Τα σπαγγέτι αλά πουτανέσκα είναι ένα από τα κλασικά ναπολιτάνικα πιάτα ζυμαρικών, φτιαγμένο από αρκετά απλά υλικά όπως αντζούγιες, ντομάτες, ελιές, κάπαρη και σκόρδο. Μια εύκολη συνταγή με «προκλητικό» όνομα. Είναι, όμως, έτσι τα πράγματα;

Αρχική δημοσίευση: Vice

Κάπου στο όχι και τόσο μακρινό 2014 η τηλεοπτική σεφ Nigella Lawson ανέβασε μια συνταγή ζυμαρικών. Η συνταγή αφορούσε ένα πιάτο πουτανέσκα, ενώ τον Αύγουστο, η ίδια σεφ ονόμασε τη δική της εκδοχή για το “slut spagghetti” σε κάτι πιο φιλικό για τηλεόραση: Slattern spaghetti.

H συντηρητική εφημερίδα Il Corriere della Sera κατηγόρησε τη Lawson για υπερβολική πολιτική ορθότητα, γράφοντας εσφαλμένα πως θεώρησε «προσβλητικό» το όνομα του πιάτου. Η Lawson εγκάλεσε την εφημερίδα και άλλαξαν το άρθρο, ώστε να φαίνεται πως η μαγείρισσα δεν ήθελε να ακυρώσει το όνομα του πιάτου, αλλά να μη χρησιμοποιεί η ίδια αυτήν τη μετάφραση.

Στο blog της η σεφ, έγραψε πως η πηγή έμπνευσής της για την αλλαγή του ονόματος του πιάτου ήταν ένας διάλογος στο Twitter που είχε με τον Jim Hewitt, ο οποίος είπε πως η συνταγή της, τού θύμισε θύμιζε «εκείνη την εποχή που η μαμά μαγείρευε με ό,τι είχε στο ντουλάπι και έλεγε πως τσαπατσουλιάζει (slatterning)».

Η συνταγή του «slattern spaghetti» είναι σίγουρα τέλεια για όταν τεμπελιάζεις, ασχέτως πως η λέξη «slattern» δεν σημαίνει τεμπελιά. Slattern σημαίνει βρόμικη, τσαπατσούλα γυναίκα ενώ σε πολλά λεξικά υπάρχει και ως συνώνυμο της λέξης slut (τσούλα, τσουλί). Αν λάβουμε υπόψη τις αρνητικές συνδηλώσεις όλων αυτών των λέξεων δεν είναι σαφές γιατί η μία είναι καλύτερη από την άλλη ή γιατί το πιάτο συσχετίστηκε, έτσι κι αλλιώς, με τέτοιες λέξεις εξαρχής.

Ο δημοσιογράφος και συγγραφέας του «The History of Pasta in Ten Dishes», Luca Cesari λέει πως οι απαρχές της συνταγής δεν είναι σαφείς. Η πρώτη φορά που εμφανίζεται στα βιβλία μαγειρικής ήταν τις δεκαετίες του ’50 και του ’60, αν και αναφορές σε σάλτσες που περιέχουν μερικά από τα συστατικά της συνταγής βρίσκονται και στις αρχές του 20ού αιώνα. «Σίγουρα είναι πρόσφατη συνταγή, αλλά δεν ξέρω περισσότερα από τους αστικούς μύθους που βρήκα στο Ίντερνετ», λέει ο Cesari.

Σύμφωνα με την εφημερίδα Napoli Today, κάποιοι λένε ότι η πουτανέσκα εφευρέθηκε από μια ιδιοκτήτρια οίκου ανοχής έξω από τη Ρώμη, άλλοι λένε από μία ιδιοκτήτρια μπουρδέλου στην ισπανική συνοικία της Νάπολης. Άλλοι λένε ότι αναφέρεται στο πράσινο, κόκκινο και μοβ χρώμα της σάλτσας, όλα τους χρώματα των εσωρούχων που φορούσαν οι γυναίκες που δούλευαν σε αυτά τα μπουρδέλα. Και άλλοι λένε ότι εφευρέθηκε από μια εργάτρια του σεξ ονόματι Yvette la Francese.

Εντούτοις, υπάρχουν μερικά προβληματάκια με αυτές τις θεωρίες. Πρώτον, τα υλικά είναι τόσο κοινά και εύκολα που η υποτιθέμενη προέλευση είναι λίγο τραβηγμένη. Για παράδειγμα, στο βιβλίο μαγειρικής του 19ου αιώνα “Cucina Teorico-Pratica” του Ippolito Cavalcanti, υπάρχει αναφορά σε βερμιτσέλι με κάπαρη, ελιά και αντζούγιες, που θεωρείται θεμέλιο της σύγχρονης ναπολιτάνικης γαστριμαργικής παράδοσης.

Το άλλο ύποπτο της «υπόθεσης πουτανέσκα» είναι η στιγμή που πρωτοεμφανίστηκε το όνομά της. Η πρώτη αναφορά στη συνταγή ήταν σε έναν οδηγό φαγητού και κρασιού του 1932 που εκδόθηκε από τον ιταλικό τουριστικό οργανισμό Touring Club. Σε αυτό το βιβλίο όμως, το πιάτο ονομάζεται «maccheroni alla marinara».

Μάλλον η πρώτη αναφορά του ονόματος «πουτανέσκα» είναι στο μυθιστόρημα του 1961 «The Mortal Wound» του Raffaele La Capria, όπου περιγράφεται ως σικελικό πιάτο. Η Ιταλία, εντούτοις, απαγόρευσε τους οίκους ανοχής το 1958, τρία χρόνια πριν κυκλοφορήσει το βιβλίο και ενώ μπορεί το όνομα να είχε γίνει δημοφιλές πια αλλά να μην είχε κυκλοφορήσει τυπωμένο, κάτι συνεχίζει να μην κολλάει σε αυτήν την ιστορία.

Οι πιο πρόσφατες υποθέσεις οδηγούν στην Ίσκια, ένα υπέροχο μεσογειακό νησί κοντά στην ακτή της Νάπολης. Το βιβλίο του 1977 «La Cucina Napoletana» της Jeanne Carola Francesconi, αποδίδει την επινόηση του πιάτου σε έναν ντόπιο ζωγράφο, ονόματι Eduardo Colucci, που συχνά καλούσε φίλους στο νησί και τους έφτιαχνε τη σπεσιαλιτέ του, «maccheroni alla putanesca».

Ένα άρθρο σε εφημερίδα της περιοχής από το 2005 λέει ότι η σάλτσα δημιουργήθηκε τη δεκαετία του ‘50 από τον ανιψιό του Colucci, αρχιτέκτονα και τζετ σέτερ της Ίσκια, Sandro Petti. Είχε το εστιατόριο Il Rancio Fellone, και έλεγε ότι ένα βράδυ αυτοσχεδίασε ένα πρόχειρο δείπνο για τους πελάτες του βάζοντας una puttanata, όπως θα έλεγες στα ιταλικά -ή διάφορες μαλακίες όπως θα έλεγες στα ελληνικά- μια κοινή έκφραση που στην κυριολεξία σημαίνει «τα πράγματα ή οι πράξεις της πουτάνας». Αυτήν τη θεωρία υποστηρίζει και ο δημοσιογράφος γαστρονομίας Jeremy Parzen.

Η έκφραση puttanata χρησιμοποιείται στην ιταλική γλώσσα – πολλές ιταλικές βρισιές αναφέρονται στις γυναίκες και τη σεξεργασία ή τα γυναικεία γεννητικά όργανα. Ενώ τέτοια γλώσσα στα αγγλικά θεωρείται όλο και πιο παρωχημένη, αυτές οι συζητήσεις μόλις τώρα ξεκινάνε στην Ιταλία. Ενώ οι Ιταλοί φεμινιστές τώρα χρησιμοποιούν μεταφράσεις αγγλικών λέξεων για να αναφερθούν στη σεξεργασία με τρόπο που δεν στιγματίζει, οι περισσότερες λέξεις που αναφέρονται στη σεξεργασία είναι αρνητικές και ακόμα πολύ συνηθισμένες στο λεξιλόγιο.