Του Ανδρέα Πιπερίδη, Διδάκτορος Διεθνούς Δικαίου


Την Πέμπτη 10 Ιουλίου η πλειοψηφία της Βουλής των Αντιπροσώπων υπερψήφισε το νομοσχέδιο της κυβέρνησης με τίτλο «Ο περί Δημοσίων Συγκεντρώσεων και Παρελάσεων Νόμος του 2025». Αυτό το νομοσχέδιο που με την υπογραφή του από τον πρόεδρο της Δημοκρατίας έχει καταστεί νόμος του κράτους, περιστέλλει ανεπίτρεπτα το δικαίωμα στη διαδήλωση και συρρικνώνει περαιτέρω τον δημοκρατικό χώρο σε μια εποχή που επιτάσσει το ακριβώς αντίθετο. Μερικές βασικές πρόνοιες του εν λόγω νόμου είναι οι ακόλουθες:

1) Κάθε διαδήλωση πρέπει να έχει συγκεκριμένο διοργανωτή, τα στοιχεία του οποίου πρέπει να δοθούν στην αστυνομία γραπτώς πριν από τη διαδήλωση.

2) Ο διοργανωτής θα έχει υποχρέωση να συνεργάζεται με την αστυνομία και να συμμορφώνεται με τις υποδείξεις τους, παρέχοντας τη συνδρομή του για την τήρηση της τάξης.

3) Για κάθε διαδήλωση χρειάζεται να αποσταλεί γραπτή ειδοποίηση στην αρμόδια αρχή τουλάχιστον 7 ημέρες πριν από την ημερομηνία της διαδήλωσης.

4) Αυτή η γραπτή ειδοποίηση πρέπει να περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, την ώρα έναρξης και λήξης της συγκέντρωσης, τον χώρο ή/και το δρομολόγιο της συγκέντρωσης ή της παρέλασης και τον τρόπο που ενδέχεται να επηρεαστεί η κυκλοφορία και η λειτουργία επιχειρήσεων, τη χρήση οχημάτων, πινακίδων, εξοπλισμού ή άλλων αντικειμένων και τον επηρεασμό δικαιωμάτων τρίτων προσώπων.

5) Κατά τη διεξαγωγή της συγκέντρωσης ο υπεύθυνος αξιωματικός δύναται να δίδει προφορικές ή γραπτές οδηγίες ή υποδείξεις στους διαδηλωτές.

6) Όταν κατά την κρίση του υπεύθυνου αξιωματικού υπάρχει εύλογη υποψία ότι η συγκέντρωση θα καταστεί μη ειρηνική από πράξεις προσώπου το οποίο έχει καλυμμένο το πρόσωπό του με οποιοδήποτε τρόπο, η αστυνομία δύναται να διατάξει την αποκάλυψη του προσώπου του (αφαίρεση της κουκούλας, μάσκας κ.λπ.).

7) Αυθόρμητη διαδήλωση επιτρέπεται μόνο υπό προϋποθέσεις και μόνο αφού ο διοργανωτής που ορίζεται επί τόπου συμφωνήσει στους περιορισμούς που επιβάλλει η αρμόδια αρχή.

8) Αυτοί οι περιορισμοί, οι οποίοι δύναται να τεθούν σε κάθε διαδήλωση, αυθόρμητη ή μη, μπορεί να αφορούν την ώρα, τη διάρκεια, τον χώρο και την ακριβή πορεία της διαδήλωσης, ακόμα και την απαγόρευση πρόσβασης σε δημόσιους χώρους.

9) Η αστυνομία νομιμοποιείται να διαλύσει βίαια οποιαδήποτε διαδήλωση που θεωρεί πως παραβιάζει τους επιβληθέντες περιορισμούς ή με οποιοδήποτε άλλο τρόπο θεωρήσει η αστυνομία πως αλλοιώνεται ο ειρηνικός χαρακτήρας της.

Ενδεικτικά, ξεκινώντας από το τελευταίο, ο εν λόγω νόμος απαριθμεί μη εξαντλητικά περιπτώσεις κατά τις οποίες η αστυνομία μπορεί να θεωρήσει πως μια συγκέντρωση δεν είναι πλέον ειρηνική και άρα να τη διαλύσει, στις οποίες συμπεριλαμβάνεται και η χρήση φωτοβολίδων. Δηλαδή αν σε μια ειρηνική διαδήλωση ένας διαδηλωτής ανάψει μια φωτοβολίδα, αυτός ο νόμος δίνει το δικαίωμα στην αστυνομία να κάνει χρήση του Αίαντα, δακρυγόνων και εν γένει βίας ούτως ώστε να διαλύσει τη διαδήλωση. Παρομοίως, δίνεται η εξουσία στην αστυνομία να διαλύσει μια ειρηνική διαδήλωση στην οποία κατά την υποκειμενική κρίση του υπεύθυνου αξιωματικού γίνεται «προτροπή σε χρήση βίας» από τους διαδηλωτές. Δηλαδή ένα σύνηθες σύνθημα των αντιφασιστικών διαδηλώσεων, όπως το «τσακίστε τους φασίστες σε κάθε γειτονιά», μπορεί να αποτελέσει αφορμή για τη βίαιη διάλυση της διαδήλωσης από την αστυνομία, παραγνωρίζοντας ευθέως το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης και συρρικνώνοντας τον δημοκρατικό χώρο.

Έτι δε περισσότερο, η αστυνομία δύναται να διαλύσει βίαια μια διαδήλωση κατά την οποία οι διαδηλωτές δεν συμμορφώνεται με τους επιβληθέντες περιορισμούς. Για παράδειγμα, μπορεί οι διαδηλωτές σε μια διαδήλωση κατά της διαφθοράς να θέλουν να καταλήξει η πορεία τους έξω από το προεδρικό μέγαρο αλλά η αστυνομία να επιβάλει περιορισμό ο οποίος απαγορεύει την συγκέντρωση των διαδηλωτών στον συγκεκριμένο χώρο για σκοπούς προστασίας της «δημόσιας τάξης» ή των «δημόσιων ηθών». Σε αυτήν την περίπτωση, αν οι διαδηλωτές προσπαθήσουν να προσεγγίσουν το προεδρικό μέγαρο, ο νέος νόμος δίνει την εξουσία στην αστυνομία να διαλύσει με βία την διαδήλωση. Παρομοίως, η αστυνομία μπορεί να επιβάλει περιορισμούς ως προς την ώρα της συγκέντρωσης, δηλαδή μπορεί να απαγορεύσει μια διαδήλωση έξω από τη Βουλή κατά τη διάρκεια μιας ολομέλειας του σώματος και να επιτρέψει τη διεξαγωγή της μόνο πριν ή μετά την ολοκλήρωσή της.

Είναι ξεκάθαρο πως ο νέος νόμος οπλίζει την αστυνομία με την εξουσία καταστολής ειρηνικών διαδηλώσεων και θα έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της βίας αντί τη μείωση της. Είναι μια προσπάθεια περαιτέρω εκφοβισμού (chilling effect) μιας κοινωνίας που αντιδρά υπό το βάρος των αυξανόμενων κοινωνικών ανισοτήτων, της ακρίβειας και της μετατροπής του νησιού μας σε ορμητήριο ιμπεριαλιστικών επιθέσεων σε λαούς της περιοχής αλλά και στήριξης της γενοκτονίας στη Γάζα. Οι πολιτικές καταστολής εντείνονται συστηματικά εδώ και χρόνια με χαρακτηριστικό παράδειγμα τη βίαιη καταστολή της ειρηνικής διαδήλωσης της 13ης Φεβρουαρίου 2021 για την οποία αντί να διώκονται οι αστυνομικοί και η ηγεσία τους που τραυμάτισαν διαδηλωτές, διώκονται ακόμα έντεκα διαδηλωτές. Μόνο τον τελευταίο ένα χρόνο είχαμε τη σύλληψη δύο διαδηλωτών για την ανάρτηση πανό στην παρέλαση της 1ης Οκτωβρίου και την παράνομη ποινική δίωξη διαδηλωτών για συνθήματα κατά της αστυνομίας τον Φεβρουάριο.

Σε μια εποχή που η κυβέρνηση και τα κόμματα που υπερψήφισαν το νομοσχέδιο δήθεν ανησυχούν για την αποχή από τις κάλπες και την αποπολιτικοποίηση της κοινωνίας, έρχονται οι ίδιοι να ακρωτηριάσουν την πολιτική διαδικασία σε μια προσπάθεια αποθάρρυνσης της κοινωνίας από το να εκφράζει πολιτικά και οργανωμένα στον δρόμο τη διαφωνία της για τα κακώς έχοντα. Η συμμετοχή στην πολιτική όμως δεν είναι μόνο η ψήφος πίσω από ένα παραβάν κάθε πέντε χρόνια, αλλά μια συνεχής διαδικασία που ζυμώνεται στον δρόμο, στους χώρους δουλειάς, στα σχολεία και τα πανεπιστήμια, στους χώρους του πολιτισμού. Είναι σε αυτήν τη διαδικασία πολιτικής ζύμωσης που μπαίνει ανάχωμα ο νέος νόμος. Το αντιδημοκρατικό του πνεύμα συμπυκνώνεται στη χουντικής προελεύσεως φράση: ο διαδηλωτής πρέπει να «συμμορφώνεται με τις υποδείξεις» της αστυνομίας. Είναι δημοκρατικό καθήκον μας να αντισταθούμε σε αυτά τα νέα αλλά μπαγιάτικα ανεμολόγια και τους αυταρχικούς ορίζοντες.