Όταν τα ζευγάρια στο Καταχόγιουκ, έναν νεολιθικό οικισμό στην περιοχή που σήμερα είναι η νότια Τουρκία, ένωναν τα δεσμά τους πριν από περίπου 9.000 χρόνια, ο γαμπρός συνήθως μετακόμιζε στο σπίτι της νύφης, σύμφωνα με μια νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science.

Η μελέτη, που βασίζεται σε ανάλυση αρχαίου DNA από 131 σκελετούς που χρονολογούνται μεταξύ 7100 και 5950 π.Χ. δηλαδή τη νεολιθική εποχή, διαπίστωσε ότι τα άτομα που ήταν θαμμένα σε κοινόχρηστους τάφους κάτω από το ίδιο σπίτι συχνά δεν είχαν γενετική συγγένεια, τουλάχιστον στα τελευταία χρόνια της κατοίκησης του οικισμού. Όσοι είχαν συγγένεια τείναν να μοιράζονται τη μητρική παρά την πατρική καταγωγή.

«[Η ανάλυσή μας] δείχνει σαφώς ότι οι πρακτικές που επικεντρώνονταν στους άνδρες και έχουν συχνά τεκμηριωθεί στην Ευρώπη της Νεολιθικής και της Εποχής του Χαλκού δεν ήταν καθολικές», λέει ο συν-συγγραφέας Mehmet Somel, εξελικτικός γενετιστής στο Τεχνικό Πανεπιστήμιο της Μέσης Ανατολής της Τουρκίας, στην Kristina Killgrove του Live Science.

Το Καταλογιούκ άκμασε στη νότια Ανατολία για περίπου 2.000 χρόνια, συγκεντρώνοντας έως και 8.000 άτομα σε μια έκταση 34 στρεμμάτων. Οι κάτοικοι «καλλιεργούσαν τη γη, έφτιαχναν τούβλα από λάσπη, κατασκεύαζαν όπλα και δημιουργούσαν απίστευτα έργα τέχνης» χωρίς να διαθέτουν εκτεταμένα εμπορικά δίκτυα, γράφει η δημοσιογράφος Annalee Newitz στο βιβλίο Four Lost Cities: A Secret History of the Urban Age. Αν και δεν ήταν πόλη με τη σύγχρονη έννοια, το Καταλαχόγιουκ έχει συχνά περιγραφεί ως πρωτόγονη πόλη, που αντιπροσωπεύει μία από τις πρώτες μόνιμες κοινότητες της ανθρωπότητας.

Μια ομάδα Βρετανών αρχαιολόγων ανακάλυψε τυχαία τα ερείπια του Καταρχόγιουκ το 1958. Οι επακόλουθες ανασκαφές στην περιοχή έφεραν στο φως αισθησιακές γυναικείες φιγούρες, οδηγώντας τους ερευνητές στο συμπέρασμα ότι οι νεολιθικοί κάτοικοι του Καταρχόγιουκ λάτρευαν μια θεότητα της γονιμότητας γνωστή ως Μητέρα Θεά. Πρόσφατα, ωστόσο, η ανακάλυψη πολυάριθμων αγαλμάτων ζώων και ανδρών έθεσε υπό αμφισβήτηση την κεντρική θέση αυτής της θηλυκής θεάς, υποδεικνύοντας αντίθετα την πιθανότητα τα ειδώλια να αντιπροσωπεύουν «ηλικιωμένες γυναίκες που έχουν αποκτήσει κύρος», όπως δήλωσε το 2018 η Λιν Μέσκελ, ανθρωπολόγος στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια, η οποία δεν συμμετείχε στην ανάλυση του DNA.

Οι επιστήμονες που βρίσκονται πίσω από τη νέα μελέτη είναι απρόθυμοι να βγάλουν συμπεράσματα σχετικά με το αν το Καταλογιούκ ήταν μια μητριαρχική κοινωνία με βάση μόνο τις ταφές. Η μητριαρχία, ή η πρακτική ενός άνδρα να ζει με την οικογένεια της συζύγου του, μπορεί να ίσχυε σε «επίπεδο νοικοκυριού», λέει η συν-συγγραφέας Eva Rosenstock, αρχαιολόγος στο Πανεπιστήμιο της Βόννης στη Γερμανία, σε μια δήλωση, «αλλά δεν είναι ακριβώς μια μητριαρχία με την έννοια ότι οι γυναίκες ασκούν εξουσία».

Ωστόσο, ο Benjamin S. Arbuckle, αρχαιολόγος στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας στο Τσάπελ Χιλ, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη, δεν έχει τέτοιες επιφυλάξεις. «Αν τα πρότυπα των φύλων ήταν αντίστροφα, πιθανότατα δεν θα υπήρχε καμία δισταγμός στο να συμπεράνουμε ότι υπήρχαν πατριαρχικές δομές εξουσίας», γράφει ο Arbuckle σε ένα δοκίμιο που δημοσιεύθηκε παράλληλα με το άρθρο στο Science. «Αυτό αντανακλά τη δυσκολία που έχουν πολλοί μελετητές να φανταστούν έναν κόσμο που χαρακτηρίζεται από σημαντική γυναικεία εξουσία, παρά τις άφθονες αρχαιολογικές, ιστορικές και εθνογραφικές ενδείξεις ότι οι μητριαρχικές δομές εξουσίας ήταν και είναι ευρέως διαδεδομένες».

ΠΗΓΗ