Αναμφίβολα η απόφαση του Τούρκου Προέδρου να μετατρέψει ξανά, έπειτα από 90 χρόνια, το μουσείο της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, προκάλεσε έντονες αντιδράσεις, όχι μόνο από την ελληνική πλευρά αλλά και διεθνώς, καθώς, εκτός από σύμβολο του χριστιανισμού, η Αγία Σοφία αποτελεί και πολιτιστικό μνημείο της Unesco.

Μία προκλητική απόφαση που, όπως όλα δείχνουν, λήφθηκε όχι για να πλήξει τον Χριστιανισμό ή τον Ελληνισμό, όπως διάφοροι υποστήριξαν, αλλά για να αναθερμάνει τη σχέση του με τους σκληροπυρηνικούς Μουσουλμάνους του κόμματός του, κερδίζοντας και πάλι την εύνοιά τους. Σαφώς η απόφαση αυτή δεν μπορεί να είναι μονοδιάστατη, καθότι βρίθει συμβολισμών και μηνυμάτων, ωστόσο, τουλάχιστον για την ώρα, ο Erdoğan με τη στάση του κατάφερε να χάσει πολύ περισσότερα απ’ όσα κέρδισε, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο διεθνές γήπεδο.

Ανήμερα της επαναλειτουργίας της Αγίας Σοφίας, ως τζαμί πλέον, με τους πιστούς Μουσουλμάνους να προσέρχονται εντός του ναού για την καθιερωμένη τους προσευχή, ζητήσαμε από δύο Τουρκοκύπριους να μας σχολιάσουν την απόφαση Erdoğan, παραθέτοντάς τη δική τους άποψη επί του θέματος.

«Τέτοιες επίπλαστες κρίσεις είναι οι μοναδικές που μπορούν να αποσπάσουν την προσοχή του κόσμου (ψηφοφόρου) από τα σοβαρά προβλήματα της οικονομίας και τη συνεχή καταπάτηση της Δημοκρατίας εντός της χώρας».

[Mete Hatay, Ερευνητής]

Η απόφαση του Erdoğan ήταν μία πολιτική απόφαση και όχι θρησκευτική. Γνώριζε πολύ καλά πως θα ξεσήκωνε διεθνείς αντιδράσεις, παρόλα αυτά προχώρησε. Τέτοιες επίπλαστες κρίσεις είναι οι μοναδικές που μπορούν να αποσπάσουν την προσοχή του κόσμου (ψηφοφόρου) από τα σοβαρά προβλήματα της οικονομίας και τη συνεχή καταπάτηση της Δημοκρατίας εντός της χώρας. Ειλικρινά, δεν περίμενα να έφτανε τόσο μακριά για να κερδίσει τόσα λίγα ενώ παράλληλα έχει ήδη χάσει τόσα πολλά. Αυτή η απόφαση σαφώς θα ικανοποιήσει τη μερίδα των φανατικών Μουσουλμάνων που στηρίζουν τον Erdoğan και θα δώσει ένα πολιτικό προβάδισμα στο AKP για μερικούς μήνες, ωστόσο, αυτό που θα αφήσει πίσω της η απόφαση Erdoğan είναι ένα αρνητικό στίγμα διαρκείας, στην ευρύτερη εικόνα της Τουρκίας.

Το AKP, κατά καιρούς έχει προσπαθήσει να πλασάρει την Τουρκία ως μία Μουσουλμανική χώρα, ανοιχτόμυαλη, που ανέχεται και αγκαλιάζει το διαφορετικό, όπως έπραττε δηλαδή στο παρελθόν και η Οθωμανική Αυτοκρατορία, την οποία συχνά επικαλείται. Παρόλα αυτά, η απόφαση της μετατροπής της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, δείχνει το αντίθετο. Θεωρώ, μάλιστα, πως αυτό θα στοιχίσει και οικονομικά στην Πόλη, καθώς θα επιφέρει τουριστικές απώλειες.

«Η πρόσφατη απόφαση της τουρκικής κυβέρνησης είναι μία συμβολική πρόκληση στην κοσμική παράδοση του μοντέρνου τουρκικού κράτους».

[Kemal Baykalli, Ακτιβστής, UniteCyprusNow]

Η απόφαση για μετατροπή της Αγίας Σοφίας στοχεύει κυρίως σε εσωτερική κατανάλωση από την κυβέρνηση του Erdoğan, η οποία εδώ και καιρό εφαρμόζει πολιτικές με αναφορές σε Οθωμανικές ρίζες. Μετά την κατάκτησή της, η Αγία Σοφία μετατράπηκε σε τζαμί, κάτω από τον Οθωμανικό έλεγχο, μέχρι που η κοσμική δημοκρατία του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ αποφάσισε να τη μετατρέψει σε μουσείο, τη δεκαετία του 1930. Έτσι, η πρόσφατη απόφαση της τουρκικής κυβέρνησης δεν είναι μόνο μία πρόκληση στον παγκόσμιο χαρακτήρα της Αγίας Σοφίας, αλλά είναι και μία συμβολική πρόκληση στην κοσμική παράδοση του μοντέρνου τουρκικού κράτους.

Με αυτή την έννοια, η κίνηση αυτή αποτελεί ακόμη μία επίδειξη δύναμης από τον Erdoğan, σε μια χώρα όπου η παραδοσιακή ισορροπία δυνάμεων μεταξύ κοσμικών και συντηρητικών Ισλαμικών δυνάμεων είναι η κύρια αιτία ρήξης στην τουρκική πολιτική. Η κυβέρνηση του κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης στην Τουρκία, έχει επενδύσει τον τελευταίο καιρό σε πολιτικές που βασίζονται στην πόλωση, τόσο σε τοπικό αλλά και σε διεθνές επίπεδο, δημιουργώντας την αίσθηση συνεχούς έντασης «σ’ έναν κόσμο ενωμένο ενάντια στους Τούρκους», σε μια προσπάθεια να δικαιολογηθεί η απολυταρχική ηγεσία στην Τουρκία.

Παρά την λαϊκίστικη δήλωση στήριξης από τον ηγέτη της δεξιάς συμμαχίας και πρόεδρο του κόμματος Εθνικής Ενότητας (UBP), Ερσίν Τατάρ, έχω παρατηρήσει ότι ακόμη και οι εθνικιστικοί Τουρκοκυπριακοί κύκλοι δυσκολεύονται να στηρίξουν αυτή την απόφαση, η οποία αμφισβητεί τον κοσμικό χαρακτήρα της Τουρκίας. Υπάρχει επίσης ευρεία αναγνώριση της αμφιλεγόμενης φύσης της απόφασης, αφού η Αγία Σοφία είναι ένα μνημείο αναγνωρισμένο από την UNESCO. Πώς αυτό σχετίζεται με μας, τους Κύπριους; Δυστυχώς αυτή είναι ακόμα μια υπενθύμιση σε μας ότι το Κυπριακό πρόβλημα παραμένει μια ανοιχτή πληγή ενώ παρά την τεχνητή σταθερότητα που βιώνουμε, εξακολουθούμε να είμαστε επιρρεπείς σε πιθανές αστάθειες, σε μια περιοχή που κυριαρχείται από συμβολική αλλά και πραγματική επίδειξη δύναμης από τους διάφορους δρώντες. Μια ανοιχτή πληγή είναι πάντα το ευάλωτο σημείο που μπορεί να τύχει εκμετάλλευσης από λαϊκίστικες και απολυταρχικές ηγεσίες. Δυστυχώς, το Κυπριακό πρόβλημα εξακολουθεί να παρέχει διάφορες συμβολικές επιλογές στο ολοένα και περισσότερο απολυταρχικό τουρκικό καθεστώς, που δεν σταματά να αυξάνει τις προκλήσεις σε στιγμές πολιτικής αντιπαλότητας.