Του Christian Le Miere*

Η κυβέρνηση του Λιβάνου δήλωσε αμέσως μετά την έκρηξη, η οποία συνέβη στην περιοχή αποθήκευσης του λιμανιού της πόλης, ότι ήταν το αποτέλεσμα έκρηξης περίπου 2.700 τόνων νιτρικού αμμωνίου. Το νιτρικό αμμώνιο είχε αποθηκευτεί σε αυτές τις αποθήκες από το 2014, όταν ένα πλοίο με σημαία της Μολδαβία,ς που το μετέφερε από τη Γεωργία στη Μοζαμβίκη, οδηγήθηκε στη Βηρυτό, καθώς δεν ήταν πλόιμο. Το φορτίο του εκφορτώθηκε και προφανώς αφέθηκε για αποθήκευση στο λιμάνι της Βηρυτού για χρόνια.

Βέβαια, στην εποχή των κοινωνικών μέσων μαζικής ενημέρωσης και των smartphone, εικόνες και βίντεο της έκρηξης μεταφορτώθηκαν στο Twitter μέσα σε λίγα λεπτά για να το δουν όλοι. Και έτσι ξεκίνησε η αναπόφευκτη ερασιτεχνική θεωρία σχετικά με την αιτία και το κίνητρο για την έκρηξη. Λαμβάνοντας υπόψη την κατακερματισμένη και συχνά βίαιη ιστορία του Λιβάνου, άρχισαν να κυκλοφορούν διάφορες θεωρίες, αλλά οι περισσότερες επικεντρώθηκαν στην ιδέα ότι αυτό θα μπορούσε να είναι μια αεροπορική επίθεση. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι ο ένοχος ταυτοποιήθηκε γρήγορα από τους διαδικτυακούς ντετέκτιβς πως είναι το Ισραήλ.

Κάποιοι, μάλιστα, πρότειναν ότι το σύννεφο μανιταριών από την έκρηξη έδειχνε τη χρήση πυρηνικού όπλου - το οποίο θα ήταν η πρώτη εκδήλωση οργής με τη χρήση τέτοιου μηχανισμού από το 1945.

Ο χρόνος ήταν ευοίωνος για την τροφοδότηση τέτοιων θεωριών - το Ισραήλ είχε προβεί σε κανονιοβολισμούς πάνω από τα νότια σύνορα του Λιβάνου την περασμένη εβδομάδα, για να αποτρέψει αυτό που αποκαλούσε απόπειρα διείσδυσης μαχητών της Χεζμπολάχ. Και λίγες μόνο ώρες μετά την έκρηξη της Βηρυτού, οι Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις ανακοίνωσαν ότι είχε πράγματι πραγματοποιήσει αεροπορική επίθεση - αλλά στη Συρία.

Άλλοι ερασιτέχνες ντετέκτιβ έδειχναν κρατικούς φορείς για να εξηγήσουν αυτή την ασυνήθιστη έκρηξη. Ο Λίβανος υπήρξε ο ατυχής οικοδεσπότης μερικών από τις μεγαλύτερες και πιο συνεχείς μη κρατικές επιθέσεις τις τελευταίες δεκαετίες. Τον Οκτώβριο του 1983, δύο βόμβες φορτηγών στη Βηρυτό σκότωσαν 241 προσωπικό των ΗΠΑ και 58 Γάλλους αλεξιπτωτιστές σε μια επίθεση που αποδόθηκε στη Χεζμπολάχ. Τον Φεβρουάριο του 2005, μια άλλη βόμβα φορτηγού σκότωσε τον πρώην πρωθυπουργό του Λιβάνου Ραφίκ Χαρίρι, βοηθώντας να πυροδοτήσει την Επανάσταση του Κέδρου εκείνης της χρονιάς που οδήγησε στην απόσυρση συριακών στρατευμάτων από τη χώρα. Το γεγονός ότι η ετυμηγορία του διεθνούς δικαστηρίου που έχει διαρκέσει περισσότερο από δεκαετία για τον θάνατο του Χάριρι αναμενόταν την Παρασκευή, τροφοδότησε θεωρίες ότι μπορεί να σχετίζεται με το θάνατο του πρώην πρωθυπουργού.

Οι επιθέσεις δεν είναι, δυστυχώς, σπάνιο περιστατικό στη Βηρυτό. Δεκάδες εκρήξεις έχουν συμβεί τα τελευταία χρόνια, με στόχο τη Χεζμπολάχ, τα ιρανικά περιουσιακά στοιχεία, τους λιβανέζους πολιτικούς, τον λιβανικό στρατό, δημοσιογράφους, Αλαουίτες και πολλούς άλλους. Οι εσωτερικές αντιπαλότητες του Λιβάνου, τα κρατικά συμφέροντα της Συρίας και ο πόλεμος της Συρίας έχουν οδηγήσει σε βία στους δρόμους της Βηρυτού.

Δεδομένης αυτής της ιστορίας, ίσως δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι θα κατηγορηθούν οι συνηθισμένοι ύποπτοι - είτε το Ισραήλ, η Συρία είτε οι μη κρατικοί φορείς. Οι παρατηρήσεις του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, το βράδυ της Τρίτης, θα τροφοδοτούσαν βέβαια αυτές τις φήμες, με τον πρόεδρο να υποδηλώνει ότι οι «μεγάλοι στρατηγοί» του είχαν πει ότι «πιστεύουν ότι ήταν επίθεση». Αλλά η ανάλυση των λεπτομερειών της έκρηξης υποδηλώνει ότι, στην πραγματικότητα, η εξήγηση της λιβανικής κυβέρνησης πιθανότερο να είναι σωστή.

Ενώ η έλευση των κοινωνικών μέσων ενημέρωσης έχει επιβαρύνει τη διάδοση άγριων θεωριών σχετικά με τέτοια γεγονότα, επιτρέπει επίσης να εξεταστεί η ανάλυση από μια σειρά διαφορετικών πηγών σε σύντομο χρονικό διάστημα. Ο κρατήρας που προκλήθηκε από την έκρηξη, για παράδειγμα, επιτρέπει σκληρές εκτιμήσεις για το μέγεθος της έκρηξης, μετρώντας το μέγεθος και το βάθος της.

Ομοίως, πλάνα ζημιών σε κτίρια εκατοντάδες μέτρα μακριά από την έκρηξη επιτρέπουν έναν τραχύ υπολογισμό της υπερπίεσης της έκρηξης – της πίεσης που προκαλείται από το κύμα έκρηξης. Και τα δύο σημεία δεδομένων δείχνουν μια έκρηξη ισοδύναμη με εκατοντάδες τόνους TNT, τάξεις μεγέθους μεγαλύτερες από οποιαδήποτε τρομοκρατική επίθεση στην ιστορία. Ο βομβαρδισμός του 1983 στη Βηρυτό, ο οποίος κατέστρεψε τους ναυτικούς στρατώνες, περιλάμβανε το ισοδύναμο λιγότερο των 10 τόνων TNT. Περισσότεροι από 2.700 τόνοι νιτρικού αμμωνίου θα μπορούσαν σίγουρα να δημιουργήσουν μια έκρηξη αυτού του μεγέθους.

Τα βίντεο παρέχουν επίσης άλλες ενδείξεις που υποδηλώνουν ότι το νιτρικό αμμώνιο μπορεί να ήταν η πηγή της έκρηξης - το κόκκινο σύννεφο που φαίνεται είναι ενδεικτικό του διοξειδίου του αζώτου, το οποίο παράγεται κατά τη διάρκεια έκρηξη νιτρικού αμμωνίου. Και το σύννεφο μανιταριών δεν υποδηλώνει απαραίτητα μια πυρηνική έκρηξη, παρόλο που στη λαϊκή κουλτούρα τα δύο συνδέονται άρρηκτα.

Τα σύννεφα μανιταριών σχηματίζονται όταν μια έκρηξη δημιουργεί μια καυτή φυσαλίδα αερίου που ανεβαίνει και διαστέλλεται γρήγορα, η οποία μπορεί να συμβεί είτε μέσω πυρηνικής συσκευής ιοντίζοντας τον αέρα γύρω του ή μια συμβατική έκρηξη που εκπέμπει μεγάλες ποσότητες αερίου. Παρόμοια σύννεφα παρατηρήθηκαν όταν ένα εργοστάσιο λιπασμάτων εξερράγη στο Τέξας το 2013, για παράδειγμα.

Εικόνες άρχισαν επίσης να κυκλοφορούν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μιας αποθήκης, με τις πόρτες της ανοιχτές, αποθηκεύοντας μεγάλες σακούλες με την ένδειξη "NitropillHD", υποδηλώνοντας ότι το περιεχόμενο μπορεί να ήταν αμμώνιο νιτρικά άλατα (μικρά σφαιρίδια), μια κοινή μορφή παραγωγής νιτρικού αμμωνίου όταν χρησιμοποιείται σε λιπάσματα για εξόρυξη εκρηκτικών. Οι ενδείξεις στις πόρτες της αποθήκης φαίνεται να ταιριάζουν με τις πόρτες της αποθήκης στο λιμάνι της Βηρυτού όπου συνέβη η έκρηξη.

Το βίντεο της έκρηξης φάνηκε επίσης να δείχνει μια σειρά μικρότερων εκρήξεων που συμβαίνουν μεταξύ των δύο πολύ μεγαλύτερων εκρήξεων. Αυτές οι μικρότερες εκρήξεις μπορεί να οφείλονται σε πυροτεχνήματα, πυρομαχικά ή μικρότερες ποσότητες νιτρικού αμμωνίου.

Τα αποδεικτικά στοιχεία που διατίθενται σήμερα φαίνεται να επιβεβαιώνουν την εξήγηση της κυβέρνησης. Φαίνεται ότι υπήρχε αποθήκη νιτρικού αμμωνίου στην περιοχή αποθήκευσης της Βηρυτού και τα φυσικά χαρακτηριστικά της έκρηξης είναι παρόμοια με αυτά που θα περίμενε κανείς όταν εκραγεί τόσο μεγάλη ποσότητα νιτρικού αμμωνίου. Αυτό καθιστά μια αεροπορική επίθεση πολύ απίθανη. Μια τρομοκρατική ομάδα θα μπορούσε θεωρητικά να έχει ενημερωθεί για την αποθήκευση νιτρικού αμμωνίου και αποφάσιζε να πυροδοτήσει την αποθήκη για να δημιουργήσει όλεθρο, αλλά μια τέτοια αδιάκριτη επίθεση θα ήταν πολύ διαφορετική από οποιαδήποτε προηγούμενη στοχευμένη επίθεση της Βηρυτού.

Η πιο πιθανή εξήγηση είναι, συνεπώς, μια τυχαία έκρηξη κακώς αποθηκευμένου νιτρικού αμμωνίου. Το ερώτημα που παραμένει, λοιπόν, είναι γιατί τόσο μεγάλη ποσότητα νιτρικού αμμωνίου διατηρήθηκε για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα στο λιμάνι σε ανασφαλείς συνθήκες. Ήταν γραφειοκρατική αμέλεια, διεθνείς νομικές επιπλοκές ή κάτι άλλο; Αναμφίβολα, οι διαδικτυακές θεωρίες θα αρχίσουν να προβάλλονται.

* Ο Christian Le Miere είναι ιδρυτής της στρατηγικής συμβουλευτικής εταιρείας Arcipel and Associates. Ήταν ανώτερος σύμβουλος σχετικής οργάνωσης στο Αμπού Ντάμπι και ανώτερος συνεργάτης του Διεθνούς Ινστιτούτου Στρατηγικών Σπουδών στο Λονδίνο.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Κυπριακό Κέντρο Στρατηγικών Μελετών.