Μια νέα αρχαιολογική μελέτη αποκαλύπτει ότι οι κυνηγοί-συλλέκτες σε περιοχές της αρχαίας Ασίας προετοίμαζαν τους νεκρούς τους για ταφή αποξηραίνοντάς τους με τη χρήση καπνού, περίπου 14.000 χρόνια πριν.

Ύστερα από ανάλυση δεκάδων ταφών, τα ευρήματα αυτά, που δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS), θεωρούνται η αρχαιότερη γνωστή ένδειξη ανθρώπινης μουμιοποίησης και ανατρέπουν την καθιερωμένη χρονολόγηση αυτής της πρακτικής, που μέχρι σήμερα αποδιδόταν σε πολύ μεταγενέστερους πολιτισμούς.

Οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο εφαρμόζουν εδώ και χιλιετίες τη μουμιοποίηση, ή τη συντήρηση οργανικών υπολειμμάτων, χρησιμοποιώντας διάφορες τεχνικές –θερμότητα, καπνό, άλατα, κρυοξήρανση και ταρίχευση – για να απομακρύνουν την υγρασία από τους μαλακούς ιστούς του σώματος και να αποτρέψουν την αποσύνθεση. Τα υπολείμματα από την Κίνα, το Βιετνάμ και την Ινδονησία που ερεύνησαν σε αυτή την περίπτωση οι επιστήμονες δεν έφεραν εμφανή ίχνη μουμιοποίησης. Ωστόσο, προσεκτική εξέταση των σκελετών – οι οποίοι θάφτηκαν αφού διπλώθηκαν σφιχτά σε στάση οκλαδόν –αποκάλυψε ότι είχαν εκτεθεί σε χαμηλή θερμότητα για μεγάλες χρονικές περιόδους, κάτι που θα είχε αποξηράνει και συντηρήσει τα σώματα.

Ανάλυση 54 τάφων

Η ερευνητική ομάδα, από το 2017 έως το 2025, μελέτησε 54 ταφές σε στάση οκλαδόν που είχαν προηγουμένως βρεθεί σε 11 αρχαιολογικούς χώρους. Ανέλυσαν μούμιες από τη νότια Κίνα, το βόρειο Βιετνάμ και τη Σουμάτρα της Ινδονησίας. Εφάρμοσαν σύγχρονες τεχνικές ανάλυσης, όπως περίθλαση ακτίνων Χ και φασματοσκοπία υπέρυθρου μετασχηματισμού Fourier, ώστε να εντοπίσουν μικροσκοπικές αλλαγές στη δομή των οστών. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι σχεδόν στο 84% των δειγμάτων υπήρχαν ενδείξεις μακροχρόνιας έκθεσης σε καπνό και θερμότητα. Η μερική αποχρωμάτιση και οι εστίες καψίματος σε σημεία με λεπτότερη μυϊκή κάλυψη – όπως οι αγκώνες και τα κάτω άκρα –ενίσχυσαν την υπόθεση ότι τα σώματα τοποθετούνταν πάνω από ή δίπλα σε φωτιά χαμηλής έντασης, μέχρι να αποξηρανθούν πλήρως.

Η διαδικασία αυτή θυμίζει έθιμα που καταγράφονται μέχρι σήμερα σε κοινότητες της Παπούα Νέας Γουινέας, όπου οι μούμιες διατηρούνται με συνεχή καπνισμό για εβδομάδες ή και μήνες, πριν οδηγηθούν στον τελικό χώρο ταφής. Αντίστοιχες στάσεις ταφής και ίχνη ξήρανσης με καπνό έχουν βρεθεί επίσης σε σπήλαια και φυσικά καταφύγια της Μαλαισίας, της Ιάβας στην Ινδονησία και των Φιλιππίνων.

Οι αρχαιότερες περιπτώσεις

Μέχρι τώρα, οι αρχαιότερες τεκμηριωμένες περιπτώσεις μουμιοποίησης προέρχονταν από τον πολιτισμό Τσιντσόρο της Χιλής, πριν από περίπου 7.000 χρόνια, και από την αρχαία Αίγυπτο, περίπου 4.500 χρόνια πριν. Τα νέα ευρήματα ωστόσο μεταφέρουν το χρονικό όριο σχεδόν άλλα 7.000 χρόνια πίσω, δίνοντας μια νέα εικόνα για την πολυπλοκότητα των προϊστορικών κοινωνιών της Ασίας.

Το αρχαιότερο δείγμα, ένα οστό βραχίονα από το βόρειο Βιετνάμ, χρονολογείται περίπου στα 14.000 χρόνια, ενώ τα περισσότερα δείγματα προέρχονταν από ταφές που έλαβαν χώρα μεταξύ 12.000 και 4.000 χρόνια πριν.

Ο συμβολισμός του καπνίσματος

Πέρα από την τεχνική διάσταση, η μελέτη αναδεικνύει και τον βαθύ συμβολισμό της πρακτικής. Η επένδυση χρόνου και κόπου – καθώς η διαδικασία καπνίσματος μπορούσε να διαρκέσει έως και τρεις μήνες – μαρτυρά έντονη συναισθηματική σύνδεση με τον νεκρό και πιθανές πεποιθήσεις για τη συνέχιση της παρουσίας του μέσα στην κοινότητα. Η επιλογή της ξήρανσης με καπνό, ειδικά σε ένα κλίμα ιδιαίτερα υγρό που θα επέτρεπε γρήγορη αποσύνθεση, αντανακλά τόσο πρακτικές ανάγκες όσο και πολιτισμικές αντιλήψεις γύρω από τη μεταθανάτια μοίρα.

«Πιστεύουμε ότι η παράδοση αντανακλά μια διαχρονική ανθρώπινη παρόρμηση – την αδιάκοπη ελπίδα, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, ότι οι οικογένειες και οι αγαπημένοι μπορεί να παραμείνουν “μαζί” για πάντα, όποια μορφή και αν έχει αυτή η συνύπαρξη», δήλωσε στο CNNi ο επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης, Δρ. Hsiao-chun Hung, ανώτερος ερευνητής στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Αυστραλίας.


Με πληροφορίες από CNN