Η Έλενα Ηλία είναι στα 36 και είναι μονογονέας με δύο παιδιά. Όταν της ζητήσαμε να μας αφηγηθεί την ιστορία της ανταποκρίθηκε θετικά. «Τα παιδιά μου γνωρίζουν αυτή την ιστορία καλά και είναι μάλιστα περήφανα για μένα, γιατί όχι;».

Ήμουν στα 19. Εκεί που όλοι άρχιζαν την ζωή τους, σπουδές, φοιτητική ζωή, πάρτι, εγώ θα γινόμουν μάνα. Η απόφασή μου να κρατήσω το παιδί ήταν συνειδητή έστω κι αν υποπτευόμουν τι με περίμενε, έστω κι αν ήξερα πως δεν θα είχα την στήριξη του πατέρα του παιδιού. Ήμουν πολύ ευτυχισμένη όταν έμαθα πως ήμουν έγκυος παρόλο που ήξερα πάνω-κάτω τις δυσκολίες, συμπεριλαμβανομένης και της κοινωνικής απόρριψης. Παρόλα αυτά, δεν πέρασε καμία στιγμή απ’ το μυαλό μου να κάνω έκτρωση.

Ο βιολογικός πατέρας του παιδιού μου είχε πάρει κι αυτός μία συνειδητή απόφαση τότε, ότι δεν ήθελε να έχει καμία σχέση και ανάμιξη με το παιδί. Όσον αφορά στον κοινωνικό μου κύκλο, δεν μπορώ να πω πως δέχτηκα και τις καλύτερες αντιδράσεις. Πολλοί με ρωτούσαν αν ενδιαφερόμουν να δώσω το παιδί μου για υιοθεσία. Υπήρξαν μάλιστα δύο περιπτώσεις που με προσέγγισαν και μου ζήτησαν ανοικτά, όταν θα γεννούσα, να δώσω το μικρό στα παιδιά τους που δεν μπορούσαν να κάνουν παιδιά. Με ρωτούσαν επίσης πως θα τα έβγαζα πέρα οικονομικά μόνη μου και πολλοί ήταν αυτοί που μου το έλεγαν κατάμουτρα «Είναι ανεπίτρεπτο να κάνεις παιδί εκτός γάμου». Αυτό που επίσης άκουγα συχνά ήταν πως η έκτρωση είναι αμαρτία. «Λάθος απόφαση», το άκουσα αμέτρητες φορές και έπρεπε να απαντώ στον καθένα. Για μένα ήταν και παραμένει η ωραιότερη «λάθος απόφαση» που θα μπορούσα να πάρω.

Βρέθηκα λοιπόν στα 20 μου χρόνια μ’ ένα βρέφος στην αγκαλιά. Στερήθηκα την προσωπική μου ζωή για αρκετά χρόνια κι επίσης χρειάστηκε να δουλέψω με το παραπάνω για να τα φέρω βόλτα και να μην λείψει τίποτα σ’ αυτό το παιδί. Σήμερα κοιτάζω πίσω και την ίδια ώρα κοιτάζω τον 16χρονο γιο μου και δεν μετανιώνω για τίποτα.

Η βοήθεια που είχα οικονομικά ήταν ένα μικρό ποσό από το Γραφείο Ευημερίας, με το οποίο σίγουρα ήταν αδύνατον να μεγαλώσει ένα παιδί και να καλυφθούν οι καθημερινές του ανάγκες. Είχα την τύχη όμως να έχω δίπλα μου καλούς φίλους, τους οποίους διατηρώ μέχρι σήμερα και είχα επίσης την στήριξη της οικογένειάς μου, στο πλαίσιο που μπορούσε να μας στηρίξει. Επιπλέον, οι δύο Κυρίες -κι αν μπορείς να γράψεις το Κυρίες με κεφαλαίο κάππα- στις οποίες εργαζόμουν τότε ως πωλήτρια στο κατάστημά τους, ήταν για μένα σημαντικό στήριγμα. Μου έδιναν θάρρος και στήριξαν με κάθε τρόπο. Οικονομικά, ψυχολογικά, ακόμα και κοινωνικά. Είναι ακόμα δίπλα μου, περήφανες για μας και τους χρωστώ πολλά. Το ίδιο και ο πνευματικός μου, ο πάτερ Μάριος, που ήταν για μένα σαν πατέρας. Δεν με κατέκρινε ποτέ. Δεν με αποκάλεσε «αμαρτωλή» όπως άλλοι. Αντιθέτως, δέχτηκε και τις επιλογές μου και είναι ακόμα κοντά μας.

Το να μεγαλώνεις παιδί ως μονογονέας στην χώρα μας δεν είναι ότι και πιο εύκολο. Η κοινωνία μας δυστυχώς τείνει να στιγματίζει τον κόσμο που δεν διατηρεί την «κανονική» εικόνα των πραγμάτων. Δηλαδή γάμος, οικογένεια, παιδιά, συνεχής προσπάθεια για οικονομική ευμάρεια και όλα τα συναφή. Δεν αρέσκεται η κοινωνία μας στο να βλέπει κάτι διαφορετικό. Τείνει να το κρίνει, ή να το κατακρίνει καλύτερα, χωρίς να γνωρίζει λόγους και τις αιτίες της «μη κανονικότητας». Δεν έχω παράπονο. Όλα αυτά με δυνάμωσαν. Γι’ αυτό δεν έχω κανένα πρόβλημα να αφηγούμαι την ιστορία μου, αντιθέτως πολλές φορές νιώθω πως βοηθώ κι άλλους συνανθρώπους μου που βιώνουν παρόμοιες καταστάσεις να μην φοβούνται. Δεν κάνει να βιώνεις με φόβο αυτή τη ζωή.

Η διαδικασία όσον αφορά στο εκπαιδευτικό κομμάτι και την φοίτηση του παιδιού μου στο σχολείο ήταν δύσκολη από πλευράς κοινωνικής και πάλι. Κι αυτό δεν αφορά στα παιδιά, στους μαθητές δηλαδή, αλλά περισσότερο στους γονείς. Πως αξιολογεί και πως μεταφέρει ο καθένας στο σπίτι του, στα παιδιά του, μια ιστορία. Αυτό αφορά και στους Συνδέσμους Γονέων αλλά και τους εκπαιδευτικούς. Δεν μπορεί για παράδειγμα ένας Σύνδεσμος Γονέων να συνεδριάζει σχετικά με την βοήθεια που δικαιούνται κάποια παιδιά και να αφήνει να εξελίσσεται σε… κουτσομπολιό η συζήτηση. Επίσης, θεωρώ τα προσωπικά δεδομένα σχεδόν ιερά. Οφείλει ο εκπαιδευτικός, πρώτος απ’ όλους, να τα διαφυλάσσει πάση θυσία. Επιπλέον, μου έχει τύχει πολλές φορές να έχω να αντιμετωπίσω προκατειλημμένους εκπαιδευτικούς και να εξαναγκάζομαι σε αχρείαστες και ανούσιες συζητήσεις. Το θεωρώ αχρείαστο, για παράδειγμα, να πρέπει να δίνω εξηγήσεις σε ένα εκπαιδευτικό γιατί και πως η οικογένειά μας είναι μονογονεϊκή.

Το δεύτερο μου παιδί το απέκτησα σε ηλικία 24 ετών ενόσω βρισκόμουν σε ένα ατυχή γάμο ο οποίος διήρκησε για ένα χρόνο. Εκεί είχα να βιώσω διαφορετικές καταστάσεις και εκ νέου κατακρίσεις του τύπου «Που πας με δύο παιδιά από δύο διαφορετικούς πατεράδες;», «Τι θα απογίνεις;», «Άντεξε να περάσετε και σιώπα». Κι όλα αυτά χωρίς να γνωρίζει βεβαίως κανένας απ’ όλους αυτούς που τα εκστόμιζαν, έτσι απλά και γρήγορα, τι περνούσα και τι με οδήγησε να πάρω αυτή την απόφαση. Και σε αυτή την περίπτωση επέστρεψα στον πνευματικό μου αφού γνώριζε πολύ καλά το τι συνέβαινε. Πήγα να πάρω την ευχή του πριν προχωρήσω σε διαζύγιο. Όχι, δεν κατατάσσω τον εαυτό μου σ’ αυτούς που λέμε «της εκκλησίας». Είναι ο συγκεκριμένος άνθρωπος, που έχει πραγματική πίστη και αγάπη μέσα του. Σε κάθε απόφασή μου αποζητώ την πνευματική του ευχή.

Μονογονέας με δυο παιδιά, όπως πολλές γυναίκες και άντρες εκεί έξω. Ήρθα σε επαφή με πολλές μονογονεϊκές οικογένειες είτε μέσω του Παγκύπριου Σύνδεσμου Μονογονεικών Οικογενειών και Φίλων είτε γενικότερα, στην καθημερινότητα. Εντοπίζω πως τα προβλήματα είναι πάνω-κάτω κοινά. Συνήθως έχουν να κάνουν με το οικονομικό. Γενικότερα, τα πράγματα είναι δύσκολα τα τελευταία χρόνια για όλους μας αλλά αντιλαμβάνεστε πως για μία μονογονεϊκή οικογένεια, όταν δεν υπάρχει η οικονομικό υπόβαθρο, δυσκολεύουν ακόμα περισσότερο.

Πολλοί μονογονείς έχουν να διαχειριστούν μεταξύ άλλων και το νομικό κομμάτι. Αυτό αφορά στην νομική αρωγή και σε διατροφές. Ένα περιστατικό που είχα να διαχειριστώ ήταν όταν χώρισα και δεν είχα χρήματα για δικηγόρο. Ήμουν στο δικαστήριο και περίμενα να μου ανακοινωθεί εάν είχε εγκριθεί η αίτηση που είχα αποστείλει μέσω του Γραφείου Ευημερίας για νομική αρωγή. Η δικαστής είχε δει στα χαρτιά μου ένα διαμέρισμα που είχα στο όνομά μου, κληρονομιά απ’ τους δικούς μου. Με είχε ρωτήσει αν γνωρίζω τι είναι η νομική αρωγή την οποία αιτούμουν. Της απάντησα «Γνωρίζω πως είναι η παραχώρηση δωρεάν δικηγόρου από το κράτος» και αποκρίθηκε, μπροστά απ’ όλο τον κόσμο που βρισκόταν στην αίθουσα πως «Όχι, μάνα μου. Είναι επίδομα για γύφτους και απ’ την στιγμή που έχεις ακίνητο στο όνομά σου, δεν το δικαιούσαι». Επίσης, μου είπε πως το δικαιούνται μόνοι οι αλλοδαποί που δεν έχουν, όπως είχε πει, στον ήλιο μοίρα. Ήταν μία περίοδος που ήμουν άνεργη και δεν είχα την οικονομική ευχέρεια να μισθώσω δικηγόρο.

Όσον αφορά στο κράτος, θα ήθελα να σημειώσω πως θεωρώ ελλιπή την ενημέρωση που τυγχάνει η κοινωνία όσον αφορά στους μονογονείς. Όπως και σε άλλες περιπτώσεις, έτσι και σ’ αυτή, πρέπει με κάποιον τρόπο να τυγχάνουν εκπαίδευσης τα παιδιά, ίσως και οι ενήλικες, για τους τρόπους αντιμετώπισης των παιδιών μονογονεϊκών οικογενειών. Να γνωρίζει ο κόσμος ότι υπάρχουν διαφόρων τύπων οικογένειες. Μονογονεϊκές οικογένειες, οικογένειες ετερόφυλων, οικογένειες ομοφυλόφιλων, παιδιά υιοθετημένα, παιδιά χωρίς γονείς που μπορεί να μεγαλώνουν με συγγενείς… Τα παιδιά, σε οποιαδήποτε περίπτωση, είναι παιδιά και οφείλουν να αντιμετωπίζονται ως τέτοια. Κι αυτό αφορά και στην αντιμετώπιση των επιλογών των γονιών τους εφόσον αυτοί είναι παρόντες και τα στηρίζουν.

Μπορεί στην πλειονότητα να μην φαντάζει ιδανικό το σενάριο «μονογονέα» και να προτιμάται η οικογένεια όπως την έμαθαν, με ένα πατέρα, μια μητέρα, παιδιά, σκύλους, σπίτια και εξοχικά, αυτοκίνητα. Όμως δεν μπορούμε να είμαστε όλοι έτσι. Στις μέρες μας -και ελπίζω κάποια στιγμή να γίνει αποδεκτό αυτό- οικογένεια είναι να καταφέρνεις να μεγαλώνεις το παιδί ή τα παιδιά σου και να τα βλέπεις να χαίρουν ψυχικής και σωματικής υγείας. Να είναι ευτυχισμένα.