Έντονες διαμαρτυρίες προκάλεσε, στην κυπριακή κοινωνία, η επιστολή του υπουργού Διασποράς του Ισραήλ, Αμιχάι Τσίκλι, προς τους υπουργούς Εσωτερικών και Δικαιοσύνης, σχετικά με τη απαίτηση διαγραφής των – κατά την άποψή του – αντισημιτικών συνθημάτων και γκράφιτι που κοσμούν τοίχους κτηρίων σε διάφορους δήμους της Κύπρου.

Η συγκεκριμένη επιστολή διαβιβάστηκε από τον υπουργό Εσωτερικών, Κωνσταντίνο Ιωάννου, προς τους προέδρους της Ένωσης Κοινοτήτων και της Ένωσης Δήμων, μέσα από την οποία καλεί τους αρμόδιους να προχωρήσουν άμεσα σε καθαρισμό των συνθημάτων.

Τα συνθήματα, που φαίνεται να ενόχλησαν τον κ. Τσίκλι αφορούν, μάλλον, σε διάφορα γκράφιτι που εμφανίστηκαν σε τοίχους του νησιού: ενδεικτικά, σε ένα από αυτά αναγράφεται η φράση «Stop the genocide», ενώ σε άλλη περίπτωση απεικονίζεται η παλαιστινιακή σημαία με τις δύο καρδιές που παραπέμπει στην πρωτοβουλία συμπολιτών μας να σηκώσουν την παλαιστινιακή σημαία πάνω από το γήπεδο «Άλφα Μέγα», με τη βοήθεια δυο μπαλονιών (σε σχήμα καρδιάς), κατά τη διάρκεια τότε του ποδοσφαιρικού αγώνα μεταξύ της Πάφου και της ισραηλινής Μακάμπι Τελ Αβίβ. Άλλα γκράφιτι απεικονίζουν ένα παιδί και από πάνω αναγράφεται η λέξη «Gaza».

Ο κ. Τσίκλι θεωρεί, δηλαδή, ότι η ύπαρξη τέτοιων συνθημάτων σε τοίχους αποτελεί ένδειξη αντισημητισμού –έκφρασης, δηλαδή, μίσους προς την εβραϊκή κοινότητα ή ακόμη και υποκίνησης σε βία εναντίον του εβραϊκού λαού– θέλοντας εμπρηστικά και εντελώς απροκάλυπτα να εξισώσει την αλληλεγγύη προς τον δοκιμαζόμενο παλαιστινιακό λαό με αντισημιτισμό. Η δε, δική μας κυβέρνηση, η οποία πολλάκις στο παρελθόν έσπευσε να εκφράσει τη στήριξή της προς την κυβέρνηση Νετανιαχού -που της έχει καταλογιστεί η γενοκτονία ενός ολόκληρου λαού- έσπευσε και τώρα να προβάλει τα (αποπροσανατολισμένα) αντανακλαστικά της, κοινοποιώντας την επιστολή προς τους Δήμους και… διαβιβάζοντάς τους οδηγίες για καθαρισμό των τοίχων. Και, μάλλον, για ακόμα μια φορά επιβεβαιωνόμαστε πως, ενώ δίπλα μας λαμβάνει χώρα το ολοκαύτωμα της εποχής μας- εμείς, εδώ, στη νήσο των «αγίων», «νίπτουμε τας χείρας μας» ή, ακόμα χειρότερα, καταδικάζουμε τα χέρια που ζωγράφισαν την αλληλεγγύη.

Οι αντιδράσεις

Η επιστολή έκανε τον γύρο του διαδικτύου και διάφορες οργανώσεις αντέδρασαν κυρίως για την άμεση ανταπόκριση του αρμόδιου υπουργείου να εξυπηρετήσει το αίτημα του κου Τσίκλι. Ως ο άμεσα αρμόδιος, ο Δήμαρχος Λάρνακας και πρόεδρος της Ένωσης Δήμων, Ανδρέας Βύρας, σε τοποθέτησή του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, έγραψε μεταξύ άλλων πως «δεν δεχόμαστε υποδείξεις από τρίτους φορείς, και ακόμη περισσότερο από οποιαδήποτε ξένη χώρα. Θέλω να διαβεβαιώσω ότι οι Δήμοι, εκεί όπου εντοπίζουν συνθήματα που πραγματικά υποκινούν σε βία ή εμπεριέχουν ρητορική μίσους, παρεμβαίνουν χωρίς να χρειάζονται εξωτερικές υποδείξεις. Την ίδια ώρα, η ελευθερία της έκφρασης είναι αδιαπραγμάτευτη».

Αναλυτικά ο κος Βύρας έγραψε: «Mε αφορμή την πρόσφατη επιστολή που διαβιβάστηκε από το Υπουργείο Εσωτερικών, σε συνέχεια παρέμβασης από Υπουργό της Ισραηλινής Κυβέρνησης, ως Πρόεδρος της Ένωσης Δήμων Κύπρου θέλω να ξεκαθαρίσω ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση διέπεται τόσο από την κυπριακή και ευρωπαϊκή νομοθεσία, όσο και από τη Χάρτα Τοπικής Αυτοδιοίκησης του Συμβουλίου της Ευρώπης, στην οποία η διοικητική αυτονομία αποτελεί θεμελιώδη και μη διαπραγματεύσιμη αρχή.

Στο πλαίσιο αυτό, δεν δεχόμαστε υποδείξεις από τρίτους φορείς, και ακόμη περισσότερο από οποιαδήποτε ξένη χώρα.

Θέλω να διαβεβαιώσω ότι οι Δήμοι, εκεί όπου εντοπίζουν συνθήματα που πραγματικά υποκινούν σε βία ή εμπεριέχουν ρητορική μίσους, παρεμβαίνουν χωρίς να χρειάζονται εξωτερικές υποδείξεις. Την ίδια ώρα, η ελευθερία της έκφρασης είναι αδιαπραγμάτευτη.

Η παρούσα τοποθέτηση θα περιλαμβάνεται και σε επίσημη επιστολή που θα αποσταλεί από εμένα ως Πρόεδρο της Ένωσης Δήμων Κύπρου προς το Υπουργείο Εσωτερικών.

Παράλληλα, δεν μπορώ προσωπικά να μην εκφράσω τη θλίψη μου για το γεγονός ότι, τη στιγμή που δίπλα μας υπάρχουν χιλιάδες νεκροί, με διεθνείς αντιδράσεις και τοποθετήσεις, μεταξύ άλλων και του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, καλούμαστε να στρέφουμε τη δημόσια συζήτηση σε συνθήματα τοίχων, αντί να εστιάζουμε στην ουσία της μεγάλης ανθρωπιστικής κρίσης και των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας που βρίσκονται σε εξέλιξη.

Από πλευράς του το ο υπουργός Εσωτερικών επεσήμανε πως «η επιστολή-υπενθύμιση από το Υπουργείο Εσωτερικών προς την Ένωση Δήμων για εφαρμογή της νομοθεσίας που προβλέπει την παρέμβαση των τοπικών Αρχών σε περιπτώσεις κατά τις οποίες εντοπίζονται συνθήματα που περιέχουν ρητορική μίσους, έγινε καθηκόντως».

Ο κ. Ιωάννου ανέφερε δε, ότι επικοινώνησε με τον Πρόεδρο της Ένωσης Δήμων, Ανδρέα Βύρα «και του έχω εξηγήσει την πρόθεση του Υπουργείου και το σκεπτικό της επιστολής, ως εκ τούτου θεωρώ ότι η περαιτέρω συντήρηση του θέματος, δεν δικαιολογείται».

Η επιστολή, πέραν των πιο πάνω απαραίτητων διευκρινίσεων και αντιδράσεων, προκάλεσε χθες και «πόλεμο» ανακοινώσεων ανάμεσα σε ΑΚΕΛ και ΔΗΣΥ, με τους μεν να αποκαλούν τον ΔΗΣΥ «θλιβερή μαριονέττα του Νετανιάχου» και τους δε να κάνουν λόγο για «ιδεολογικές εμμονές» εκ μέρους του ΑΚΕΛ.

Αξίζει να σημειωθεί πως στην αρχική ανακοίνωσή του κόμματος της Αριστεράς δεν γίνεται καμία αναφορά στον ΔΗΣΥ αλλά στη στάση που κράτησε η κυβέρνηση στο συγκεκριμένο ζήτημα. Στην ανακοίνωσή του το ΑΚΕΛ, μεταξύ άλλων, διερωτήθηκε αν «κουμάντο στην χώρα μας κάνει το καθεστώς Νετανιάχου;».

Η κυβέρνηση θέλει να κλείσει το θέμα

Την ίδια θέση, όπως αυτή που εξέφρασε στην αρχική του τοποθέτηση ο κος Ιωάννου, κρατάει και σήμερα η κυβέρνηση. Σε τοποθέτησή του στο κρατικό ραδιόφωνο, ο Αναπληρωτής Κυβερνητικός Εκπρόσωπος, Γιάννης Αντωνίου, ανέφερε πως, η Κυπριακή Δημοκρατία δεν εκχωρεί κυριαρχικά της δικαιώματα και εξήγησε ότι η επιστολή του υπουργού Διασποράς του Ισραήλ προς την κυβέρνηση, προωθήθηκε στους υπουργούς Εσωτερικών και Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης, ώστε να υπάρξει συνεργασία, με στόχο την αντιμετώπιση κινήσεων ή ενεργειών, που προάγουν τη ρητορική μίσους.

Παράλληλα σημείωσε «ότι το περιχεόμενο της επιστολής του υπουργείου Εσωτερικών θα μπορούσε να είναι πιο σαφές, για να μην δημιουργούνται εσφαλμένες εντυπώσεις».

«Η κυβέρνηση θεωρεί ότι δεν πρέπει να δοθεί συνέχεια σε αυτό το ζήτημα», κατέληξε.

Αντιδράσεις από καλλιτέχνες

Η δημόσια συζήτηση που άνοιξε έφερε αντιδράσεις και από Κύπριους καλλιτέχνες. Σε ανακοίνωσή του ο Κύπριος καλλιτέχνης Χρίστος Κακουλλής (CRS) αναφέρει ότι «η τέχνη του δρόμου υπάρχει για να φωνάζει εκεί που οι άλλοι σωπαίνουν.Όταν το κράτος στέλνει τέτοιες επιστολές, νιώθω πως επιχειρείται να ντυθεί με «καλό σκοπό» η προσπάθεια ελέγχου της φωνής μας. Μιλούν για καταπολέμηση μίσους, αλλά ποτέ δεν μιλούν για την καταπολέμηση της αδικίας που γεννά το μίσος.

Το μίσος δεν γεννιέται στους τοίχους∙ γεννιέται από πολιτικές αποφάσεις, από πολέμους, από τείχη που υψώνονται και από ανθρώπους που εκτοπίζονται. Εμείς οι καλλιτέχνες δεν το καλλιεργούμε∙ το ξεσκεπάζουμε. Οι τοίχοι μιλούν γιατί τα στόματα φιμώνονται.

Δεν δεχόμαστε μαθήματα δημοκρατίας από όσους χτίζουν τείχη καταπίεσης και ζητούν μετά από άλλους να σβήνουν τα σημάδια της αντίστασης. Η Κύπρος ξέρει από προσφυγιά, ξέρει από κατοχή, ξέρει τι θα πει να σου στερούν πατρίδα. Δεν θα μας πείτε εσείς πώς να μιλάμε και τι να ζωγραφίζουμε.

Η τέχνη μου, και κάθε μορφή ελεύθερης τέχνης, είναι μια πράξη αντίστασης. Δεν είναι μίσος∙ είναι κραυγή για δικαιοσύνη. Και αν αυτό ενοχλεί, τότε σημαίνει ότι κάνει ακριβώς τη δουλειά της.

Οι δρόμοι, οι τοίχοι, οι γειτονιές ανήκουν στον λαό. Εκεί θα συνεχίσουμε να μιλάμε. Όσο υπάρχει αδικία, θα υπάρχει και τέχνη που δεν σιωπά.

Αν και για κάποιο διάστημα παραμένω αποστασιοποιημένος από την τέχνη του δρόμου, δεν μπορώ να μην εκφράσω τον θαυμασμό και τα συγχαρητήριά μου σε όσους συνεχίζουν να κρατούν ζωντανή αυτή τη φωνή. Οι τοίχοι μιλούν μέσα από εσάς και αυτό είναι η μεγαλύτερη νίκη της τέχνης∙ να επιμένει, ακόμη κι όταν κάποιοι προσπαθούν να την σιωπήσουν.

Το γκράφιτι για την παλαιστίνια μάνα

Σε έναν τοίχο της πόλης, το νέο γκράφιτι του καλλιτέχνη CRS φέρνει στο φως δύο πληγές που παραμένουν ανοιχτές: την Κύπρο του 1974 και την Παλαιστίνη του σήμερα.

Με έντονα συμβολικά χρώματα – το πορτοκαλί και το πράσινο για την Κύπρο, το κόκκινο και το πράσινο για την Παλαιστίνη – η εικόνα αποτυπώνει τον κοινό πόνο της προσφυγιάς, της απώλειας και της μάνας που θρηνεί το παιδί της.Το έργο δεν είναι απλώς μια τοιχογραφία. Είναι μια κραυγή μνήμης και αλληλεγγύης, που υπενθυμίζει πως η ιστορία επαναλαμβάνεται με διαφορετικά πρόσωπα αλλά την ίδια ανθρώπινη τραγωδία.

Όπως δηλώνει : «Οι λαοί μας συνδέονται μέσα από τον πόνο, την αδικία αλλά και την ελπίδα για ελευθερία και ειρήνη. Αυτό το γκράφιτι είναι αφιερωμένο σε όλες τις μάνες που κρατούν μέσα τους τον κόσμο ολόκληρο».

«Οι Μάνες» του CRS κοσμούν πλέον την είσοδο της Εκκλησίας του Αγίου Μαμά στην Λακαταμεια, ο δρόμος που βλέπει στον κύριο δρόμο της Λακαταμειας.

Ο Κύπριος καλλιτέχνης «Twenty three» σε δική του ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αναφέρει πως «η επιστολή αυτή στρέφεται ενάντια στα συγκεκριμένα stencil/graffiti επειδή εκφράζουν αντίθεση στη γενοκτονία κι αυτό αποτελεί απόδειξη της επίδρασής τους.

Τα graffiti, και αργότερα η street art, γεννήθηκαν από την ανάγκη των καταπιεσμένων να ακουστεί η φωνή τους. Είναι η τέχνη που δεν ζητά άδεια. Κάθε προσπάθεια καταστολής, κάθε σβήσιμο και κάθε απαγόρευση, γίνεται αφορμή για να ξαναγεννηθούν. Η αντίσταση είναι η ρίζα τους. Όσο περισσότερο τα πιέζουν, τόσο πιο δυνατά επιστρέφουν, σαν αγριόχορτο που ξεφυτρώνει μέσα από το τσιμέντο. Τα graffiti ανθίζουν ακριβώς εκεί όπου δεν τα θέλουν. Είναι η υπενθύμιση ότι ο δημόσιος χώρος ανήκει σε όλους, και πως η ελευθερία της έκφρασης, όσο κι αν πολεμηθεί, δεν μπορεί να εξαλειφθεί.

Η τέχνη του δρόμου χτυπά εκεί όπου οι εξουσίες επιβάλλουν σιωπή και καθαρούς τοίχους», καταλήγει.