Φωτογραφίες: Silvio Rusmigo.

Η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν αφορά μόνο επιδοτήσεις και κανονισμούς· είναι ένα ολόκληρο πλαίσιο που στηρίζει τη βιοποικιλότητα, την αγροτική κληρονομιά και τη βιώσιμη ανάπτυξη της υπαίθρου. Στα πλαίσια του προγράμματος «Μάθε για την ΚΑΠ – Μια συμπεριληπτική ΚΑΠ», αναδεικνύουμε ιστορίες που συνδέουν το χθες με το αύριο της κυπριακής γεωργίας. Μια τέτοια ιστορία είναι κι εκείνη της ντόπιας φυλής βοοειδών, της λεγόμενης κυπριακής αγελάδας ή αλλιώς της κόκκινης φυλής: ενός «χαμηλών τόνων» αλλά πολύτιμου κομματιού της υπαίθρου, που μας θυμίζει πώς η ανθεκτικότητα και η παράδοση μπορούν να αποτελέσουν οδηγό για το μέλλον.

Παλιά δόξα, ήρεμη δύναμη

Η κυπριακή ντόπια φυλή δεν είναι κάποιο super star της παραγωγής — ούτε γάλα με το κιλό δίνει, ούτε κρέας για βραβεία. Αντίθετα, πρόκειται για ένα ανθεκτικό, "σβέλτο" αλλά χαμηλών τόνων ζώο που χρησιμοποιούνταν κυρίως σαν “φυσικός κινητήρας” στα χωράφια: όργωμα, αλώνισμα, κουβάλημα, you name it. Πριν τη μηχανοποίηση, οι κυπριακές αγελάδες ήταν ο απόλυτος σύμμαχος του γεωργού καθώς χρησίμευε και στη μεταφορά ανθρώπων και προϊόντων. Ακόμη, η άριστη προσαρμογή της στο περιβάλλον της Κύπρου έχει ως αποτέλεσμα περιορισμένα προβλήματα υγείας και ελάχιστη χρήση αντιβιοτικών.

Οι Βρετανοί αποικιοκράτες προσπάθησαν να την “βελτιώσουν” διασταυρώνοντάς την με άλλες φυλές, όπως η Aberdeen Angus κάτι που δεν πέτυχε. Ο χαρακτήρας της ντόπιας φυλής παρέμεινε αγέρωχος και, τελικά, η χρήση της περιορίστηκε όσο προχωρούσε η τεχνολογία.

Μεσαορία vs Πάφος: Δύο είδη, ένα DNA

Ανάλογα με την περιοχή, η ντόπια φυλή εμφανίζεται σε δύο... είδη:

• Τύπος Πάφου (ορεινά): Μικρόσωμα ζώα, με πιο τραχύ τρίχωμα και καφετί ή μαύρους χρωματισμούς. Μπορεί να μην είναι εντυπωσιακά σε μέγεθος, αλλά είναι σκληραγωγημένα, μαθημένα στα δύσκολα.
• Τύπος Μεσαορίας (πεδινά): Πιο μεγαλόσωμα, με λεπτό τρίχωμα σε ξανθοκόκκινη απόχρωση και λευκή κοιλιά. Έχουν “στυλ” και κορμί για δουλειά.

Κοινό τους χαρακτηριστικό; Το DNA του bos indicus, μιας υποκατηγορίας βοοειδών που προσαρμόζεται τέλεια σε ζεστά κλίματα. Not bad at all.

Φυλή υπό εξαφάνιση

Η μηχανοποίηση της γεωργίας κατέστησε την εκτροφή ζώων ασύμφορη, λόγω χαμηλής παραγωγικότητας προκαλώντας σημαντική μείωση του πληθυσμού τους. Σύμφωνα με την απογραφή του 2024:

• Εκτρέφονται σε 73 μονάδες (κάποιες οργανωμένες, κάποιες οικογενειακές).
• Ο συνολικός πληθυσμός έφτασε τα 1.304 ζώα, από τα οποία 709 είναι αγελάδες.
• Παρατηρήθηκε αύξηση 8,49% σε σχέση με το 2022, ενώ οι αγελάδες αυξήθηκαν κατά 12,72%.

Η αλήθεια είναι πως μόνο 62 μονάδες έχουν καθαρά ντόπια βοοειδή, αλλά κάποια από τα υπόλοιπα ζώα εντοπίζονται και σε γαλακτοπαραγωγικές φάρμες ή παχυντήρια. Η φυλή αυτή έχει συμπεριληφθεί στον κατάλογο της Οργάνωσης Τροφίμων και Γεωργίας ως απειλούμενη με εξαφάνιση.

Ακρωτήρι: εκεί όπου η κυπριακή αγελάδα βρίσκει ξανά το λιβάδι της

Το BirdLife Cyprus έχει υλοποιήσει δύο σημαντικά έργα αποκατάστασης της φύσης στο Λιβάδι Ακρωτηρίου, τη μοναδική προστατευόμενη περιοχή στην Κύπρο όπου διαχρονικά ασκείται ελεύθερη βόσκηση της ντόπιας φυλής αγελάδας. Συγκεκριμένα, το έργο Dplus Αποκατάσταση Λιβαδιού Ακρωτηρίου (2015-17) ενίσχυσε σημαντικά τη βόσκηση των αγελάδων ντόπιας φυλής, καθώς αυτή αποτελεί βασικό εργαλείο διαχείρισης της βλάστησης. Με τη διατήρηση ορισμένων περιοχών ελεύθερων από καλάμια, δημιουργούνται κατάλληλα ενδιαιτήματα για τα πουλιά, ενώ παράλληλα βελτιώνονται οι συνθήκες για σημαντικά είδη χλωρίδας. Το έργο αυτό συνέβαλε καθοριστικά και στην επέκταση του λιβαδιού κατά 27 εκτάρια (η συνολική περιοχή έχει έκταση 150 εκτάρια). Το πιο πρόσφατο έργο, Dplus Αποκατάσταση Οικοτόπων & Αειφόρος Χρήση για το Ακρωτήρι και το Κάβο Πύλα (2021-24), συμπεριλάμβανε, μεταξύ άλλων, και τη δημιουργία στρατηγικής και σχεδίου Μάρκετινγκ για το κρέας της ντόπιας φυλής βοοειδών στο Ακρωτήρι αλλά και πλάνα για τη διαχείριση βόσκησης.

Γιατί να μας νοιάζει;

Σε μια εποχή που μιλάμε συνεχώς για βιοποικιλότητα, ανθεκτικότητα στις κλιματικές αλλαγές και επιστροφή στις ρίζες, η ντόπια φυλή έχει τη δική της θέση. Όχι για να "επιστρέψουμε" στο παρελθόν, αλλά για να χτίσουμε ένα μέλλον που δεν ξεχνά τη σοφία του.

Αν πετύχεις ποτέ ένα τέτοιο ζώο στην κυπριακή ύπαιθρο, σταμάτα λίγο και κοίταξέ το. Δεν είναι απλώς μια αγελάδα. Είναι η ήρεμη δύναμη της υπαίθρου, ένας ζωντανός κρίκος ανάμεσα στο παρελθόν και το βιώσιμο αύριο.

Το άρθρο αποτελεί μέρος του προγράμματος «Μάθε για την ΚΑΠ – Μια Συμπεριληπτική ΚΑΠ», το οποίο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και στοχεύει στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών – και ιδιαίτερα των νέων – γύρω από την Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) και τη σημασία της για ένα βιώσιμο και ανθεκτικό αγροδιατροφικό σύστημα στην Ευρώπη.


Μάθε περισσότερα για την ΚΑΠ και τα οφέλη προς τους αγρότες εδώ:

https://learnaboutcap.com/

https://www.facebook.com/LearnAboutCap

https://www.instagram.com/learnaboutcap/

https://x.com/learnaboutcap