Κείμενο / φωτογραφίες: Μόνικα Κουρουφέξη

 

Προσπαθούσα να απομνημονεύσω όσες περισσότερες πληροφορίες μπορούσα για να ξέρω, όταν τελικά θα βρισκόμουν εκεί, τι έβλεπα. Τίποτα, όμως, δεν με προετοίμασε για τα σκληρά συναισθήματα που ένοιωσα και τον ανθρώπινο πόνο που αντίκρισα. Μια σκληρή πραγματικότητα που θύμισε τη δική μας τραγωδία, το καλοκαίρι του ‘74. Μια νεκρή πόλη, σαν τη δική μας, την κλειστή πόλη της Αμμοχώστου.

6:40. Χτύπησε το ξυπνητήρι και είχαμε στη διάθεσή μας περίπου 30 λεπτά μέχρι την αποχώρηση μας από το σπίτι.

 

Το μεγάλο λούναπαρκ, ετοιμαζόταν να ανοίξει τις πόρτες του μια εβδομάδα μετά το μεγάλο ατύχημα για τους εορτασμούς της 1^ης Μαϊου 1986. 50.000 άνθρωποι δεν πρόλαβαν να διασκεδάσουν με τον μεγάλο τροχό ή τα συγκρουόμενα αυτοκινητάκια. Οι ρόδες έχουν σκουριάσει, τα αυτοκινητάκια είναι ακινητοποιημένα και οι κούνιες είναι κενές. Τα συναισθήματα συγκρούονται -όπως θα έπρεπε να κάνουν και τα αυτοκινητάκια.

7:30 Είχαμε κλείσει θέση σε μια από τις λίγες εκδρομές που πραγματοποιούνται στην πόλη του Τσέρνομπιλ, η οποία ξεκινούσε αυστηρά στις 7:30 από την οδό Mal Zhytomyrska στο κέντρο του Κιέβου. Μας είχαν ενημερώσει από πριν, ότι τα ρούχα μας θα έπρεπε να καλύπτουν όλο μας το σώμα, ότι θα έπρεπε να έχουμε μαζί μας ένα σάλι για το πρόσωπο, να φορέσουμε παλιά παπούτσια και να έχουμε μαζί μας διάφορα σνακ. Φυσικά, χωρίς το διαβατήριά μας δεν θα μπορούσαμε να πάμε, μιας και είναι μια καθόλα εξονυχιστική διαδικασία -για λόγους ασφαλείας- η είσοδος μας στην πόλη του Τσερνόμπιλ.

Το γκρουπ μας αποτελείτο από 13 άτομα διάφορων εθνικοτήτων. Αμερικάνοι, Ισπανοί, Σουηδοί, Πορτογάλοι. Όλοι με την ίδια απορία για το τι θα συναντήσουμε, ανυπομονούσαμε με το ίδιο ενδιαφέρον να ζήσουμε μια διαφορετική εμπειρία. Να βρεθούμε στην πόλη του Τσερνόμπιλ. Σε λίγο θα ήμασταν εκεί. Εκεί, όπου στις 26 Απριλίου του 1986, έγινε το πυρηνικό ατύχημα. Ο αντιδραστήρας Νο 4 του πυρηνικού σταθμού παραγωγής ενέργειας του Τσέρνομπιλ της Σοβιετικής Ένωσης σήμερα βρίσκεται στην εγκαταλελειμμένη πόλη Πρυπιάτ, σε ουκρανικό έδαφος.

 

8:30 Η πρώτη στάση έγινε μια ώρα μετά, σε ένα σταθμό-βενζινάδικο, για να εφοδιαστούμε με εμφιαλωμένο νερό αλλά και ξηρά τροφή. Το πρόγραμμά μας περιελάβανε ένα γεύμα μετά το μεσημέρι, σε ένα εστιατόριο στην περιοχή του Τσέρνομπιλ. Το γεύμα δεν παρασκευάζεται στην περιοχή για λόγους ασφαλείας από την ραδιενέργεια. Από μόνη της η ιδέα ότι το φαγητό έρχεται από «μη μολυσμένη» περιοχή, αποτελεί έκπληξη. Είναι η στιγμή της συνειδητοποίησης για το τι πραγματικά έγινε εκεί μόλις πριν από 31 χρόνια. Σύγχρονη ιστορία.

9:00 Αναχώρηση από τον σταθμό-βενζινάδικο για τον τελικό μας προορισμό. Η ξεναγός μας, Μιλία στο όνομα, μια ξανθή γύρω στα 30 ετών κοπέλα, μας εξηγούσε στη διαδρομή τι πρόκειται να δούμε. Μας είχε ενημερώσει ότι απαγορεύεται να γονατίσουμε ή έστω να αγγίξουμε το χώμα στην πόλη του Τσέρνομπιλ, αφού όπως μας είπε με αυστηρό ύφος «υπάρχει ο κίνδυνος να απορροφήσουν ραδιενέργεια τα ρούχα σας». Μας ενημέρωσε, επίσης, ότι στο τέλος της επίσκεψής μας, ώρες μετά, θα περνούσαμε από έλεγχο ραδιενέργειας από κάτι ειδικά μηχανήματα. Υπήρχε και πάλι ο κίνδυνος να μας ξεγυμνώσουν εάν τα ρούχα μας κρίνονταν ραδιενεργά.

10:00 Φτάσαμε στα σύνορα της πόλης. Στρατός. Ο έλεγχος είναι αυστηρός και αν το όνομά σου δεν είναι καταγεγραμμένο στη λίστα της ξεναγού δεν θεωρείται προσβάσιμο από τον στρατό. Εκεί, γίνεται ένας επιφανειακός έλεγχος σχετικά με τις ενδυμασίες των επισκεπτών και αφού όλα κριθούν εντάξει, ανοίγει η πύλη.

 

10:10 Τα πρώτα βήματα στην εγκαταλελειμμένη πόλη. Τα πρώτα ραδιενεργά βήματα. Η πρώτη σκέψη τύπου «και αν απορροφήσω ραδιενέργεια;». Οι σκέψεις που περνάνε από το μυαλό κάποιου είναι πολλές και μπερδεμένες. Στην είσοδο της πόλης, ένα μεγάλο έκθεμα σε ενημερώνει ότι έφτασες στο Τσερνόμπιλ. Δίπλα του ένα μεγάλο κόκκινο σφυροδρέπανο και παραδίπλα οι τουρίστες που αρχίζουν τα φωτογραφικά τους κλικ με μοναδικό σκοπό να αποτυπώσουν την εμπειρία που πρόκειται να ζήσουν σε λίγο. Πρώτη εντύπωση: Πράσινο. Πολύ πράσινο. Ψηλά δέντρα, χωρίς την παρέμβαση του ανθρώπινου παράγοντα για τόσα χρόνια. Μολυσμένα με ραδιενέργεια δέντρα. Πόσο κρίμα.

11:00 Κάπως έτσι ξεκίνησε η περιδιάβασή μας στη νεκρή και συνάμα ραδιενεργή πόλη.  Ετοιμόρροπα κτήρια. Σπίτια, νοσοκομεία, σχολεία, γυμναστήρια, πισίνες, πολιτιστικές αίθουσες, υπεραγορές, όλα ερειπωμένα. Όλα μολυσμένα. Αν κάποιος παρατηρήσει προσεχτικά και συγκεντρωμένα, μπορεί να εντοπίσει την ανθρώπινη παρουσία. Μπορεί να φανταστεί την πόλη να σφύζει από ζωή. Με γέλια, κλάματα, χαρές μα και λύπες.

 

Διαβασε ακόμα: 40 συγκλονιστικές φωτογραφίες από το Άουσβιτς

Conspiracy theories

Ατύχημα αποτέλεσμα πειραματισμών εκ μέρους της Σοβιετικής Ένωσης, σαμποτάζ από τους υπαλλήλους του αντιδραστήρα ή αμερικανικός δάκτυλος;

Η Μίλια, φανερά συγκινημένη, απαντά σε ερώτηση του περίεργου Ισπανού τουρίστα για το πώς και κυρίως γιατί έγινε το μεγάλο κακό.

Αφού γέλασε ειρωνικά και κόμπιασε άβολα, μας ανέφερε τις τρεις θεωρίες συνομωσίας με επικρατέστερη την θεωρεία περί ατυχήματος.

Όλα έγιναν στις 26 Απριλίου 1986, ημέρα Σάββατο, ώρα Μόσχας 01:26.

Οι περίπου 200 εργαζόμενοι στον πυρηνικό σταθμό άρχισαν τις προγραμματισμένες εργασίες για ένα πείραμα, που σκοπό είχε να ελέγξει τα συστήματα ασφαλείας.

Με απώτερο σκοπό την ολοκλήρωση της δοκιμής για τα συστήματα ασφαλείας, οι τεχνικοί της ομάδας  έκλεισαν τα αυτόματα συστήματα ρύθμισης της ισχύος της τέταρτης μονάδας του σταθμού, καθώς και τα συστήματα ασφαλείας, αφήνοντας ωστόσο τον αντιδραστήρα να λειτουργεί με το 7% της ισχύος του.

01:23:04 Η δοκιμή άρχισε με τη διακοπή της παροχής ατμού στους στροβίλους.

01:23:40 Ενεργοποιήθηκε το σύστημα επείγουσας απενεργοποίησης του αντιδραστήρα.

01:26:00 Η αλυσιδωτή αντίδραση στον τέταρτο αντιδραστήρα προκάλεσε διαδοχικές εκρήξεις, οι οποίες τίναξαν στον αέρα το ατσάλινο κάλυμμα του αντιδραστήρα, βάρους χιλίων τόνων. Τεράστιες ποσότητες ραδιενεργού υλικού σκορπίστηκαν στον αέρα, μέσω του οποίου μεταφέρθηκε στις γύρω περιοχές με ταχείς ρυθμούς.

 

Τραγικό αποτελεί το γεγονός ότι οι εργαζόμενοι στο εργοστάσιο δεν είχαν αντιληφθεί το μέγεθος της ζημιάς που μόλις είχε προκληθεί με αποτέλεσμα να μην πράξουν τα δέοντα. Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι ο επικεφαλής του προσωπικού του αντιδραστήρα, Αλεξάντερ Ακίμοβ, θεώρησε ότι ο αντιδραστήρας μετά το ατύχημα ήταν ανέπαφος με αποτέλεσμα μαζί με άλλους άντρες να παραμείνουν στο χώρο του αντιδραστήρα, μέχρι το πρωί, προσπαθώντας να αντλήσουν νερό, απορροφώντας την ίδια ώρα τεράστιες ποσότητες ραδιενέργειας και χάνοντας τελικά τη ζωή τους τρεις μόλις βδομάδες μετά.

Την ίδια τύχη είχαν και οι πυροσβέστες που κατέφθασαν επί τόπου για την κατάσβεση της πυρκαγιάς χωρίς προστατευτικές στολές.

Το μέγεθος αλλά και τη ζημιά του ατυχήματος προσπάθησαν να κρατήσουν κρυφά οι αρχές της χώρας σε μια προσπάθεια να διορθώσουν τα… αδιόρθωτα.

Οι Σουηδοί ήταν αυτοί που εντόπισαν ψηλά επίπεδα ραδιενέργειας στην ατμόσφαιρα της χώρας τους και έκρουσαν τον κώδωνα. Κάπως έτσι έγινε γνωστό ένα από τα μεγαλύτερα ατυχήματα της σύγχρονης ιστορίας.

Και ακριβώς έτσι η πόλη εγκαταλείφτηκε από τους κατοίκους της. Χωρίς ωστόσο να γνωρίζουν ότι η πολυπόθητη επιστροφή δεν θα ερχόταν τόσο σύντομα όσο νόμιζαν.

 

14:06 Η Μίλια μας ενημέρωσε ότι μπροστά μας βλέπαμε το σχολείο της πόλης. Βιβλία, θρανία, θέατρο, σχολικές σάκες, δοκιμαστικοί σωλήνες, ο περιοδικός πίνακας, όργανα γυμναστικής, παιχνίδια, εφημερίδες και ό,τι άλλο συναντά ο άνθρωπος σε ένα σχολείο ήταν εκεί, μπροστά μας. Χωρίς ψυχή, χωρίς χρώμα. Ήθελαν να ξαναζωντανέψουν αλλά η ραδιενέργεια τα ισοπέδωσε. Όπως και τις ανθρώπινες ζωές που ήταν εκεί.

Η Μίλια μας ενημέρωσε ότι μπροστά μας βλέπαμε το σχολείο της πόλης. Βιβλία, θρανία, θέατρο, σχολικές σάκες, δοκιμαστικοί σωλήνες, ο περιοδικός πίνακας, όργανα γυμναστικής, παιχνίδια, εφημερίδες και ό,τι άλλο συναντά ο άνθρωπος σε ένα σχολείο ήταν εκεί, μπροστά μας. Χωρίς ψυχή, χωρίς χρώμα. Ήθελαν να ξαναζωντανέψουν αλλά η ραδιενέργεια τα ισοπέδωσε. Όπως και τις ανθρώπινες ζωές που ήταν εκεί.

14:54 Δίπλα από το σχολείο βρίσκεται το νοσοκομείο της πόλης. Η είσοδος ήταν εφικτή μόνο στο ισόγειο και την παιδική πτέρυγα, λόγω επικινδυνότητας για κατάρρευση. Το τι αντικρίσαμε ήταν αρκετό. Άδεια παιδικά στρώματα. Κουκλάκια. Παπουτσάκια.

 

15:26 Εκκλησία του Αγίου Ηλία. Η Μίλια μας μίλησε για το θαύμα του Αγίου (Προφήτη) Ηλία κατά την επίσκεψή μας στην εκκλησία. Στην μεγάλη, επιβλητική, γαλανόλευκη εκκλησία που βρίσκεται στην μέση της πόλης. Όπως μας εξήγησε, οι εκκαθαριστές του δυστυχήματος του Τσερνόμπίλ ανέφεραν ότι το επίπεδο ακτινοβολίας στην περιοχή της εκκλησίας του Αγίου (Προφήτη) Ηλία, τη μόνη εκκλησία που λειτουργεί στη ζώνη αποκλεισμού, ήταν αρκετά κάτω από το επίπεδο ολόκληρης της περιοχής.

 

16:13 Φτάσαμε στο μεγάλο πάρκο της ραδιενεργής πόλης. Το μεγάλο λούναπαρκ, ετοιμαζόταν να ανοίξει τις πόρτες του μια εβδομάδα μετά το μεγάλο ατύχημα για τους εορτασμούς της 1^ης Μαϊου 1986. 50.000 άνθρωποι δεν πρόλαβαν να διασκεδάσουν με τον μεγάλο τροχό ή τα συγκρουόμενα αυτοκινητάκια. Οι ρόδες έχουν σκουριάσει, τα αυτοκινητάκια είναι ακινητοποιημένα και οι κούνιες είναι κενές. Τα συναισθήματα συγκρούονται -όπως θα έπρεπε να κάνουν και τα αυτοκινητάκια.

 

17:01 Τελευταίος σταθμός -με κορύφωση των συναισθημάτων-, ο αντιδραστήρας Νο 4 του πυρηνικού σταθμού παραγωγής ενέργειας του Τσέρνομπιλ, της Σοβιετικής Ένωσης. Εκεί, έρχεται η συνειδητοποίηση από πού ξεκίνησε το ατύχημα και πού κατέληξε. Εκεί είναι όλα μπροστά σου. Μόλις 32 χρόνια πριν, 50.000 άνθρωποι εγκατέλειψαν τις ζωές τους εκεί, στο Τσενρόμπιλ. Χιλιάδες άνθρωποι έζησαν τις συνέπειες της ραδιενέργειας.

18:00 Η ώρα της αλήθειας. Η Μίλια μας ενημέρωσε ότι έφτασε η στιγμή που θα έπρεπε να περάσουμε από τον έλεγχο για τα επίπεδα ραδιενέργειας που μπορεί να είχαμε απορροφήσει από την πόλη. 10 λεπτά -τρομακτικά- ομολογουμένως. Διάφορες σκέψεις, ραδιενεργές, έκοβαν βόλτα στο κεφάλι μου, προσπαθώντας να σκεφτώ τι θα κάνω εάν με βρουν θετική σε ραδιενέργεια. Επιτέλους, ο υπεύθυνος μας είπε ότι είμαστε όλοι ελεύθεροι. Μακάρι να έλεγαν το ίδιο και 32 χρόνια πριν.

 

Τα συναισθήματα στο ταξίδι της επιστροφής μάς καθήλωσαν όλους. Ακόμα και ο Ισπανός ταξιδιώτης, ο γεμάτος όρεξη νεαρός, είχε καθίσει χαμηλά στη θέση του και έβλεπε τον δρόμο. Κανένας δεν μιλούσε. Όλοι, φανερά συγκινημένοι, κοιτούσαν στο κενό. Είναι αυτή η συνειδητοποίηση του τι έζησαν κάποιοι συνάνθρωποί σου. Το πώς ένα ατύχημα μπορεί να κλείσει χιλιάδες σπίτια και να καταστρέψει χιλιάδες ζωές και ψυχές.

Εμείς, θα είμαστε για πάντα συγκλονισμένοι και πάντα θα είστε στις σκέψεις μας.

Υ.Γ: Για όλα τα θύματα του Τσέρνομπιλ. Για όλες τις ψυχές που χάθηκαν άδικα στις 26 Απριλίου 1986, ημέρα Σάββατο, ώρα Μόσχας 01:26.