H βικτωριανή εποχή στη βρετανική ιστορία ήταν η περίοδος βασιλείας της βασίλισσας Βικτωρίας από τις 20 Ιουνίου 1837 έως τον θάνατό της, στις 22 Ιανουαρίου 1901. Ήταν μακρά περίοδος ευημερίας και εθνικής αυτοπεποίθησης για τη Βρετανία, όπως αναφέρεται στο σχετικό λήμμα της Βικιπαίδειας.

Όταν κανείς αναφέρεται στην εν λόγω εποχή, το μυαλό αυτόματα δημιουργεί εικόνες, στις οποίες πρωταγωνιστούν φορέματα υπερπαραγωγή, υπερπολυτελή σπίτια και, φυσικά, ερωτικές ιστορίες τίγκα στο ρομάντζο. Αν, όμως, αφαιρέσεις όλα τα φρου φρου και τα αρώματα, θα ανακαλύψεις ότι οι Βικτωριανοί δεν ήταν και τόσο μη μου άπτου. Αντιθέτως, τους λες και λίγο σιχαμερούς!

Σε ένα πολύ ενδιαφέρον βίντεο, με τίτλο «What was Hygiene Like in The Victorian Era?», στο κανάλι «Weird History» στο YouTube, αποκαλύπτονται όλοι οι κανόνες υγιεινής που (δεν) ακολουθούσαν οι Βικτωριανοί. Κρατήστε τη μύτη σας και φύγαμε ταξιδάκι (στον χρόνο) στη βικτωριανή Αγγλία.

#1 Οι Βικτωριανοί λεύκαιναν τα ρούχα τους, μουλιάζοντάς τα σε ούρα. Μπορεί να ακούγεται (και να είναι) αηδιαστικό, αλλά τα ούρα περιέχουν αμμωνία, που είναι ένα πολύ δραστικό καθαριστικό.

#2 Έφτιαχναν σπιτική οδοντόπαστα από σουπιά. Οι οδοντόκρεμες και οι οδοντόβουρτσες υπήρχαν στη βικτωριανή Αγγλία, αλλά ήταν προνόμιο των ανώτερων κοινωνικών στρωμάτων. Τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα έφτιαχναν τη δική τους οδοντόπαστα, χρησιμοποιώντας υλικά όπως στάχτη, κιμωλία ή σκόνη σουπιάς.

#3 Υπήρχαν εσωτερικές τουαλέτες, οι οποίες όμως εμφανίστηκαν πριν από την εγκατάσταση εσωτερικών υδραυλικών συστημάτων. Πολύ κακή ιδέα, αφού τα απόβλητα κατέληγαν σε έναν βόθρο στο υπόγειο του σπιτιού, ο οποίος, προφανώς κάποια στιγμή γέμιζε, με αποτέλεσμα να αναδύονται όχι και τόσο ευχάριστες μυρωδιές σε όλο το σπίτι!

#4 Υπήρχαν βιβλία που τους καθοδηγούσαν πώς να κάνουν μπάνιο! Όταν το τακτικό μπάνιο έγινε της μόδας, εκδόθηκαν βιβλία με συμβουλές λουσίματος, οι περισσότερες από τις οποίες βέβαια δεν είχαν καμία επιστημονική υπόσταση. Για παράδειγμα, σε ένα τέτοιο βιβλίο οι (άπλυτοι) Βικτωριανοί συμβουλεύονταν να μην κάνουν μπάνιο σε διάστημα τεσσάρων ωρών μετά από ένα μεγάλο γεύμα. Επίσης, ένα από τα πιο διάσημα tip ομορφιάς ήταν το λεγόμενο «ρωσικό» μπάνιο, το οποίο (υποτίθεται ότι) συνέβαλλε στη μείωση των ρυτίδων, πλένοντας το πρόσωπο αρχικά με πολύ ζεστό νερό και αμέσως μετά με εξαιρετικά κρύο. Μια κρύο, μια ζέστη, δηλαδή!

#5 Οι γυναίκες στη βικτωριανή εποχή είχαν κόλλημα με τα μαλλιά τους, αλλά δεν είχαν σαμπουάν για όγκο, λάμψη ή καταπολέμηση της τριχόπτωσης. Είχαν, παρ’ όλα αυτά, άφθονα αυγά, τα οποία έσπαζαν στο κεφάλι τους, έπειτα έκαναν μασάζ και τα ξέβγαζαν με νερό. Μια άλλη δημοφιλής εναλλακτική ήταν και η χρήση ξυδιού αραιωμένου με νερό. Εντάξει, απ’ το ολότελα καλή κι η Παναγιώταινα (κι ας μυρίζει αυγουλίλα)!

#6 Συνεχίζοντας στο κεφάλαιο τρίχες, το αγαπημένο τους προϊόν περιποίησης ήταν το πολύ γνωστό «Hall’s Vegetable Sicilian Hair Renewer», το οποίο κυκλοφόρησε περί το 1860, υποσχόμενο σκούρα μαλλιά (και εξάλειψη των άσπρων τριχών). Ναι, καλά το σκέφτηκες. Πρόδρομος των σημερινών βαφών. Βέβαια, το βασικό του συστατικό ήταν ο μόλυβδος, οπότε μπορεί να έκανε κορακί το μαλλί, αλλά ήταν εξαιρετικά επιβλαβές για την υγεία. Η εταιρεία σταδιακά μείωσε την ποσότητα μολύβδου στο προϊόν, με αποτέλεσμα να παραμείνει στην αγορά μέχρι τη δεκαετία του 1930.

#7 Οι Βικτωριανοί θεωρούσαν ότι οι άσχημες μυρωδιές συνέβαλλαν στη διάδοση σοβαρών ασθενειών. Ναι, είναι η γνωστή (ήδη από τον Ιπποκράτη) μιασματική θεωρία, σύμφωνα με την οποία ο μολυσμένος από κάποια ανθυγιεινή οσμή ή αναθυμίαση αέρας, που περιέχει κάποιο νοσηρό στοιχείο, το μίασμα, θεωρείται το αίτιο των επιδημικών νοσημάτων. Συνωμοσιολόγοι (όλων των εποχών) ενωθείτε!

#8 Για να είμαστε δίκαιοι, μπορεί οι Βικτωριανοί να μην ήταν και οι πιο καθαροί άνθρωποι στον κόσμο, αλλά όσον αφορά στη γυναικεία υγιεινή έγιναν κάποια πολύ σημαντικά βήματα. Τόσο οι σερβιέτες μίας χρήσης όσο και μια πρώιμη εκδοχή του ταμπόν εφευρέθηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα. Βέβαια, μέχρι αυτές οι νέες τεχνολογίες να γίνουν ευρέως γνωστές (και αποδεκτές), οι γυναίκες της εποχής κατέφευγαν σε παραδοσιακά πράγματα, όπως ήταν οι στρατιωτικοί επίδεσμοι (που τούς έβρισκαν πολύ βολικούς για την περίοδό τους).

#9 Έζησαν τη Μεγάλη Δυσωδία του 1858. Με τη φράση η Mεγάλη Δυσωδία (αγγλ. The Great Stink) περιγράφεται το καλοκαίρι του 1858 στο Λονδίνο, μια περίοδος που στιγματίστηκε από την έντονη οσμή ανθρώπινων περιττωμάτων στον ποταμό Τάμεση. Η δυσωδία έκανε τόσο αισθητή την παρουσία της, που το Κοινοβούλιο αναγκάστηκε να εμποτίσει τις κουρτίνες του με χλωριούχο ασβέστιο, ώστε να μειωθεί η δυσωδία. Εντάξει, δεν περιγράφω άλλο.

#10 Ακόμη μια εξαιρετική (και άκρως «επιστημονική») θεωρία που κυκλοφορούσε εκείνη την εποχή ήταν η εξής: υπεύθυνες για τη φυματίωση ήταν οι μακριές φούστες των γυναικών και οι στενοί κορσέδες. Έλα τώρα που δεν καταλαβαίνεις. Οι μακριές φούστες που σάριζαν τις στράτες, μάζευαν και μετέφεραν την αρρώστια στο σπίτι, ενώ οι στενοί κορσέδες πίεζαν τα πνευμόνια, συμβάλλοντας στην εμφάνιση της νόσου. Αν αναρωτιέστε για τη (φαρμακευτική) αγωγή, αυτή συνίστατο σε χαλαρότερους κορσέδες και κοντύτερες φούστες. Très chic!

#11 Αν νομίζεις ότι τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα είναι σημείο των καιρών μας, κάνεις μεγάλο λάθος. Παρότι κοινωνικά στιγματισμένα, υπήρχαν ευρέως και στη βικτωριανή εποχή εξαιτίας της πορνείας που άνθιζε. Οι άνδρες που κατέφευγαν σε αυτές τις κοπέλες, μετέφεραν το νόσημα και στις νόμιμες συζύγους τους, αφού οι μέθοδοι αντισύλληψης ήταν άγνωστες ή μη εύκολα προσβάσιμες. Κάποια στιγμή, το πρόβλημα έγινε τόσο μεγάλο που η κυβέρνηση αναγκάστηκε να λάβει μέτρα, επιτρέποντας στις Αρχές να συλλαμβάνουν τις γυναίκες της νύχτας και να τις αναγκάζουν να δεχθούν θεραπεία.

#12 Χρησιμοποιούσαν το Listerine (ναι, το γνωστό) για μία πληθώρα αναγκών! Πριν καθιερωθεί ως στοματικό διάλυμα, χρησιμοποιούνταν ως καθαριστικό πατώματος, θεραπεία για την πιτυρίδα ή τη γονόρροια (ΣΜΝ). Βολικοί και λιτοί άνθρωποι (πάνω απ’ όλα)!