Φωτογραφία: AFP-JIJI

Η παραίτηση Ιωνά Νικολάου από τη θέση του Υπουργού Δικαιοσύνης, είναι μία από τις πολλές πτυχές μίας πολύκροτης υπόθεσης η οποία, όπως όλα δείχνουν, θα δημιουργήσει ένα ντόμινο εξελίξεων τόσο σε πολιτικό όσο και σε πολιτειακό επίπεδο.

Πέντε νεκρές γυναίκες και δύο νεκρά παιδιά (προς το παρόν τουλάχιστον, όπως ο ίδιος ομολόγησε), ένας θύτης που κατάφερε να δρα ανενόχλητος για τουλάχιστον 3 χρόνια και μια κρατική μηχανή ανήμπορη από τη μία να προλάβει καταστάσεις και ανίκανη από την άλλη να διαχειριστεί τις καταιγιστικές εξελίξεις, λειτουργώντας ενίοτε βάσει αργιών και θρησκευτικών εορτών.

Με την υπόθεση να βρίσκεται ακόμη εν εξελίξει, καθώς εξακολουθούν να αγνοούνται τέσσερα από τα εφτά πτώματα που ο καθ’ ομολογία δράστης ομολόγησε ότι δολοφόνησε, στον κάθε ένα από εμάς γεννιούνται εύλογες απορίες για το πώς η δικαιοσύνη θα χειριστεί τον δράστη, αφότου αρχίσει η εκδίκαση της υπόθεσης, αλλά και τι κυρώσεις ενδέχεται να επιβληθούν στην πολιτεία ένεκα της ολιγωρίας που επέδειξε σε υποθέσεις ελλειπόντων προσώπων, κόστος το οποίο θα μετακυλιστεί στους πολίτες, οι οποίοι για ακόμη μία φορά θα κληθούν να πληρώσουν.

Ο δικηγόρος Ποινικού Δικαίου, Γιάννης Πολυχρόνης, απαντά σε διάφορα ερωτήματα που του θέσαμε, σε μία προσπάθεια να γίνει λίγο πιο ξεκάθαρο το τοπίο που θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε σύντομα ως πολίτες και ως δημοσιογράφοι.

Παρότι μέχρι στιγμής ο καθ’ ομολογία δράστης έχει ομολογήσει τις πράξεις του, μπορεί ανά πάσα στιγμή να αποσύρει την ομολογία του. Μπορεί μια τέτοια εξέλιξη να ανατρέψει τα δεδομένα της υπόθεσης και να μην μπορεί να προχωρήσει δικαστικά;

Πάντα τα δικαστήρια εξετάζουν την αλήθεια μιας ομολογίας, το σύνολο του μαρτυρικού υλικού, αλλά και των αποδεικτικών στοιχείων ούτως ώστε να βεβαιώσουν ότι η εκδοχή/ομολογία του υπόπτου συνάδει με το υπόλοιπο υλικό. Άρα, τα δικαστήρια ποτέ δεν στηρίζονται πάνω σε μία συγκεκριμένη ομολογία για να διαλευκάνουν μία υπόθεση. Αυτό σημαίνει ότι και αν αύριο ο καθ’ ομολογία δράστης αποσύρει την κατάθεσή του, η υπόθεση εξακολουθεί να εξετάζεται, αφού στη συγκεκριμένη περίπτωση έχουμε υπόδειξη σκηνών, υπόδειξη πτωμάτων αλλά και ανεύρεση πτωμάτων, ενώ η αστυνομία έχει στη διάθεσή της μεγάλο όγκο ηλεκτρονικών τεκμηρίων, τα οποία είναι κατ’ εξοχήν αποδεικτικά στοιχεία. Ο μόνος τρόπος για να αποσυρθεί η ομολογία του υπόπτου και να υποστηριχτεί, είναι να αποδείξει πώς και από πού γνώριζε όλες αυτές τις λεπτομέρειες και φυσικά ένα σοβαρό άλλοθι που να στηρίζει τα λεγόμενά του.

Το γεγονός ότι ο καθ’ ομολογία δράστης εξακολουθεί να μην εκπροσωπείται από δικηγόρο, τι μπορεί να σημαίνει στην εξέλιξη της υπόθεσης;

Κάθε κατηγορούμενος ή ύποπτος δικαιούται να έχει ένα δικηγόρο της επιλογής του, ωστόσο αυτό δεν αποτελεί υποχρέωση, είναι μεν κατοχυρωμένο δικαίωμα, όχι όμως αναγκαστική προϋπόθεση για να προχωρήσει μία δίκη. Υποχρέωση έχει, ωστόσο, η Δημοκρατία να παρέχει σε όποιον κατηγορούμενο το αιτηθεί, νομική εκπροσώπηση στο δικαστήριο, εάν ο ύποπτος δεν δύναται οικονομικά να τον στηρίξει. Και πάλι, όμως, αυτό επαφίεται στον κάθε κατηγορούμενο εάν το επιθυμεί. Ο εν λόγω κατηγορούμενος φαίνεται να μην έχει εμπιστοσύνη σε κάποιον δικηγόρο, εξ ου και δεν επιθυμεί την εκπροσώπησή του. Ωστόσο, η ύπαρξη δικηγόρου διευκολύνει πολύ το δικαστήριο και την όλη διαδικασία να τρέξει χωρίς καθυστερήσεις.

Μια τέτοια υπόθεση, πόση διάρκεια μπορεί να έχει μέχρι την τελική εκδίκασή της;

Αυτό είναι σχετικό ανάλογα με το αν ο κατηγορούμενος παραδεχτεί τις κατηγορίες ή όχι. Εάν παραδεχτεί τα αδικήματα, τότε μπορεί να χρειαστούν μία, το πολύ δύο ακροαματικές διαδικασίες. Σε περίπτωση άρνηση, ωστόσο, των κατηγοριών, τότε μπορεί να τραβήξει για χρόνια, αφού το υλικό που πρέπει να εξεταστεί είναι τεράστιο.

Και ποια η ποινή που προβλέπεται;

Ο φόνος εκ προμελέτης επιφέρει ποινή φυλάκισης δια βίου, στην Κύπρο αυτό σημαίνει εφ’ όρου ζωής, Η ποινή είναι υποχρεωτική και το δικαστήριο είναι υποχρεωμένο να την επιβάλει. Τώρα απ’ εκεί κι έπειτα η συνολική ποινή καθορίζεται από τον αριθμό των θυμάτων. Στη συγκεκριμένη περίπτωση αν θεωρήσουμε ότι έχουμε 7 θύματα, τότε θα επιβληθεί στον κατηγορούμενο ποινή 7 φορές ισόβια. Αυτή η ποινή μπορεί να επιβληθεί διαδοχικά ή να συντρέχει.

Ο κατηγορούμενος έχει δικαίωμα αίτησης αποφυλάκισης, έστω και μετά την επιβολή τέτοιας υψηλής ποινής;

Δικαίωμα αίτησης αποφυλάκισης έχουν όλοι οι κρατούμενοι, ακόμη και οι ισοβίτες και αυτό προκύπτει μέσα από τη χάρτα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το τι ισχύει, τώρα, σε μία περίπτωση ισοβίτη είναι το εξής. Αν τα ισόβια που θα του επιβληθούν είναι διαδοχικά και πέραν των δύο φορών ισόβια, τότε μπορεί να υποβάλει αίτηση αποφυλάκισης επ’ αδεία στα 25 συνεχή έτη, άσχετα με τον αριθμό των θυμάτων. Αν το θύμα, όμως, είναι ένα μπορεί να υποβάλει την αίτηση στα 12 χρόνια, το ίδιο και αν συντρέχουν οι ποινές.

Εδώ, να ξεκαθαρίσουμε κάτι, όσοι ισοβίτες αποφυλακίζονται επ’ αδείας δεν θεωρούνται ελεύθεροι πολίτες. Συνεχίζουν να εκτίουν την ποινή τους, απλώς εκτός φυλακής. Είναι υπό συνεχή επιτήρηση και πρέπει να τηρούν τους όρους και τους περιορισμούς που τους επιβάλλονται. Σε διαφορετική περίπτωση επιστρέφουν πίσω στη φυλακή.

Ένα άλλο ζήτημα που προέκυψε είναι και τα δικαιώματα των συγγενών των θυμάτων. Ποια είναι αυτά;

Οι συγγενείς των θυμάτων έχουν δικαιώματα με βάση το δικαίωμα ζωής και αυτό κατοχυρώνεται νομικά και από την Ευρωπαϊκή Νομοθεσία και από το κυπριακό Σύνταγμα. Έχουν το δικαίωμα να ενημερώνονται για τις έρευνες που διεξάγονται, αλλά και της συμμετοχής τους σε αυτές σε τέτοιο βαθμό που να τους αποκαλύπτονται και ευαίσθητα δεδομένα. Χωρίς να γνωρίζω προσωπικά και βάσει των όσων διαβάζουμε, κάτι τέτοιο δεν έχει συμβεί μέχρι σήμερα.

Μπορούν οι συγγενείς των θυμάτων ή και οι πολίτες της Δημοκρατίας να κάνουν μήνυση στην Κυβέρνηση;

Υπάρχει η ουσιαστική πτυχή του δικαιώματος ζωής, όπου απαγορεύει την αφαίρεσή της από όργανα του κράτους ή από τρίτους. Το κράτος, το κάθε κράτος, οφείλει να προστατεύει την ανθρώπινη ζωή.

Από την άλλη, υπάρχει και το διαδικαστικό δικαίωμα, το οποίο επιβάλλει τη διεξαγωγή ενδελεχούς έρευνας σε περιπτώσεις όπου διαφαίνεται θάνατος υπό περίεργες (ύποπτες) συνθήκες ή εξαφάνισης. Για περιπτώσεις, μάλιστα, εξαφανίσεων που τελικά ήταν θάνατος, ένα πολύ καλό παράδειγμα είναι οι υποθέσεις των Αγνοουμένων όπου και τα κυπριακά δικαστήρια έκριναν ότι, υπό κάποιες περιστάσεις, η ΚΔ παραβίασε το δικαίωμα ζωής υπό τη διαδικαστική του πτυχή. Με απλά λόγια, δεν διερεύνησε ενδελεχώς τα αίτια θανάτου των αγνοουμένων.

Ποιες οι ενδεχόμενες κυρώσεις από το ΕΔΑΔ, σε σχέση με τους χειρισμούς της Κυπριακής Δημοκρατίας στην εν λόγω ιστορία;

Είναι μία πολύ πρωτοφανής υπόθεση και έως σήμερα οι υποθέσεις που έφτασαν μέχρι το ΕΔΑΔ, αφορούσαν πράξεις και παραλήψεις οργάνων του κράτους, είτε μυστικούς αστυνομικούς, είτε περιπτώσεις εμπόλεμων ζωνών, είτε τρομοκρατικών οργανώσεων. Είναι ένα πολύ πρωτόγνωρο περιστατικό και δεν είναι ξεκάθαρο το τι θα γίνει σε αυτό το κομμάτι, παρόλα αυτά φαίνεται να υπάρχουν πτυχές που αγγίζουν τον πυρήνα του δικαιώματος ζωής, υπό την διαδικαστική του έννοια, άρα αφορούν και το ΕΔΑΔ.

Μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως τεκμήρια τα όσα δημοσιεύτηκαν κατά καιρούς στα ΜΜΕ, για κατ’ εξακολούθηση αμέλεια και καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων;

Ναι, σαφώς και μπορούν να χρησιμοποιηθούν, αφού αποτελούν στοιχεία που αγγίζουν το σύνολο της υπόθεσης και την εξέλιξη αυτής.

Ποιες είναι οι ευθύνες του Υπουργού Δικαιοσύνης και του Αρχηγού της Αστυνομίας σε μια τέτοια υπόθεση; Έχουν ευθύνες και αν ναι, τι είδους ευθύνες;

Εδώ το ζήτημα είναι περίπλοκο. Παρόλα αυτά η δική μου άποψη είναι πως όταν μία υπόθεση βρίσκεται υπό διερεύνηση και εξακολουθούν να εκκρεμούν τόσα πολλά, είναι λάθος να πολιτικοποιείται και να ασκούνται πιέσεις και παρεμβάσεις για παραιτήσεις και άλλα. Οποιεσδήποτε πολιτικές συζητήσεις επιφέρουν προσκόμματα στη διερεύνηση και στην έκταση της υπόθεσης.

Όλα αυτά θα ήταν πιο σωστό να γίνονται αφότου ολοκληρωθούν οι έρευνες και υπάρχει κατάληξη, οτιδήποτε πιο πριν είναι περιττό και λάθος. Αυτή, όμως, είναι η δική μου άποψη και δεν κρίνω αν η απόφαση του Υπουργού ήταν ορθή ή λάθος. Αυτό που σίγουρα είναι λάθος είναι οι όποιες πολιτικές αντιμαχίες σε υποθέσεις που είναι εν εξελίξει.

Ποια η θέση του Γενικού Εισαγγελέα σε αυτή την υπόθεση και πώς θα ξεκινήσει τις έρευνες;

Η παρούσα υπόθεση, είναι κατά κύριο λόγο τεχνοκρατική, ιδίως εάν λάβουμε υπόψη τα τόσα ηλεκτρονικά τεκμήρια που έχουν συλλεχθεί από την αστυνομία. Ο ρόλος του Γενικού Εισαγγελέα είναι κυρίως συμβουλευτικός, δεν μπορεί να εμπλακεί στη διεξαγωγή της έρευνας και ούτε πρέπει. Αυτή η υπόθεση δεν χρειάζεται τόσο νομική στήριξη όσο τεχνοκρατική.

Γιάννης Πολυχρόνης, Δικηγόρος Ποινικού Δικαίου