Σύζυγοι που συνωμοτούν, μούμιες που ουρλιάζουν και αιώνες εικασιών συνθέτουν μια από τις πιο μυστήριες… αστυνομικές ιστορίες που περίμενε να εξιχνιαστεί επί 3.000 χρόνια.

Η λεγόμενη «βασιλική συνωμοσία του χαρεμιού», μια συνωμοσία για τη δολοφονία του Αιγύπτιου Φαραώ Ραμσή Γ’ γύρω στο 1155 π.Χ., έχει πλοκή που θα ζήλευε και το Game of Thrones, και η ιστορία για το πώς οι αρχαιολόγοι κατάφεραν να την εξιχνιάσουν τρεις χιλιετίες αργότερα μοιάζει με σύγχρονη αστυνομική σειρά.

Οι ιστορικοί γνώριζαν εδώ και πολλά χρόνια ότι η συνωμοσία είχε φέρει αντιμέτωπα δύο από τα παιδιά του Φαραώ - τους γιους των δύο βασιλικών συζύγων, Τίτι και Τιγιέ. Αλλά οι λεπτομέρειες της ιστορίας και ακόμα και αν τελικά η συνωμοσία είχε πετύχει να σκοτώσει τον Φαραώ παρέμειναν μια από τις πιο ενδιαφέρουσες άλυτες υποθέσεις στην ιστορία μέχρι που η σύγχρονη αρχαιολογία βοήθησε στην επίλυσή της.

Τι πραγματικά συνέβη τελικά στον Ραμσή Γ’, τον Φαραώ μιας καταδικασμένης αρχαίας αυτοκρατορίας; Την απάντηση έδωσαν οι αρχαιολόγοι αποκαλύπτοντας την αλήθεια για τη συνωμοσία του χαρεμιού βάζοντας τέλος σε ένα ερώτημα χιλιετιών και δείχνοντας πόσο βάναυση μπορούσε να είναι η ζωή μεταξύ των μελών της αρχαίας αιγυπτιακής βασιλικής οικογένειας.

Ένα αρχαίο μυστήριο δολοφονίας

Η ανάμνηση της δολοφονικής συνωμοσίας στο χαρέμι του Φαραώ Ραμσή Γ’ είχε χαθεί στο χρόνο μέχρι τον 19ο αιώνα, όταν Ευρωπαίοι αρχαιολόγοι έφτασαν μαζικά στην Αίγυπτο αναζητώντας αρχαία αντικείμενα. Αφού κατάφεραν να μεταφράσουν τη Στήλη της Ροζέτας και να αποκρυπτογραφήσουν τα ιερογλυφικά, αυτοί οι πρώτοι αρχαιολόγοι ξεκίνησαν να μεταφράζουν αρχαίες επιγραφές.

Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ήταν η ανακάλυψη, τη δεκαετία του 1820, ενός δικαστικού κυλίνδρου μήκους 5,5 μέτρων από τον 12ο αιώνα π.Χ. – ένα έγγραφο που περιέγραφε μια συνωμοσία εναντίον του Φαραώ της Αιγύπτου μέσα από το ίδιο το βασιλικό του χαρέμι.

Αγορασμένος σε μια τοπική αγορά, ο πάπυρος περιέγραφε λεπτομερώς τη δίκη που ακολούθησε το αποτυχημένο πραξικόπημα, δείχνοντας ως ενόχους μια από τις συζύγους του Ραμσή Γ’, την Τιγιέ, και τον γιο της Πενταβάρ.

Όπως και άλλοι Φαραώ, ο Ραμσής Γ’ είχε μια βασική σύζυγο, την Τίτι, και μια σειρά από δευτερεύουσες συζύγους που ζούσαν μαζί στο βασιλικό χαρέμι μαζί με τα παιδιά και τους υπηρέτες τους. Το χαρέμι ήταν ένα πολυτελές σύμβολο της δύναμης και της επιρροής του κάθε Φαραώ, αλλά και ένα «φυτώριο» πολιτικής δραστηριότητας, μεγάλο μέρος της οποίας επικεντρωνόταν σε ζητήματα διαμάχης για τη διαδοχή.

Οι σύζυγοι του Ραμσή Γ’ γέννησαν πολλούς κληρονόμους με τον Φαραώ να έχει συνολικά περίπου 100 παιδιά. Ωστόσο, το να οριστεί ο διάδοχός του αποδείχθηκε δύσκολη δουλειά καθώς 12 από τους γιους που ήταν στη σειρά για τον θρόνο πέθαναν όσο ο Ραμσής ζούσε ακόμα. Το 1164 π.Χ., ένας ακόμη διάδοχος πέθανε, αφήνοντας έναν νεότερο γιο της Τίτι πρώτο στη σειρά για τον θρόνο.

Σύμφωνα με τον πάπυρο, η Τιγιέ, ως μία από τις δευτερεύουσες συζύγους, ήθελε ο γιος της, Πεντάβαρ, να αναλάβει τον θρόνο. Έτσι, ζήτησε τη βοήθεια ορισμένων ατόμων με επιρροή στο χαρέμι και μέλη του βασιλικού οίκου, συμπεριλαμβανομένων άλλων συζύγων και του προσωπικού γιατρού του Φαραώ.

Αν και το έγγραφο κατονόμαζε όλους τους άνδρες που κατηγορούνταν για συμμετοχή στην πλεκτάνη, κατονόμαζε μόνο μία γυναίκα: την Τιγιέ. Το έγγραφο επίσης δεν ανέφερε αν οι συνωμότες κατάφεραν τελικά να σκοτώσουν τον Ραμσή Γ’ και κρατούσε κρυφά τα ονόματα ορισμένων κατηγορουμένων, παραλείψεις που οδήγησαν τους σύγχρονους ερευνητές να θεωρούν ότι επικρατούσε επίτηδες μια μυστικότητα γύρω από το θέμα.

Ο τελευταίος μεγάλος Φαραώ

Οι ερευνητές γνώριζαν ότι το πραξικόπημα δεν είχε αλλάξει τη σειρά διαδοχής: Ο γιος της βασικής συζύγου του Ραμσή Γ’, Τίτι, είχε διαδεχθεί τον Ραμσή Γ’. Έτσι υπέθεσαν ότι η πλεκτάνη ήταν η αποτυχημένη προσπάθεια μιας δευτερεύουσας συζύγου να μετατοπίσει την ισορροπία δυνάμεων προς τον γιο της.

Αλλά παρέμεναν ερωτήματα σχετικά με την πραγματική έκβαση του πραξικοπήματος και πώς η Τιγιέ κατάφερε να πείσει τόσα πολλά ισχυρά πρόσωπα να συμμετάσχουν σε μια τόσο επικίνδυνη προσπάθεια, για να λάβει την εξουσία ο γιος της. Και αν τελικά δεν τον είχε σκοτώσει, οι ιστορικοί αναρωτιούνταν αν το πραξικόπημα είχε βοηθήσει στην αποσταθεροποίηση της βασιλείας του Ραμσή Γ’.

Ο Ραμσής Γ’ ήταν ο πιο ισχυρός άνδρας στην Αίγυπτο κατά τη διάρκεια της βασιλείας του από το 1186 έως το 1155 π.Χ. Όπως όμως αναφέρει η ιστορία, κατέληξε να είναι ο τελευταίος μεγάλος Φαραώ – και ο γιος που τελικά τον διαδέχθηκε, ο γιος της Τίτι, Ραμσής Δ’, κληρονόμησε ένα αποδυναμωμένο βασίλειο. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ραμσή Γ’, η Αίγυπτος αντιμετώπισε εισβολές, οικονομικές συγκρούσεις και εσωτερικά προβλήματα, όπως η πρώτη γνωστή γενική απεργία εργατών, η οποία πραγματοποιήθηκε από δυσαρεστημένους τυμβωρύχους που είχαν αναλάβει την κατασκευή του εξωφρενικά μεγαλεπήβολου τάφου του Φαραώ. Έτσι, οι ερευνητές αναρωτιούνταν μήπως η συνωμοσία του χαρεμιού προκάλεσε τελικά την πτώση του.

Ο τάφος του Ραμσή Γ’

Το 1886, δεκαετίες μετά την ανακάλυψη και τη μετάφραση του παπύρου, οι αρχαιολόγοι βρήκαν εντυπωσιακά χειροπιαστά στοιχεία γύρω από την υπόθεση: ανακάλυψαν τον τάφο του Ραμσή Γ’.

Ωστόσο, σε μια κίνηση που θα απογοήτευε τους μελλοντικούς αρχαιολόγους, οι πρώτοι ανασκαφείς απέτυχαν να σημειώσουν το ακριβές σημείο όπου είχαν βρει τη μούμια του εν λόγω Φαραώ μέσα στον τάφο, στον οποίο βρίσκονταν και μια σειρά από άλλες μούμιες. Αυτό εξάλειψε κρίσιμα στοιχεία που θα μπορούσαν να δώσουν απαντήσεις σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο ο Ραμσής Γ’ πέθανε. Τελικά, η μούμια που αναγνωρίστηκε ως Ραμσής Γ’ δεν έδωσε απαντήσεις. Περιτριγυρισμένοι από ανυπόμονους θεατές, οι αρχαιολόγοι ξετύλιξαν την μούμια του Ραμσή Γ’, αλλά διαπίστωσαν ότι το σώμα δεν έφερε εμφανή σημάδια τραυματισμού.

Τα πράγματα περιέπλεκε το γεγονός ότι δίπλα στον Ραμσή ήταν θαμμένη και μια ακόμα μικρότερη μούμια με ένα παραμορφωμένο πρόσωπο με το στόμα ανοιχτό που έμοιαζε να ουρλιάζει. Σε αντίθεση με τις άλλες μούμιες στον τάφο, οι οποίες θάφτηκαν με τελετουργικά ενδύματα και ταριχεύτηκαν προσεκτικά, η μικρή μούμια είχε τυλιχθεί σε μια απλή προβιά και φαινομενικά είχε τοποθετηθεί μέσα στον τάφο σχεδόν τυχαία χωρίς επιγραφή που να υποδεικνύει την ταυτότητά της. Υποθέτοντας ότι η μυστηριώδης μούμια που ούρλιαζε δεν θα μπορούσε ποτέ να αναγνωριστεί, οι ιστορικοί πίστευαν ότι είχαν λύσει την υπόθεση. Ο Ραμσής Γ’, όπως φαινόταν, δεν είχε δολοφονηθεί από τους συνωμότες και η συνωμοσία θεωρήθηκε ως προσπάθεια μιας νεαρής συζύγου να ασκήσει εξουσία μέσα στο βασιλικό χαρέμι.

Οι εξελίξεις στην αρχαιολογική τεχνολογία δεν έριξαν περισσότερο φως: Όταν οι ερευνητές τη δεκαετία του 1960 χρησιμοποίησαν ακτίνες Χ, για να απεικονίσουν με ακρίβεια τον Φαραώ, δεν εντοπίστηκε κανένα σημάδι δολοφονίας. Αλλά πιο πρόσφατα η αρχαιολόγος Σούζαν Ρέντφορντ ενδιαφέρθηκε για την ιστορία και το 2002 αποκάλυψε μια νέα εκδοχή της συνωμοσίας χάρη σε μια επανεξέταση των έργων τέχνης στον τάφο του Ραμσή Γ’.

Η Ρέντφορντ συνειδητοποίησε ότι πολλά ανάγλυφα στους τοίχους του τάφου έδειχναν τους κληρονόμους του Ραμσή Γ’. Αλλά ένα ανάγλυφο έδειχνε μια διαφορετική ομάδα πριγκίπων – μια κίνηση που η Ρέντφορντ ερμήνευσε ως ένδειξη του κύρους του Πεντάβαρ και της βασιλικής θέσης της μητέρας του, της Τιγιέ. Αν η Τιγιέ ήταν βασίλισσα και όχι δευτερεύουσα σύζυγος, ο γιος της θα είχε μια πιο αξιόπιστη αξίωση για τον θρόνο – μια θέση που θα εξηγούσε το μακροχρόνιο μυστήριο του πώς μια δευτερεύουσα προσωπικότητα είχε συγκεντρώσει μια τόσο εξέχουσα ομάδα συνωμοτών.

Λύνοντας μια υπόθεση δολοφονίας 3.000 ετών

Τα ανάγλυφα θα μπορούσαν να ρίξουν φως στους λόγους για την απόπειρα του πραξικοπήματος. Αλλά η δολοφονία που – ίσως – έγινε πριν από 3.000 χρόνια ήταν ακόμα ανεξιχνίαστη μέχρι που οι ιατροδικαστικές αρχαιολογικές μέθοδοι βελτιώθηκαν αρκετά. Η ευκαιρία ήρθε τελικά το 2012, χάρη σε μια αξονική τομογραφία και μια αρχαία ανάλυση DNA που πραγματοποίησε μια διεθνής ομάδα ερευνητών.

Η ομάδα ειδικών διαφόρων ειδικοτήτων ανάμεσα στους οποίους και ο διασημότερος αιγυπτιολόγος στον κόσμο, ο Ζάχι Χαουάς που διετέλεσε επί πολλά έτη και Υπουργός Αρχαιοτήτων της Αιγύπτου, πραγματοποίησαν μια νέα εξονυχιστική ιατροδικαστική μελέτη στη μούμια.

Η νέα σάρωση με εξελιγμένους τομογράφους αποκάλυψε ότι τα κοιλιακά όργανα του Ραμσή Γ’ είχαν αντικατασταθεί με ειδώλια του Ώρου, του αιγυπτιακού θεού που συνδέεται με τη θεραπεία, ενώ φυλαχτά του Ώρου ήταν τοποθετημένα στον λαιμό του και γύρω από τα πόδια του. Επίσης, ο λαιμός του Ραμσή Γ’ είχε κοπεί μέχρι το κόκκαλο και είχε μια σειρά από σοβαρά χτυπήματα σε όλο το σώμα, γεγονός που υποδηλώνει ότι στην πραγματικότητα δολοφονήθηκε.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, ο Ραμσής Γ’ είχε ένα τέλος παρόμοιο με εκείνο του Ιουλίου Καίσαρα, ο οποίος δολοφονήθηκε επίσης από μια μεγάλη ομάδα αντιπάλων του. Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο Φαραώ δέχτηκε επίθεση από πολλά άτομα που το καθένα από αυτά μάλιστα κρατούσε διαφορετικό όπλο. Οι ερευνητές εκτιμούν ότι κάποια άτομα επιτέθηκαν από μπροστά στον Ραμσή Γ’ χρησιμοποιώντας μαχαίρια και ταυτόχρονα δέχτηκε επίθεση από πίσω από άτομα που κρατούσαν σπαθιά ή τσεκούρια!

Ένα ακόμα πιο εντυπωσιακό στοιχείο ήταν ότι ο Ραμσής Γ’ μοιραζόταν κοινό DNA με την άγνωστη μούμια που είχε θαφτεί δίπλα του και φαινόταν να ουρλιάζει κάτι που οδήγησε τους ερευνητές στο συμπέρασμα ότι επρόκειτο για το σώμα του συνωμότη πρίγκιπα Πενταβάρ.

Τι συνέβη λοιπόν στην Τιγιέ, την ατιμασμένη βασίλισσα της οποίας το πραξικόπημα στο χαρέμι είχε τόσο τρομερές συνέπειες; Δεδομένου ότι δεν έχει βρεθεί ποτέ καμία μούμια της Τιγιέ, η Ρέντφορντ πιστεύει ότι τιμωρήθηκε με την απόλυτη ντροπή για έναν αρχαίο Αιγύπτιο: την εκτέλεση με φωτιά.

«Αυτή είναι σχεδόν η χειρότερη μοίρα που μπορεί να φανταστεί κανείς για έναν αρχαίο Αιγύπτιο», εξήγησε ο Πίτερ Γκουίν σε ένα επεισόδιο του podcast Overheard στο National Geographic. «Πλήρης εξόντωση. Κανένα σώμα, καμία μετά θάνατον ζωή». Θα ήταν ένα βάναυσο τέλος για μια γυναίκα της οποίας τα κίνητρα δεν θα γίνουν ποτέ γνωστά, αλλά της οποίας η πράξη προδοσίας βοήθησε να τερματιστεί η ζωή του τελευταίου μεγάλου Φαραώ.

ΠΗΓΗ: janus.gr