνη το 2013.

Η αποχώρηση και το τέλος

Μετά την αποχώρησή του από την προεδρία το 2015, επανήλθε για λίγο στη Γερουσία, αλλά παραιτήθηκε οριστικά το 2020, επικαλούμενος λόγους υγείας και προχωρημένης ηλικίας. «Αγαπώ την πολιτική, αλλά αγαπώ περισσότερο τη ζωή», είχε δηλώσει συγκινητικά στο κοινοβούλιο, αποσπώντας χειροκροτήματα από φίλους και αντιπάλους.

Το 2024 διαγνώστηκε με καρκίνο του οισοφάγου, ο οποίος αργότερα επεκτάθηκε στο ήπαρ. Παρότι αρχικά ανταποκρίθηκε στη θεραπεία, η κατάσταση επιδεινώθηκε τους τελευταίους μήνες. Όπως είχε αναφέρει δημόσια η σύζυγός του, ο Μουχίκα δεχόταν μόνο παρηγορητική αγωγή. Λίγες εβδομάδες πριν από τον θάνατό του, φέρεται να είχε πει: «Ειλικρινά, πεθαίνω. Και δεν με πειράζει – είχα μια γεμάτη ζωή».

Ο Χοσέ Μουχίκα άφησε ανεξίτηλο αποτύπωμα όχι μόνο στην πολιτική ιστορία της Ουρουγουάης αλλά και στη συλλογική συνείδηση όσων αναζητούν μια άλλη, πιο ανθρώπινη πολιτική. Ο Γάλλος φιλόσοφος Εντουάρ Λουί είχε πει ότι «ο Μουχίκα απέδειξε πως μπορείς να είσαι ριζοσπάστης χωρίς να χάνεις την απλότητα και την καλοσύνη».

Ακόμη και σήμερα, οι λόγοι του μνημονεύονται σε κοινωνικά δίκτυα και κινήματα σε όλο τον κόσμο. «Η πολιτική δεν είναι επάγγελμα, είναι πάθος. Και αν δεν είναι για το κοινό καλό, τότε είναι απάτη», είχε πει. Και αυτό ακριβώς υπηρέτησε ο Πέπε Μουχίκα: μια πολιτική με ψυχή, που δεν μέτρησε τη δύναμη σε ψήφους ή πλούτη, αλλά σε αξιοπρέπεια και συνέπεια.

Η Ουρουγουάη θρηνεί έναν από τους τελευταίους μεγάλους πολιτικούς με ακεραιότητα. Ο κόσμος αποχαιρετά έναν «αντάρτη της καρδιάς».