Τα αποτελέσματα μιας νέας μελέτης για το Αλτσχάιμερ, αφορούν την ανάπτυξη ενός «γενετικού ρολογιού» που λειτουργεί με έναν τρόπο, ως χρονοδιάγραμμα και τροφοδοτεί ελπίδες μέχρι και να καθυστρούν οι γιατροί την εμφάνιση της νόσου.

Η Οικογενής Νόσος Αλτσχάιμερ (FAD) είναι μια σπάνια, κληρονομική μορφή Αλτσχάιμερ, που απαντάται με αυξημένη συχνότητα στα μέλη της ίδιας οικογένειας.

Η καθηγήτρια Lucía Chávez Gutiérrez (VIB-KU Leuven) και η ομάδα της μελέτησαν τη γενετική συμβολή στην ανάπτυξη της νόσου Αλτσχάιμερ και αποκάλυψαν, πώς συγκεκριμένες μεταλλάξεις λειτουργούν σαν «ρολόι» για την πρόβλεψη της ηλικίας οπότε και θα εμφανιστεί η νόσος. Η έρευνα δημοσιεύτηκε στο Molecular Neurodegeneration, το οποίο αναφέρει ότι τα αποτελέσματά της «θα μπορούσαν να βοηθήσουν τους κλινικούς γιατρούς να βελτιώσουν την έγκαιρη διάγνωση και να προσαρμόσουν τις στρατηγικές της θεραπείας».

Η Οικογενής Νόσος Αλτσχάιμερ είναι μια σπάνια μορφή της νόσου που εκδηλώνεται σε πιο νεαρή ηλικία και προκαλείται από μεταλλάξεις σε τρία σημαντικά γονίδια που εμπλέκονται: την πρωτεΐνη «πρόδρομο» του αμυλοειδούς (APP), την πρεσενιλίνη 1 (PSEN1) και την πρεσενιλίνη 2 (PSEN2). Ο ακριβής ρόλος αυτών των γονιδίων στην νόσο δεν είναι πλήρως κατανοητός και αποτελεί αντικείμενο επιστημονικής συζήτησης εδώ και δεκαετίες.

«Στην Οικογενή Νόσο Αλτσχάιμερ, οι ασθενείς εμφανίζουν συχνά αυτόματες γενετικές μεταλλάξεις, αλλά μέχρι σήμερα οι γιατροί δεν μπορούσαν να τους παρέχουν πιο εξειδικευμένες πληροφορίες», εξηγεί η καθηγήτρια Lucía Chávez Gutiérrez και προσθέτει: «Έχουμε αναπτύξει μια μέθοδο για να δοκιμάζουμε πειραματικά πόσο πιθανό είναι μια μετάλλαξη να προκαλέσει τη νόσο, καθώς και για να προβλέπουμε το πότε θα ξεκινήσει».

Οι μεταλλάξεις που λειτουργούν σαν ρολόγια που μετρούν αντίστροφα

Το εργαστήριο της καθηγήτριας Chávez Gutiérrez στο Κέντρο Έρευνας Εγκεφάλου & Νόσων VIB-KU Leuven απέδειξαν πρόσφατα, ότι οι μεταλλάξεις στο γονίδιο PSEN1 συνδέονται στενά με την ηλικία της αρχικής εμφάνισης της νόσου Αλτσχάιμερ. Τώρα, εφάρμοσαν την ίδια ανάλυση για μεταλλάξεις και στα τρία αιτιολογικά γονίδια: PSEN1, PSEN2 και APP. Διαπίστωσαν πολύ καθαρές συσχετίσεις ανάμεσα σε συγκεκριμένες μεταλλάξεις και την ηλικία εμφάνισης της Οικογενούς Νόσου Αλτσχάιμερ.

«Όταν συγκεντρώσαμε όλα μας τα δεδομένα, αποκτήσαμε μια πολύ πιο καθαρή εικόνα για το πώς κάθε ένα από τα γονίδια συμβάλλει στην ανάπτυξη της Οικογενούς Νόσου Αλτσχάιμερ. Μπορούμε να μετρήσουμε τη συγκεκριμένη συμβολή κάθε γονιδίου και ακόμη και να προβλέψουμε πότε θα εμφανιστούν τα πρώτα συμπτώματα», εξηγεί η Sara Gutiérrez Fernández, συγγραφέας της μελέτης.

Κάτι που ήδη γνώριζαν οι επιστήμονες, είναι ότι η συσσώρευση συγκεκριμένων πεπτιδίων (Αβ) στον εγκέφαλο μπορεί να συμβάλει στην ενεργοποίηση μοριακών και κυτταρικών διεργασιών, που οδηγούν σε εμφάνιση Αλτσχάιμερ.

Σε αυτή τη μελέτη, οι ερευνητές παρατήρησαν άμεσες και γραμμικές σχέσεις ανάμεσα στην αναλογία Αβ και την ηλικία εμφάνισης της νόσου. Οι παράλληλες αυτές σχέσεις μετατοπίζονταν ανάλογα με το γονίδιο, κάτι που υποδηλώνει την ύπαρξη ενός κοινού παθογενετικού μηχανισμού με διαφορετικό χρόνο εκδήλωσης ανά γονίδιο.

«Τα δεδομένα μας προβλέπουν ότι μια μεταβολή κατά 12% στο προφίλ των Αβ πεπτιδίων μπορεί να καθυστερήσει την ηλικία έναρξης της οικογενούς νόσου Αλτσχάιμερ έως και κατά πέντε χρόνια», αναφέρει η καθηγήτρια Chávez Gutiérrez. «Αυτό αναδεικνύει τις δυνατότητες θεραπειών που στοχεύουν την γ-σεκρετάση στον εγκέφαλο, ώστε να παράγονται πιο "κοντές" μορφές Αβ και να καθυστερεί ή να αποτρέπεται η έναρξη της νόσου».

Τι σημαίνει η νέα μελέτη για γιατρούς και ασθενείς;

«Έχουμε αναπτύξει ένα μοντέλο πρόβλεψης της ηλικίας έναρξης που μπορεί να ανοίξει τον δρόμο για εξατομικευμένες προσεγγίσεις στη διαχείριση της οικογενούς νόσου Αλτσχάιμερ. Στο μέλλον, αυτό μπορεί να βοηθήσει τους κλινικούς γιατρούς να σχεδιάζουν πιο αποτελεσματικές στρατηγικές για την έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία ασθενών με γενετικές μορφές της νόσου. Το εργαστήριό μας επικεντρώνεται τώρα στην περαιτέρω έρευνα με στόχο την ανάπτυξη θεραπειών βασισμένων σε αυτό το μοντέλο», λέει η Gutiérrez Fernández.

Συνοπτικά, με το «γενετικό ρολόι» της Gutiérrez οι γιατροί βρίσκονται πολύ κοντά στο να:

*προβλέψουν πότε περίπου θα εμφανιστούν τα πρώτα συμπτώματα.

*αξιολογήσουν πόσο επικίνδυνη είναι μια μετάλλαξη.

*σχεδιάσουν εξατομικευμένες θεραπείες και έγκαιρη διάγνωση.

*και τέλος, βρίσκονται κοντα σε μια πιθανότητα, μελλοντικά, «να καθυστερήσουν την έναρξη της νόσου του Αλτσχάιμερ κατά π.χ. 5 χρόνια, επηρεάζοντας την παραγωγή μικρότερων κομματιών Αβ».

Με πληροφορίες από Lifo