Επιμέλεια: Ανδρέας Κάτσιης



Δεν ξέρουμε εάν πράγματι διαταράχθηκαν οι ισορροπίες στις διεθνείς σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ και Τουρκίας με την απόφαση της δεύτερη να προχωρήσει στην αγορά των πυραυλικών συστημάτων S400, ωστόσο αυτό ήθελαν μέχρι πρότινος να βγαίνει προς τα έξω οι Αμερικάνοι, με τον Τραμπ να διαμηνύει πως εάν η Τουρκία προχωρήσει στην αγορά των S400 η σχέση τους έχει φτάσει στο τέλος της. Κι όμως, παρά τις χαρές και τα πανηγύρια από την πολιτική ηγεσία της Κύπρου για την άτεγκτη στάση των ΗΠΑ και τις κυρώσεις που θα επιβάλει απέναντι στην Τουρκία, σχεδόν αμέσως μετά την παραλαβή των πρώτων φορτίων S400 από την Τουρκία, η Ντόναλτ Τραμπ εμφανίστηκε πιο διαλλακτικός και διπλωματικός.

Ο Διεθνολόγος και Πολιτικός Αναλυτής Λοΐζος Μιχαήλ εξηγεί στη CITY τα μέχρι στιγμής δεδομένα, θέτοντας τα για προβληματισμό και επεξεργασία ως προς το τι μέλλει γενέσθαι.

«Η πρόσφατη αναφορά του Αμερικανού Προέδρου σε σχέση με τις κυρώσεις εναντίον της Τουρκίας για την αγορά των Ρωσικών πυραύλων, επισημαίνοντας ότι δεν έχουν αποφασιστεί κυρώσεις αλλά είναι κάτι που εξετάζεται, επιβεβαιώνει αυτό που είχα αναφέρει αρκετές φορές προηγουμένως. Ό,τι δηλαδή μπορεί οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής να έχουν αντιδράσει έντονα για τη συνεργασία Τουρκίας – Ρωσίας και την αγορά των πυραύλων, ωστόσο δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να αναμένουμε ότι οι σχέσεις τους θα διακοπούν ή ότι ξαφνικά η Τουρκία έγινε εχθρός των ΗΠΑ», ξεκαθαρίζει ο κ. Μιχαήλ.

Υπενθυμίζοντας πως η Τουρκία είναι το αναγκαίο κακό στην περιοχή για πολλές χώρες, τόσο για τη Ρωσία και τις ΗΠΑ αλλά και για την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση. Με την Ρωσία και τις ΗΠΑ να προσβλέπουν στο πρόσωπο της Άγκυρας ένα εξαιρετικής σημασίας στρατηγικό εταίρο σε σχέση με τις επιδιώξεις τους στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και της ανατολικής Μεσογείου και πολύ περισσότερο σε σχέση με την κατάληξη στη Συρία. «Οι ΗΠΑ έχουν σημαντικά οικονομικά αλλά και στρατηγικά οφέλη από την πώληση των F35 στην Τουρκία και σίγουρα η απόφαση για τη μη πώληση τους είναι εξαιρετικά δύσκολη και περισσότερο επιζήμια για τις Ηνωμένες Πολιτείες παρά για την Τουρκία. Προσωπικά εκτιμώ ότι με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο η ένταση θα αποκλιμακωθεί και η πώληση των F35 θα ολοκληρωθεί.

Γιατί έχουν όλοι ανάγκη την Τουρκία;

Η συνεργασία με την Τουρκία είναι, δυστυχώς, αναγκαία και για τη Ρωσία και για την Ευρώπη όσο υπάρχει σε εξέλιξη το μείζον ζήτημα με τις ροές μεταναστών από την περιοχή της Μέσης Ανατολής. Συνεπώς δεν θα πρέπει να μας ξενίζει η τοποθέτηση του Αμερικανού Προέδρου. Ούτε οι σχέσεις ΗΠΑ – Τουρκίας δύναται να διακοπούν, εξ’ άλλου και οι δύο χώρες αποτελούν βασικούς εταίρους του ΝΑΤΟ, αλλά ούτε και θα πρέπει να αναμένουμε ότι η Τουρκία θα εγκαταλείψει τη στρατηγική σχέση που έχει διαχρονικά με τις ΗΠΑ για χάριν της Ρωσίας.

Την ίδια ώρα θα πρέπει να επισημάνουμε ότι η Τουρκία παίζει πολύ καλά το παιχνίδι των διεθνών σχέσεων και της διεθνούς πολιτικής αντιλαμβανόμενη την αναγκαιότητα των υπολοίπων μερών για συνεργασία μαζί της, εξ ου και τεντώνει συνεχώς το σχοινί. Το μόνο βέβαιο είναι ότι κάποια στιγμή θα πρέπει να επιλέξει σε ποια από τις δυο βάρκες θα πατήσει γιατί οι εξελίξεις τρέχουν και τα δεδομένα δεν θα είναι πάντοτε τόσο ευνοϊκά για την Άγκυρα. Από την άλλη η Ρωσία βρήκε ένα ανέλπιστο σύμμαχο στην περιοχή ξεκινώντας μια εμπορική συνεργασία μαζί του όπως είναι η πώληση οπλισμού και που θα καταλήξει ανάλογα με τον χειρισμό που η Μόσχα θα επιδιώξει. Φαίνεται ότι η Ρωσία στηρίζει την Τουρκία έναντι των διεθνών αντιδράσεων προερχόμενων τόσο από τις ΗΠΑ όσο και από την Ευρωπαϊκή Ένωση και επεσήμανε ότι δεν έχει δικαιοδοσία η Ευρωπαϊκή Ένωση να επιβάλει κυρώσεις, παρά μόνο το Συμβούλιο Ασφαλείας, κάτι βεβαίως που δεν υφίσταται αφού η Ευρωπαϊκή Ένωση ως Σώμα έχει κάθε δικαίωμα να επιβάλλει κυρώσεις που να αφορούν τις διμερείς σχέσεις με την Τουρκία.

Τι αναμένεται να προβλέπουν οι κυρώσεις της ΕΕ έναντι της Τουρκίας;

Οι κυρώσεις στις οποίες έχει καταλήξει η Ευρωπαϊκή Ένωση να επιβάλει στην Τουρκία ως αντίδραση στις παράνομες ενέργειες της στην κυπριακή ΑΟΖ, παρά το γεγονός ότι για πρώτη φορά επιβάλλονται σε υπό ένταξη κράτος θα πρέπει να μελετηθούν σωστά ώστε να διαπιστωθεί κατά πόσο έχουν ουσιαστικό έρεισμα. Τα τρία μέτρα που αποφάσισαν οι ευρωπαίοι υπουργοί εξωτερικών δηλαδή το «πάγωμα» της προενταξιακής βοήθειας ύψους 145,8 εκατ. ευρώ από την ΕΕ στην Τουρκία το 2019, το πάγωμα της υπογραφής νέας συμφωνίας στο τομέα των αεροπορικών μεταφορών, αλλά και η αναβολή του διαλόγου σε υψηλό πολιτικό επίπεδο σε τομείς όπως η οικονομία, η ενέργεια, οι μεταφορές και η γεωργία και η αναστολή της χορήγησης δανείων από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων για έργα τα οποία υλοποιούνται υπό την εγγύηση του τουρκικού κράτους μπορεί μεν να ακούγονται έντονα όμως θα πρέπει να είμαστε ειλικρινείς με τους πολίτες.

Δηλαδή;

Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Τουρκίας είναι ήδη παγοποιημένες εδώ και αρκετό διάστημα λόγω της γενικότερης προκλητικής της συμπεριφοράς, κανένα κεφάλαιο δεν συζητείται και δεν κλείνει ενόσω η Τουρκία δεν συμμορφώνεται με τις υποδείξεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης ενώ την ίδια ώρα η Τουρκία λαμβάνει σημαντικά άλλα κονδύλια από την Ευρωπαϊκή Ένωση για τη συνεργασία των δυο σε διάφορους άλλους τομείς, όπως είναι η αντιμετώπιση του μεταναστευτικού. Σε αυτά τα κονδύλια δεν έχει γίνει καμία αναφορά όχι γιατί η Ευρώπη δε θέλει να τα επιβάλει αλλά επειδή πολύ απλά εάν το κάνει και τερματιστεί η όποια συνεργασία με την Τουρκία, όπως κι αν αυτή διαμείβεται, τα προβλήματα για την ήδη λαβωμένη Ευρωπαϊκή Ένωση θα πολλαπλασιαστούν. Εξ’ άλλου μια Τουρκία υπό το πρίσμα μιας συνεργασίας είναι πολύ πιο προβλέψιμη αλλά και λιγότερο επικίνδυνη για την περιοχή.

Τι αρνητικό αντίκτυπο θα έχει για την Κύπρο η συνεργασία Ρωσίας-Τουρκίας;

Είναι απογοητευτικό το γεγονός ότι η Ρωσία επέλεξε να εμπλακεί στα εσωτερικά ζητήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ιδιαίτερα της Κύπρου υπερασπιζόμενη την Τουρκία έναντι των αντιδράσεων για τις παράνομες ενέργειες της στην κυπριακή ΑΟΖ. Βεβαίως τα πράγματα θα ήταν πολύ διαφορετικά εάν Ρωσικές εταιρείες εμπλέκονταν στο ενεργειακό πρόγραμμα της Κυπριακής Δημοκρατίας, αφού η Ρωσία θα ήταν τότε αναγκασμένη να προασπιστεί το συμφέρον και των εταιρειών της αλλά και της ίδιας ως κράτος. Παρόλα αυτά, όμως, η θέση της Ρωσίας στο Κυπριακό δεν διαφοροποιείται μπροστά στις όποιες πρόσκαιρες οικονομικού οφέλους συνεργασίες μπορεί να έχει με την Τουρκία. Άλλωστε η Ρωσία υπήρξε ανέκαθεν ενδεχομένως ο πιο σταθερός και ένθερμος υποστηρικτής των θέσεων της Κυπριακής Δημοκρατίας στον ΟΗΕ και στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Όμως όπως έχουμε πει πολλές φορές στη διεθνή πολιτική σκακιέρα διεξάγεται ένας καθημερινός αγώνας διασφάλισης εθνικών συμφερόντων από τον οποίο δεν εκπίπτει κανείς. Όμως να μην προτρέξουμε και να κινδυνολογήσουμε ότι η Ρωσία ενδέχεται να γυρίσει την πλάτη στην Κύπρο, στην οποία έχει άλλα εθνικά συμφέροντα να διασφαλίσει για χάρη της Τουρκίας. Όπως και αντιστρόφως δεν θα πρέπει να πέσουμε στην παγίδα που συνήθως πέφτουμε στην Κύπρο θεωρώντας ότι οι ΗΠΑ ξαφνικά μετατράπηκαν σε σύμμαχο της Κυπριακής Δημοκρατίας λόγω της έντασης που διάγουν οι σχέσεις της με την Τουρκία.

Η Κυπριακή Δημοκρατία μπορεί να ανατρέψει τα δεδομένα; Έχει όπλα στη φαρέτρα της;

Η Κυπριακή Δημοκρατία θα πρέπει να είναι εξαιρετικά προσεκτική αλλά και να μελετά τις όποιες εξελίξεις στο τρίγωνο ΗΠΑ – Τουρκίας Ρωσίας. Σπασμωδικές κινήσεις απομάκρυνσης από μια χώρα με σκοπό τη σύναψη πρόσκαιρων συνεργασιών με μια άλλη χώρα θα προκαλέσουν αναμφίβολα μακροχρόνιες αρνητικές επιπτώσεις για την Κύπρο. Ούτε βεβαίως και έχει λόγο η Κυπριακή Δημοκρατία στο παιχνίδι που παίζουν οι τρεις χώρες αυτή τη στιγμή. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να διασφαλίσουμε ότι οι θέσεις τόσο των ΗΠΑ όσο και της Ρωσίας έναντι του Κυπριακού αλλά και έναντι του ενεργειακού προγράμματος και της ενάσκησης των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας δεν θα αλλοιωθούν ως αποτέλεσμα της Τουρκικής επιρροής. Είναι εξίσου σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι η τουρκική διπλωματία είναι μια εξαιρετικά καλοκουρδισμένη μηχανή που συνήθως πετυχαίνει μακροχρόνια οφέλη για την Τουρκία. Εκτιμώ λοιπόν ότι αυτό που η Κυπριακή Δημοκρατία πρέπει να κάνει είναι να ενισχύσει τη διπλωματία της αλλά και την ικανότητα της να μελετά σωστά τα δεδομένα προκειμένου να επωφελείται όπου υπάρχει ευκαιρία ή να αναχαιτίζει τις όποιες αρνητικές εξελίξεις. Εκ των υστέρων ενέργειες δεν μπορεί να αποτελούν επιλογή.