Από τη Δέσποινα Χριστοδούλου.

Η Αγγελική Χαλκιοπούλου μετακόμισε στην Κύπρο το 2017 και κέρδισε το διεθνές βραβείο The Freedom Through Literacy Award 2021, με το εμπνευσμένο πρόγραμμα φιλαναγνωσίας, «Η Αλίκη στη χώρα του συγγραφέα» («Alice in Writer’s Land»), το οποίο αποσκοπεί στην ψυχική ενδυνάμωση. Το βραβείο Freedom Through Literacy (Βραβείο Ελευθερίας μέσω του γραμματισμού) δίνεται από το Judith’s Reading Room από το 2015, ένα αναγνωστικό κέντρο με έδρα την Πενσυλβάνια των Η.Π.Α. με σκοπό την προώθηση της φιλαναγνωσίας παγκοσμίως.


Η Αγγελική είναι εκπαιδευτικός σύμβουλος, ερευνήτρια παιδικής λογοτεχνίας και creative director στην εταιρεία εκπαιδευτικών προγραμμάτων «Μικρός Οδυσσέας». Φοίτησε στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, στο Τμήμα Αγγλικής Φιλολογίας και παράλληλα σπούδασε Εικονογράφηση και Οπτική Επικοινωνία στη Σχολή Εφαρμοσμένων Τεχνών AAS.


Η αγάπη της για τη βιωματική μάθηση την οδήγησε στο να σχεδιάσει και να πραγματοποιήσει εκπαιδευτικά προγράμματα πολλαπλής νοημοσύνης για παιδιά, με εργαλεία τις τέχνες, τις επιστήμες και κυρίως την παιδική λογοτεχνία, όπως είναι το εκπαιδευτικό πρόγραμμα « Μικρός Οδυσσέας».

Η City συνάντησε την Αγγελική Χαλκιοπούλου, αφού θεωρούμε ότι η οπτική και η εναλλακτική προσέγγισή της πάνω στο θέμα της λογοτεχνίας είναι ένα θέμα που μεταξύ άλλων μπορεί να αλλάξει και να βελτιώσει τη ζωή μικρών και μεγάλων.

Ποιο ήταν το ερέθισμα για να ασχοληθείτε με αυτό το επάγγελμα;

Η αγάπη μου για τα βιβλία, τις ιστορίες, τους ήρωες και η περιέργειά μου για τον συγγραφέα και τον τρόπο με τον οποίο «γεννά» την κάθε ιστορία. Αυτό που πάντα μού έκανε εντύπωση και μου εξάπτει την περιέργεια, είναι πως ο συγγραφέας τόσο εύγλωττα βάζει σε λέξεις συναισθήματα που αισθάνομαι και βιώνω. Αρκετές φορές, βρήκα τον εαυτό μου να αναγνωρίζει μέσα στα κομμάτια ενός ανθρώπου, τον οποίο δεν γνωρίζω, κομμάτια του δικού μου εαυτού. Έπειτα, μεγαλώνοντας, η αγάπη μου για τα παιδιά συνδυάστηκε με τα βιβλία. Ξεκίνησα με το δικό μου το παιδί, τη Μάγδα, δημιουργώντας τηνβιβλιοθήκη της και παρατηρώντας πως αυτή η βιβλιοθήκη άλλαζε σταδιακά τη ζωή της, καθώς η Μάγδα μου είναι δυσλεκτική. Η δυσλεξία θεωρείται ότι είναι μία κατάσταση στην οποία το παιδί δυσκολεύεται πολύ με τον λόγο. Παρατηρούσα το πάθος της Μάγδας για τα βιβλία, τις ιστορίες και τους ήρωες να μεγαλώνει. Μέσα από αυτό το πάθος έβλεπα και τη δυσκολία της να αποκρυπτογραφήσει τα κείμενα, εφόσον αυτή είναι η δυσκολία της δυσλεξίας. Εντούτοις, υπήρχε μία σταδιακή βελτίωση του παιδιού, σε σημείο που αυτή τη στιγμή η Μάγδα γράφει τις δικές της ιστορίες. Επομένως, είδα πόσο καλά κατάφερε να λειτουργήσει η λογοτεχνία σ’ ένα παιδί, που ουσιαστικά αντιμετώπιζε ένα πρόβλημα. Ήταν εκείνη τη στιγμή, που σκέφτηκα πως θα μπορούσα να μετατρέψω αυτό το κομμάτι της λογοτεχνίας σε μία βοήθεια για όλα τα παιδιά, ανεξάρτητα από το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν ή με την κατάσταση στην οποία βρίσκονται. Θεωρώ ότι η λογοτεχνία μπορεί να προσφέρει πολλά στα παιδιά.


Με ποια αφορμή ξεκινήσατε το πρόγραμμα «Η Αλίκη στη χώρα του συγγραφέα»;

Συνήθως, όταν φτιάχνεις ένα τέτοιο πρόγραμμα είναι διεργασία πολλών ετών. Δεν πρόκειται για μία ξαφνική ιδέα που σου έρχεται και αμέσως την πραγματοποιείς. Ζεις με την αγάπη κρυμμένη μέσα σου και την καλλιεργείς σιωπηλά, κάποια στιγμή θέλεις να ασχοληθείς και να το επικοινωνήσεις με τον κόσμο. Για έμενα αυτό συνέβη με την αγάπη μου για την λογοτεχνία και τα παιδία. Έτσι, σκέφτηκα να ασχοληθώ και να φτιάξω και το πρόγραμμα «Μικρός Οδυσσέα».
Ποιος είναι ο στόχος του προγράμματος και τι θέλετε να πετύχετε μέσα από αυτό;

Μέσα από αυτά τα προγράμματα, θέλω να προσεγγίσω τα παιδιά, αλλά με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους, χωρίς να γίνω διδακτική. Ο ήρωας, η ηρωίδα, η ιστορία, μου δίνουν αυτήν τη δυνατότητα να προσεγγίζω τα παιδιά και να τους μυώ σε δύσκολα θέματα, όπως είναι η σχέση τους με το εξωτερικό περιβάλλον, με τον ίδιό τους τον εαυτό και την εσωτερικότητά τους, η διάθεσή τους να ανακαλύψουν ή ακόμη και να αμφισβητήσουν τον κόσμο. Το πιο μαγικό αποτέλεσμα είναι οι ερωτήσεις που γεννιούνται αυθόρμητα μέσα τους. Αυτά τα ερωτήματα είναι οι στόχοι του προγράμματος, πώς μπορώ εγώ να μιλήσω στα παιδιά για δύσκολα θέματα με έναν πάρα πολύ όμορφο τρόπο και να τα οδηγήσω στην κατανόηση.

Ποια ήταν η πρώτη σκέψη που κάνατε όταν σας ανακοινώθηκε ότι βραβεύεστε με το Μεγάλο Βραβείο «Freedom Through Literacy Αward 2021»;

Η πρώτη εντύπωση ήτανε «Wow», νομίζω ότι ζαλίστηκα όταν το είδα αυτό, γιατί μου ήρθε με e-mail το βραβείο. Αυτό το βραβείο είναι η επιτομή της δουλειάς μου, το λέει και ο τίτλος «Freedom Through Literacy Award», πρόκειται για την ελευθερία που δίνεται στον κάθε άνθρωπο μέσω του γραμματισμού και της λογοτεχνίας. Το να απελευθερώνεις τα παιδιά και τον κάθε άνθρωπο που έχεις απέναντί σου μέσω της λογοτεχνίας, κάνοντάς τον να κατανοήσει τον δύσκολο κόσμο, στον οποίο ζούμε. Ήταν μεγάλη τιμή αυτό το βραβείο.
Ποια ήταν η αντίδραση της οικογένειάς σας;

Αυτό ήταν το πιο συγκινητικό από όλα. Η μεγάλη μου η κόρη δακρύζοντας μού είπε: «Μαμά, μετά από τόσο αγώνα κέρδισες ένα τόσο σημαντικό βραβείο, νιώθω και εγώ ικανή να κάνω τα πάντα». Αυτό με έκανε να πιστέψω ότι είναι φοβερή η δύναμη που δίνει ο δικός σου προσωπικός αγώνας στον εαυτό σου, αλλά και στους γύρω σου.

Κατά την άποψή σας, ποιο είναι το πιο δύσκολο κομμάτι στη λογοτεχνία;

Η λογοτεχνία όπως και κάθε τέχνη χρειάζεται κάποιον να σε μυήσει, κάποιον που να αγαπά τη λογοτεχνία και να σου ανοίξει δρόμους. Είχα την τύχη να μυηθώ απ’ τον πατέρα μου, ο οποίος λάτρευε τη λογοτεχνία και μου μετέδωσε το πάθος του γι’ αυτήν. Η ίδια η λογοτεχνία και η απόλαυσή της είναι ένα μονοπάτι αρκετά μοναχικό, θέλει και αυτό ψάξιμο και έρευνα, για τα δικά σου «θέλω» και ανάγκες. Γι’ αυτό πιστεύω ότι υπάρχει ένα κομμάτι λογοτεχνίας για όλους μας εκεί έξω.

Έχετε κάποιο πρότυπο που σας εμπνέει;

Ο πατέρας μου υπήρξε ένα πρώτο σημαντικό πρότυπο ανθρώπου, γιατί και ο προσωπικός του αγώνας ήταν μεγάλος, αλλά και η αγάπη του για τη λογοτεχνία με έκαναν να δω και εγώ τα βιβλία με ένα άλλο μάτι. Όμως, καθημερινά γνωρίζουμε αρκετούς ανθρώπους που γίνονται παραδείγματα και πρότυπα για εμάς, γιατί αγωνίζονται για ένα καλύτερο κόσμο. Μπορεί να είναι ένα αθλητής, ο οποίος υπερβαίνει τον εαυτό του, ένας συγγραφέας που μας χαρίζει το λογοτεχνικό διαμάντι ή ακόμη και ένας σκουπιδιάρης που μαζεύει βιβλία, για να φτιάξει μία υπόγεια βιβλιοθήκη για τους ξεχασμένους της ζωής. Αυτοί είναι τα πρότυπά μου.

Τι είναι αυτό που θεωρείτε πως απομακρύνει τα παιδιά από τη φιλαναγνωσία;

Είναι δεδομένο, πλέον, ότι η τεχνολογία είναι ένας μεγάλος ανταγωνιστής, είναι μεγάλο το θέλγητρο της τεχνολογίας, σε αντίθεση με το βιβλίο που απαιτεί έναν προσωπικό αγώνα. Το βιβλίο απαιτεί ένα περιβάλλον έμπνευσης, δυστυχώς, στις μέρες μας σπάνια τού δίνουμε χώρο και χρόνο. Δεν μπορούμε να βγάλουμε την τεχνολογία από τη ζωή μας. Κατά τη γνώμη μου, πρέπει να εκσυγχρονίσουμε τους τρόπους, με τους οποίους προσεγγίζουμε τα παιδιά και τη λογοτεχνία. Είναι αναγκαίο όμως να δουλέψουμε και εμείς ως γονείς στο σπίτι. Το σπίτι μας είναι αναγκαίο να έχει μία βιβλιοθήκη. Δεν μπορούμε να διαμαρτυρόμαστε ότι τα παιδιά μας δεν ανοίγουν ένα βιβλίο, τη στιγμή που εμείς στο σπίτι μας δεν έχουμε βιβλία. Κάποια στιγμή η βιβλιοθήκη θα γίνει έναυσμα για τα παιδιά, για να έρθουν κοντά στην λογοτεχνία.

Τι δραστηριότητες πραγματοποιούνται στην εταιρεία εκπαιδευτικών προγραμμάτων «Μικρός Οδυσσέας»;

Ο Μικρός Οδυσσέας ταξιδεύει με τους ήρωες και τις ηρωίδες του, οι οποίοι γίνονται μέσα από αυτόν μία μικρή μαγική εργαλειοθήκη, που οδηγεί τα παιδιά στην κατανόηση, στην κριτική σκέψη, στη μάθηση και στη δημιουργία. Στο πρόγραμμα αυτό, χρησιμοποιούνται εικαστικές τέχνες, multimedia, θέατρο, κινηματογράφος, βίντεο, παιχνίδια μυαλού και όλα είναι δεμένα μέσα στη θεματική που επιλέγουμε. Το βασικό μας έναυσμα είναι πάντα το βιβλίο, ο ήρωας ή ηρωίδα του και η ιστορία. Μέσα από αυτά ξεδιπλώνονται πολλά πράγματα που είναι ήδη οικεία στα παιδιά και τα φέρνουν πολύ πιο κοντά στις έννοιες, όσο και στα βιβλία.

Με ποιους οργανισμούς συνεργάζεστε;

Το πρόγραμμα είναι εγγεγραμμένο στο Υπουργείο Παιδείας. Πέρα από αυτό, είμαστε ανοιχτοί σε πάρα πολλές συνεργασίες, κάθε χρόνο προσπαθούμε να συνεργαστούμε με διαφορετικούς ανθρώπους και οργανισμούς, ειδικά φέτος ετοιμάζουμε πολύ σπουδαία πράγματα. Αυτό τον χρόνο θα συνεργαστούμε με δυο πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες, λεπτομέρειες θα ανακοινωθούνε μέσα στο έτος. Επίσης, ετοιμάζουμε και ένα καινούργιο πρόγραμμα με το Ίδρυμα Dashin's, το οποίο μάς δίνει τη δυνατότητα να φτιάξουμε εξ ολοκλήρου ένα πρόγραμμα για τα παιδιά με ειδικές ανάγκες. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα φιλαναγνωσίας με το όνομα « Η Αλίκη ανακαλύπτει». Είναι φτιαγμένο ειδικά για αυτά τα παιδιά και φυσικά ο στόχος του είναι η βοήθεια για ενσωμάτωσή σε ένα ευρύτερο περιβάλλον μιας κανονικής τάξης. Έχουμε μεγάλες προσδοκίες για φέτος, γιατί έχουμε πολλούς ανθρώπους που μας στηρίζουν, όπως τους δασκάλους που μας ανοίγουνε την καρδιά τους και τις τάξεις.
Ως σύμβουλος εκπαίδευσης, ποιες θα ήταν οι προτάσεις εναλλακτικής μάθησης και εκπαίδευσης που θα προτείνατε σε σχολεία και νηπιαγωγεία;

Αυτό είναι ένα πολύ μεγάλο θέμα. Αυτό που θα πρότεινα είναι να αλλάξει το εκπαιδευτικό σύστημα, χρειάζεται να συσταθούν ομάδες ανθρώπων με όραμα, με διάθεση, πάθος και νέες ιδέες. Οι ομάδες αυτές θα εργαστούν, έτσι ώστε να βγάλούν ένα καινούργιο, εκπαιδευτικό υλικό που θα βασιστεί στην κοινωνία που θέλουμε να κτίσουμε για το μέλλον μας και όχι σε πράγματα τα οποία έχουνε ήδη ξεπεραστεί και το ξέρουμε και το αισθανόμαστε όλοι μας. Όλοι οι επιστήμονες καταλαβαίνουμε ότι πρέπει να αλλάξει ο τρόπος που προσεγγίζουμε τα παιδιά, γιατί βλέπουμε ότι τα παιδιά μέσα στην τάξη δεν είναι ευτυχισμένα με αυτό που κάνουν. Πιστεύω ότι με πολλές και μεγάλες αλλαγές μπορεί να πετύχουμε κάτι, αλλά αυτό δεν είναι κάτι που μπορεί να δοθεί σε λίγες προτάσεις, πρέπει να γίνει ουσιαστική δουλειά και προετοιμασία από μία μεγάλη ομάδα ανθρώπων.

Ποιος είναι ο σκοπός των εκπαιδευτικών εργαλείων που ενσωματώσατε στο πρόγραμμα; (λογοτεχνικό ραδιόφωνο, επιτραπέζιο παιχνίδι ηρώων και ιστοριών κ.λπ.).

Όλα αυτά τα εργαλεία έχουν ως στόχο να δείξουνε στα παιδιά ότι το βιβλίο δεν είναι μόνο ένας χάρτινος θησαυρός, για να το διαβάζω και να τον αφήνω στην άκρη. Το αντίθετο, μπορεί να αποτελέσουν έμπνευση για όλη τους τη ζωή. Ουσιαστικά, το βιβλίο είναι μία μαγική παρακαταθήκη και αυτό θέλω να περάσω στα παιδιά, γι’ αυτό και τους αρέσει και ενθουσιάζονται με το πρόγραμμα. Η παρουσίαση, τους μαθαίνει πολλά διαφορετικά πράγματα, που τους ενδυναμώνουν ψυχολογικά. Η πορεία του ήρωα ή της ηρωίδας είναι για τα παιδιά ένας μικρός χάρτης της δικής τους ζωής, καθώς τα παιδιά βλέπουν πώς οι ήρωες ξεπερνούν τις δυσκολίες, πώς αντιμετωπίζουν και συνειδητοποιούν τα λάθη τους, πώς φτάνουν στους στόχους τους και πώς οι ήρωες αντιλαμβάνονται τον κόσμο γύρω του. Αυτός ο χάρτης μετά το πρόγραμμα εφαρμόζεται στο ίδιο το παιδί. Το παιδί αντιλαμβάνεται ότι ο ήρωας δεν είναι κάτι εξωπραγματικό έξω από εκείνον, αλλά είναι ένας ήρωας, ο οποίος θα μπορούσε να είναι και ο ίδιος.
Ποιοι είναι οι στόχοι και τα πλάνα σας για το μέλλον;

Στοχεύω όσο το δυνατόν πιο ψηλά, σε σχέση πάντα με την εκπαίδευση και τα παιδιά. Έχω πάρα πολλά όνειρα, εύχομαι στο μέλλον να μπορέσω να δείξω σε περισσότερους ανθρώπους αυτό το όραμα που έχω για την εκπαίδευση, να μπορέσω να το μοιραστώ και να βρω και άλλους συνοδοιπόρους.