γράφει η Αντριάνα Χατζηαλεξάνδρου

Η φυλακή δεν είναι παρά ένα μικρό κομμάτι ενός υπό κατάρρευση συστήματος Δικαιοσύνης. Λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση που επικρατεί τόσο στην Αστυνομία όσο και στα Δικαστήρια, είναι απορίας άξιο γιατί μας προκαλεί τόσο μεγάλη έκπληξη η διαφθορά στη φυλακή. Βεβαίως, ένας βιασμός ή μια αυτοκτονία, προκαλούν πληθώρα συναισθημάτων και αντιδράσεων, πόσω μάλλον όταν γίνονται κατ' εξακολούθηση και κατ' επανάληψη.

Ξεχνούμε πως η φυλακή είναι ένας θεσμός καταστολής και σωφρονισμού. Ξεχνούμε πως η ύπαρξη και η λειτουργία της βασίζεται σε θεωρίες κοινωνιολογικές. Ξεχνούμε πως υπάρχει Σωφρονιστικός Κώδικας στον οποίο περιγράφονται οι λειτουργίες της και πως υπάρχουν και επιστήμονες που έχουν εντοπίσει εδώ και χρόνια τις αδυναμίες και τις δυσχέρειες στην εφαρμογή του.

Ανθρωπιστική Φυλακή

Παρά το γεγονός ότι η στέρηση της ελευθερίας κι ο περιορισμός, μέσω της φυλάκισης, ατόμων που διαπράττουν αδικήματα ανάγεται στα βάθη των αιώνων, ακόμη κι από την ελληνική αρχαιότητα, η καθιέρωση της φυλακής ως χώρου έκτισης της θεσμοθετημένης τιμωρίας αποτελεί ένα σχετικά σύγχρονο φαινόμενο, η εμφάνιση του οποίου τοποθετείται χρονικά στην εποχή του Μεσαίωνα. Η δημιουργία της φυλακής συνιστά την αφετηρία ανθρωπιστικών τρόπων εκτέλεσης της ποινής, σε αντίθεση με τα βασανιστήρια, δηλαδή τις σκληρές και βάναυσες σωματικές κυρώσεις, που χρησιμοποιούνταν πριν τη συγκρότησή της. Για το λόγο αυτό και σε σύγκριση με τα προηγούμενα είδη τιμωριών, η φυλακή χαρακτηρίζεται ως «ποινή κάθε πολιτισμένης κοινωνίας». Η υιοθέτηση των ποινών κατά της ελευθερίας συνιστά επίδραση του κινήματος του Διαφωτισμού, καθώς εκείνη την περίοδο η ατομική ελευθερία ανάγεται σε ύψιστο αγαθό, με αποτέλεσμα η αφαίρεσή της να συνιστά από μόνη της τιμωρία. Μέσα σε αυτό το κλίμα, η χρήση των σωματικών ποινών εγκαταλείπεται σταδιακά κι οι ποινές κατά της ελευθερίας εξαπλώνονται*. Ενδεχομένως αυτή την πληροφορία, θα πρέπει να αγνοούν όσοι ελαφρά τη καρδία κάνουν δηλώσεις δημοσίως μετά τα τελευταία γεγονότα, για την κατάσταση που επικρατεί στη φυλακή.

*Απόσπασμα από την εργασία «Η επίδραση της φυλακής στην ψυχική υγεία των εγκλείστων», Νικολέττα Τουρλεντέ, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Τμήμα Ψυχολογίας.

Υπό κατάρρευση Φυλακή

Σήμερα η κατάσταση που επικρατεί στη φυλακή αντανακλά την κοινωνική πραγματικότητα έξω από αυτήν. Ο υπερπληθυσμός, η μείωση των κονδυλίων, η υποβάθμιση της ποιότητας σίτισης και η έλλειψη ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, ευνοεί την αδιαφάνεια, την αυθαιρεσία και την ακραία διαφθορά εντός και εκτός φυλακής. Η αδυναμία μεγάλου αριθμού συμπολιτών μας να υπερασπιστούν ευατόν και να οδηγηθούν στη φυλακή εξαιτίας χρεών, οδηγεί το σύστημα στα όριά του.

Prison Break

Αφήνοντας στους ειδικούς την εξέταση των τρόπων βελτίωσης των συνθηκών στη φυλακή, προτιμήσαμε να κάνουμε ένα break στα της prison και να ασχοληθούμε με έναν θεσμό που λειτουργεί εντός της φυλακής. Αυτόν του σχολείου.

Ο κύριος Παναγιώτης Θεοδώρου είναι ο δάσκαλος της Φυλακής. Μαζί του μιλήσαμε για το θεσμό του σχολείου που λειτουργεί τα τελευταία χρόνια. Ο ίδιος διορίστηκε εκεί από το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού. Η παροχή εκπαίδευσης στους κρατουμένους λειτουργεί σε εθελοντική βάση. Έχουν δημιουργηθεί πέντε σχολεία σε αντίστοιχο αριθμό πτερύγων, καθώς η μεταφορά κρατουμένων από πτέρυγα σε πτέρυγα δεν επιτρέπεται. Τα εκπαιδευτικά προγράμματα των σχολείων, έχουν δημιουργηθεί με βάση τα ενδιαφέρονται των κρατουμένων για τα οποία ενημερώθηκαν οι δάσκαλοι μέσω προσωπικών συνεντεύξεων. Σε κάποιες πτέρυγες, όπως μας ενημέρωσε ο κύριος Θεοδώρου, υπάρχει και δανειστική βιβλιοθήκη την οποία μπορούν να επισκέπτονται οι κρατούμενοι. Ελληνικά για ελληνόφωνους αλλά και για αλλόγλωσσους, ηλεκτρονικοί υπολογιστές (για αρχάριους αλλά και για προχωρημένους), μουσική (μαθήματα κιθάρας), τέχνη, ξένες γλώσσες (ρωσικά), κοινωνική ψυχολογία, ψυχική υγεία/ψυχολογία, θέατρο, γυμναστική, κοινωνικές δεξιότητες, είναι μερικά από τα μαθήματα τα οποία διδάσκονται στα σχολεία που έχουν δημιουργηθεί και διδάσκουν τόσο ο κύριος Θεοδώρου όσο και επισκέπτες καθηγητές. Συνολικά υπάρχουν 250 παρακολουθήσεις κρατουμένων σε εβδομαδιαία βάση. Κάποιοι παρακολουθούν περισσότερα του ενός μαθήματα, ενώ υπάρχουν και αρκετοί κρατούμενοι που επισκέπτονται τη δανειστική βιβλιοθήκη ή τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές χωρίς να είναι εγγεγραμμένοι σε κάποια μαθήματα.

Εκτός από την παροχή γνώσεων αλλά και εφοδίων για τη μετέπειτα ζωή τους μετά την αποφυλάκισή τους, ο θεσμός του σχολείου λειτουργεί και ως μορφή κοινωνικοποίησης, αλλαγή εμπειριών και αλλαγή περιβάλλοντος από αυτό του κελιού. Η ανάγκη αξιοποίησης της δεύτερης ηλικίας, αξιοποιείται όπως μας ενημέρωσε ο κύριος Θεοδώρου από κρατουμένους όλων των ηλικιών. Το πρόγραμμα λειτουργεί με μεγάλη επιτυχία και ο ίδιος είναι πάρα πολύ αισιόδοξος. Η περίπτωση κρατουμένου που πήρε το απολυτήριο του Λυκείου ενόσω βρισκόταν στη φυλακή και με την αποφυλάκισή του εγγράφηκε σε Πανεπιστήμιο είναι ενδεικτική, αποτελεί παράδειγμα και ταυτόχρονα κίνητρο για να συνεχίσουν το έργο που επιτελούν.

Μέσα από τα μαθήματα δίδεται στους κρατούμενους μια διαφορετική προοπτική ζωής και όπως μας ενημέρωσε ο κύριος Θεοδώρου σύντομα τα προγράμματα θα ενισχυθούν με τα σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας και Εσπερινής Τεχνικής Εκπαίδευσης. Βεβαίως μόνο κατ' ευφημισμό είναι τα μαθήματα εσπερινά, καθώς όμως ακολουθούν το πρότυπο των εσπερινών τεχνικών σχολείων. Σύμφωνα με το πρόγραμμα θα προσφέρεται πιστοποιημένη εκπαίδευση και τα μαθήματα που παρακολουθούνται εντός της φυλακής θα αναγνωρίζονται για να μπορούν να συνεχιστούν κατά την αποφυλάκισή τους.



Ευχής έργον όπως τα μεμονωμένα περιστατικά αξιοποιούνται όχι στην κατεύθυνση της περιστολής των δικαιωμάτων αλλά στην κατεύθυνση της βελτίωσης των όρων ζωής των κρατουμένων.