Αυτή η εικόνα, που δόθηκε στη δημοσιότητα από την Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία, δείχνει το στέμμα του Ήλιου όπως καταγράφηκε από το ζεύγος δορυφόρων της αποστολής Proba-3 στις 23 Μαΐου 2025, στο ορατό φάσμα του φωτός. Οι λεπτομερείς, τριχοειδείς δομές αποκαλύφθηκαν μέσω εξειδικευμένου αλγορίθμου επεξεργασίας εικόνας.

Δύο ευρωπαϊκοί δορυφόροι δημιούργησαν τις πρώτες τεχνητές ολικές ηλιακές εκλείψεις σε τροχιά, προσφέροντας στους επιστήμονες πολύωρη, ελεγχόμενη παρατήρηση της ολικής φάσης για τη μελέτη του Ήλιου.

Οι πρώτες εικόνες από το εγχείρημα παρουσιάστηκαν από την Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία (ESA) στο πλαίσιο του Αεροπορικού Σαλονιού του Παρισιού. Το δίδυμο των δορυφόρων, που εκτοξεύθηκε στα τέλη του 2024, πραγματοποιεί από τον Μάρτιο τεχνητές εκλείψεις από ύψος δεκάδων χιλιάδων χιλιομέτρων πάνω από τη Γη.


Πώς η ESA δημιουργεί τεχνητές ηλιακές εκλείψεις

Οι δύο μικροί δορυφόροι πετούν σε απόσταση μόλις 150 μέτρων μεταξύ τους. Ο πρώτος παρεμβάλλεται μπροστά στον Ήλιο, λειτουργώντας ως τεχνητή «σελήνη», ενώ ο δεύτερος στοχεύει με το τηλεσκόπιό του απευθείας το στέμμα, δηλαδή την εξωτερική ατμόσφαιρα του Ήλιου, που σχηματίζει ένα φωτεινό φωτοστέφανο.

Η αποστολή, με την ονομασία Proba-3 και προϋπολογισμό 210 εκατομμύρια δολάρια, βασίζεται σε εξαιρετικά υψηλή τεχνολογική ακρίβεια. Οι δύο δορυφόροι πρέπει να διατηρούν τη μεταξύ τους απόσταση με απόκλιση μικρότερη του χιλιοστού, όσο το πάχος ενός ανθρώπινου νυχιού. Ο συγχρονισμός τους επιτυγχάνεται αυτόνομα, με τη βοήθεια GPS, λέιζερ, αστρικών αισθητήρων και ραδιοζεύξεων.

Μέχρι στιγμής έχουν πραγματοποιηθεί δέκα επιτυχημένες τεχνητές εκλείψεις κατά τη διάρκεια της δοκιμαστικής φάσης, με τη μεγαλύτερη να διαρκεί πέντε ώρες. Ο επικεφαλής επιστήμονας της αποστολής, Αντρέι Ζούκοφ από το Βασιλικό Αστεροσκοπείο του Βελγίου, δήλωσε ότι στόχος είναι να φτάσει κάθε έκλειψη τις έξι ώρες συνεχούς παρατήρησης όταν ξεκινήσει η πλήρης επιστημονική λειτουργία τον Ιούλιο.

«Δεν μπορούσαμε να πιστέψουμε στα μάτια μας», ανέφερε ο Ζούκοφ σε email. «Ήταν η πρώτη δοκιμή και λειτούργησε. Ήταν απίστευτο».

Ο ίδιος εκτιμά ότι η αποστολή θα παράγει περίπου δύο τεχνητές εκλείψεις ανά εβδομάδα, συνολικά σχεδόν 200 μέσα στην επόμενη διετία. Πρόκειται για μια επιστημονική ευκαιρία χωρίς προηγούμενο, αν σκεφτεί κανείς ότι μια φυσική ολική ηλιακή έκλειψη διαρκεί μόλις λίγα λεπτά και συμβαίνει, κατά μέσο όρο, μία φορά κάθε 18 μήνες.

Η μελέτη του ηλιακού στέμματος είναι κρίσιμο πεδίο για την ηλιακή φυσική, καθώς η θερμοκρασία του είναι πολύ υψηλότερη από την επιφάνεια του Ήλιου. Επιπλέον, αποτελεί πηγή φαινομένων όπως οι στεμματικές εκτινάξεις μάζας, κατά τις οποίες δισεκατομμύρια τόνοι πλάσματος και μαγνητικών πεδίων εκτοξεύονται στο διάστημα, προκαλώντας γεωμαγνητικές καταιγίδες που μπορεί να διαταράξουν δίκτυα επικοινωνιών και ηλεκτροδότησης, αλλά και να προκαλέσουν φαινόμενα σέλαος σε περιοχές μακριά από τους πόλους.

Αν και άλλες αποστολές, όπως το Solar Orbiter της ESA και της NASA ή το παρατηρητήριο SOHO, έχουν επιχειρήσει τεχνητές εκλείψεις, μέχρι σήμερα ο ηλιο-αποκρυπτικός δίσκος και το τηλεσκόπιο βρίσκονταν στο ίδιο διαστημικό όχημα. Το Proba-3 είναι η πρώτη αποστολή που διαχωρίζει αυτά τα δύο σε ξεχωριστά σκάφη, προσφέροντας μοναδική γωνία θέασης και καθαρότερη εικόνα των κατώτερων στρωμάτων του στέμματος.

«Είμαστε εξαιρετικά ικανοποιημένοι από την ποιότητα των εικόνων», δήλωσε από το Παρίσι ο υπεύθυνος της αποστολής για την ESA, Νταμιέν Γκαλανό. «Και αυτό οφείλεται στον πρωτοφανή συγχρονισμό πτήσης που πετύχαμε».

ΠΗΓΗ