«Αυξήθηκαν δραματικά οι αλλεργίες τα τελευταία χρόνια, όπως οι ρινίτιδες που συνοδεύονται από φαρυγγίτιδες και επιβάρυνση του αναπνευστικού, ενώ παράλληλα έχουμε και έξαρση στα ασθματικά προβλήματα και κυρίως στο παιδικό άσθμα, για το οποίο κατέχουμε μια από τις πρώτες θέσεις πανευρωπαϊκά», συμπληρώνει ο Δρ. Κίτσιος, ενώ όπως ξεκαθαρίζει, η χειρουργική μάσκα δεν μπορεί να βοηθήσει στην ουσία σε κάτι. Δεν διηθεί, όπως τονίζει, τα εκατομμύρια σωματίδια και μικροσωματίδια της σκόνης, ενώ από το πλάι μπαίνει ο αέρας αφιλτράριστος. «Είναι λες και δεν ανοίγεις τα παράθυρα στο σπίτι, αλλά ανοίγεις την πόρτα για να βγεις ή να μπεις, ο ίδιος αέρας πάλι θα μπει».

Ο Δρ. Κίτσιος μάλιστα αναφέρει και συγκεκριμένο περιστατικό το οποίο είχε εμφανιστεί προ ολίγων ημερών, την εβδομάδα που είχαμε πυκνό κύμα σκόνης. «Ερχόταν αρκετός κόσμος με κάτι σαν σπυρί στο κέντρο του ουρανίσκου, με πύον μέσα. Όταν το έσπαγες, άφηνε ένα λακκάκι στον ουρανίσκο. Δοκιμάσαμε τα πάντα, μέχρι και κορτιζόνη, αλλά δεν είχε κανένα αποτέλεσμα, επειδή πολύ απλά δεν βρίσκαμε κάποιο παθολογικό αίτιο που το προκαλούσε, ήταν από τη σκόνη. Όσες μέρες κράτησε η έντονη σκόνη, τόση διάρκεια ζωής είχε και το εν λόγω εξάνθημα».

Δυστυχώς, δεν υπάρχει τρόπος να προστατευτούμε, ούτε να προλάβουμε την ίωση ή την αλλεργία, αναφέρει ο Δρ. Κίτσιος. Το μόνο που μπορείς να κάνεις, τουλάχιστον αν ανήκεις στην κατηγορία των ευάλωτων ομάδων, είναι να περιοριστείς όσο το δυνατόν περισσότερο στο σπίτι και να αποφεύγεις τα κέντρα των πόλεων, όπου εκτός από σκόνη κυκλοφορούν και μεγάλες ποσότητες καυσαερίου. «Σε ότι αφορά στη θεραπεία που ακολουθούμε, αυτή είναι συμπτωματική. Ανάλογα με τα συμπτώματα που θα παρουσιάσει ο ασθενής, του χορηγούμε τα ανάλογα φάρμακα».

Αυτά σε ότι αφορά στο αποτέλεσμα της εισπνοής κακής ποιότητας αέρα. Για να μάθουμε όμως πως είναι πραγματικά ο αέρας που αναπνέουμε ή πόσο επικίνδυνος είναι, μιλήσαμε με την αρμόδια υπηρεσία του Κράτους, το Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας, το οποίο ασχολείται με τη συνεχή παρακολούθηση και εκτίμηση της ποιότητας του ατμοσφαιρικού αέρα στην Κύπρο, όπως επίσης και την ενημέρωση των πολιτών.

Λόγω της γεωγραφικής θέσης της Κύπρου, γειτνίαση με χώρες που έχουν έντονη δραστηριότητα στις καταιγίδες σκόνης, καταγράφονται συχνά φαινόμενα συγκέντρωσης σκόνης από το δίκτυο παρακολούθησης της Ποιότητας του Αέρα του ΤΕΕ. Όπως αναφέρει ο υπεύθυνος του Τμήματος, τα επεισόδια με τις υψηλότερες τιμές Αιωρούμενων Σωματιδίων (ΑΣ10), παρατηρούνται κατά τις περιόδους της άνοιξης - καλοκαιριού και φθινοπώρου και αποδίδονται στα συχνά επεισόδια μεταφοράς σκόνης από τη Σαχάρα και άλλες ερήμους κατά τις συγκεκριμένες περιόδους.

Επίσης, οι ψηλές θερμοκρασίες και η μεγάλη ξηρασία που επικρατούν στην Κύπρο, σε συνδυασμό με την έλλειψη νερού, συμβάλλουν, ως φυσικό φαινόμενο, στην επαναιώρηση των ΑΣ από δρόμους, ακάλυπτες περιοχές εντός πόλεων ή γεωργικές και άλλες περιοχές που συνορεύουν με τις πόλεις. Ως αποτέλεσμα παρατηρούνται αυξημένες συγκεντρώσεις ΑΣ10 και αντίστοιχες υπερβάσεις της 24ωρης οριακής τιμής. Και το θαλάσσιο άλας επίσης, αποτελεί άλλη μια σημαντική φυσική πηγή που συνεισφέρει με επιφόρτιση σωματιδίων στην περιοχή της Μεσογείου και ειδικά στην περίπτωση της Κύπρου που είναι νησί και περιβάλλεται από τη θάλασσα.

Σχετικά με το αν γίνονται αναλύσεις της ποιότητας και της σύστασης της σκόνης που επηρεάζει κάθε φορά την Κύπρο, το ΤΕΕ ξεκαθάρισε πώς είναι υποχρεωμένο να προβαίνει σε αναλύσεις σε εξειδικευμένα εργαστήρια για τον καθαρισμό της σύστασης των αιωρούμενων σωματιδίων που αιωρούνται στην ατμόσφαιρα της Κύπρου.

Τα παιδιά που ζουν σε περιοχές με υψηλότερες συγκεντρώσεις ΑΣ, εμφανίζουν συχνότερα κρυολογήματα, βήχα και άλλα συμπτώματα τα οποία δεν εμφανίζουν παιδιά που ζουν σε περιοχές με μικρότερη ρύπανση.

Αναφερόμαστε συχνά σε αιωρούμενα σωματίδια. Τι ακριβώς είναι και πόσο επικίνδυνα είναι;

Τα αιωρούμενα σωματίδια (ΑΣ), επίσης γνωστά και ως σωματιδιακή ρύπανση, αποτελούνται από ένα σύνθετο μίγμα στερεών αλλά και υγρών ουσιών και χημικών ενώσεων, που γενικά περιλαμβάνουν όξινα συστατικά (νιτρίδια και σουλφίδια), οργανικά συστατικά, μέταλλα, σκόνη και άμμο, αιθάλη (άνθρακα), ανόργανα άλατα όπως το αλάτι της θάλασσας και αεροαλλεργιογόνα (κόκκους γύρης και σπόρια μυκήτων). Σε αυτή την κατηγορία οι δύο κυριότεροι ρύποι, οι οποίοι εγείρουν σημαντική ανησυχία για την ανθρώπινη υγεία, είναι τα Αιωρούμενα Σωματίδια διαμέτρου μικρότερης των 10μm (ΑΣ10) και Αιωρούμενα Σωματίδια διαμέτρου μικρότερης των 2,5μm (ΑΣ2,5).

Τα ΑΣ εναποτίθενται κυρίως στους πνεύμονες και με την πάροδο του χρόνου επιφέρουν σοβαρές βλάβες στην υγεία, οι οποίες περιλαμβάνουν επιδείνωση της βρογχίτιδας σε ενήλικες και παιδιά με προϋπάρχοντα αναπνευστικά προβλήματα, μικρές αλλά σημαντικές αλλαγές στη λειτουργία των πνευμόνων σε μικρά παιδιά και αιφνίδιο θάνατο σε ηλικιωμένους με καρδιακά και αναπνευστικά προβλήματα. Προβλήματα επίσης μπορεί να εμφανιστούν σε ασθματικούς και σε άτομα με αλλεργίες. Στα σημερινά επίπεδα συγκέντρωσης ΑΣ, η ποικιλία και η συχνότητα των συμπτωμάτων (βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα) αυξάνονται με την αύξηση της συγκέντρωσης των ΑΣ. Μακροπρόθεσμα, η έκθεση στα αιωρούμενα σωματίδια μπορεί να προκαλέσει ζημιά στους πνευμονικούς ιστούς, οδηγώντας σε χρόνιες αναπνευστικές παθήσεις.

Το ΤΕΕ, διευκρινίζει πώς ορισμένα βαρέα μέταλλα είναι όντως ιδιαίτερα τοξικά, υπάρχουν όμως και άλλα βαρέα μέταλλα που είναι απαραίτητα ως ιχνοστοιχεία για τον ανθρώπινο οργανισμό.

Ποια είναι η πιο ευαίσθητη ομάδα που εκτίθεται στην ατμοσφαιρική ρύπανση;

Χωρίς αμφιβολία τα παιδιά είναι η πιο ευαίσθητη ομάδα του πληθυσμού. Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι τα παιδιά εισπνέουν βαθύτερα στους πνεύμονες τους αιωρούμενα σωματίδια σε σχέση με τους ενήλικες. Επιπλέον τα παιδιά περνούν περισσότερο χρόνο σε εξωτερικούς χώρους όπου η ρύπανση από αιωρούμενα σωματίδια είναι συνήθως υψηλότερη σε σχέση με τους εσωτερικούς χώρους, εκεί κινούνται πιο έντονα και οι αναπνοές τους γίνονται πιο γρήγορες και πιο βαθιές. Επίσης, τα παιδιά που ζουν σε περιοχές με υψηλότερες συγκεντρώσεις ΑΣ, εμφανίζουν συχνότερα κρυολογήματα, βήχα και άλλα συμπτώματα τα οποία δεν εμφανίζουν παιδιά που ζουν σε περιοχές με μικρότερη ρύπανση.

Είναι επιτακτικό λοιπόν σε περιόδους έξαρσης της σκόνης στην ατμόσφαιρα να γίνεται περιορισμός της κυκλοφορίας σε εξωτερικούς ανοικτούς χώρους, κυρίως των ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού όπως είναι οι ηλικιωμένοι, τα παιδιά και τα άτομα με αναπνευστικά προβλήματα. Αν είναι απαραίτητη η εργασία κάτω από τέτοιες συνθήκες, θα πρέπει να εφαρμόζονται προληπτικά και προστατευτικά μέτρα όπως μέσα ατομικής προστασίας, περιοδικότητα στην εργασία και διακοπή της εργασίας ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Πρόσθετα μέτρα για τους εργαζόμενους σε ανοιχτούς χώρους είναι η χρήση μασκών σκόνης καθώς και γυαλιών ασφαλείας που προστατεύουν από την έκθεση στη σκόνη. 

Επιπλέον, επιβάρυνση στην ήδη βεβαρημένη ατμόσφαιρα προκαλεί όμως και ο ανθρώπινος παράγοντας, μέσω της παραγωγής υποπροϊόντων διάφορων χημικών ή φυσικών διαδικασιών, όπως το καυσαέριο και οι βιομηχανικοί ρύποι. Το ΤΕΕ, διευκρινίζει πως ορισμένα βαρέα μέταλλα είναι όντως ιδιαίτερα τοξικά, υπάρχουν όμως και άλλα βαρέα μέταλλα που είναι απαραίτητα ως ιχνοστοιχεία για τον ανθρώπινο οργανισμό. Τα βαρέα μέταλλα αποτελούν συστατικά των Αιωρούμενων Σωματιδίων. Με βάση τα νομοθετικά όρια, το ΤΕΕ προβαίνει σε ανάλυση ολόκληρων ετήσιων χρονοσειρών για τον προσδιορισμό των συγκεντρώσεων των προαναφερθέντων μετάλλων, με τα αποτελέσματα των χημικών αναλύσεων σκόνης για βαρέα μέταλλα να δείχνουν ότι δεν υπάρχει υπέρβαση των ετήσιων οριακών τιμών που καθορίζονται στην κυπριακή και ευρωπαϊκή νομοθεσία. Αντιθέτως, οι συγκεντρώσεις αυτές είναι πιο κάτω από τις οριακές τιμές.

«Τα βαρέα μέταλλα σε αντίθεση με τις περισσότερες τοξικές οργανικές ενώσεις δεν αποικοδομούνται και για αυτό συσσωρεύονται στο περιβάλλον προκαλώντας στον άνθρωπο χρόνιες ή οξείες βλάβες. Τα βαρέα μέταλλα έχουν προσδιοριστεί ως παράγοντες που έχουν επίπτωση στην ανθρώπινη γονιμότητα. Επίσης, έχει επιστημονικά διαπιστωθεί ότι αυτά προκαλούν καταστροφή των νεφρών και του ήπατος, υπέρταση, πόνους στις αρθρώσεις, δερματοπάθειες, αναιμία, παράλυση στην καρδιά, καταστροφή του νευρικού συστήματος και χρωμοσωμικές. Η Κύπρος, παρόλα αυτά, σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες και ιδιαίτερα τις μεγαλουπόλεις της κεντρικής Ευρώπης, βρίσκεται σε καλά επίπεδα όσον αφορά την ατμοσφαιρική ρύπανση», σημειώνει το ΤΕΕ.

 

Φωτογραφίες: Cyprus-Mail

 

Καταλήγοντας, η θέση του ΤΕΕ σχετικά με το ζήτημα της έξαρσης των διαφόρων ασθενειών (αναπνευστικών και άλλων) που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια, η παρακολούθηση της ποιότητα του αέρα στην Κύπρο και πιο συγκεκριμένα, οι μετρήσεις που διεξάγει το Τμήμα δεν οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η Κύπριοι πολίτες ζουν σε περιβάλλον με κακή ποιότητα αέρα.

«Γενικά, η ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα στην Κύπρο, με εξαίρεση τα ΑΣ, μπορεί να χαρακτηρισθεί ως αρκετά καλή και θα ήταν παρακινδυνευμένο να αποδοθεί σε αυτή η έξαρση ασθενειών που πιθανόν να παρατηρείται».

Το ΤΕΕ ξεκαθαρίζει πως σε περιπτώσεις έξαρσης του φαινομένου της σκόνης, το Τμήμα προβαίνει αμέσως σε έκδοση σχετικής ανακοίνωσης σκόνης για ενημέρωση των πολιτών. Για το 2017 το Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας έχει προβεί ήδη στην έκδοση 8 ανακοινώσεων σκόνης στην ατμόσφαιρα της Κύπρου, ενώ κατά το 2016 το ΤΕΕ προέβηκε στην έκδοση συνολικά 21 τέτοιων ανακοινώσεων.

 

* Το κοινό έχει τη δυνατότητα να πληροφορηθεί για την ποιότητα του αέρα α) μέσω του περιβαλλοντικού δελτίου στα κεντρικά δελτία ειδήσεων των τηλεοπτικών σταθμών, β) μέσω της εξειδικευμένης ιστοσελίδας του Τμήματος, γ) από την εξωτερική γιγαντοοθόνη, που είναι εγκατεστημένη στον περίβολο του Αστυνομικού Σταθμού Λυκαβητού στη Λευκωσία και δ) από τις εσωτερικές οθόνες παρακολούθησης της Ποιότητας του Αέρα για ενημέρωση του κοινού που υπάρχουν στο Δήμο Λεμεσού και στο Δήμο Αγίου Αθανασίου. Επίσης, το Τμήμα λόγω της επιτακτικής ανάγκης της υιοθέτησης πιο εκσυγχρονιστικών και άμεσων τρόπων ενημέρωσης των πολιτών έχει δημιουργήσει την εφαρμογή «Air Quality Cyprus» με τη δυνατότητα πλήρους ενημέρωσης για τα επίπεδα της ποιότητας του αέρα που είναι συμβατή με Android και iOS συσκευές.