Κεντρική φωτογραφία από Daniel Vainstub

Μια απλή πρόταση γραμμένη σε μια διπλή χτένα από ελεφαντόδοντο, αποτυπώνει τις ελπίδες και τους φόβους των σύγχρονων γονιών αλλά και των Χαναναίων, της Εποχής του Χαλκού.

Οι ερευνητές θεωρούν ότι πρόκειται για την παλαιότερη γνωστή πρόταση γραμμένη στο αρχαιότερο αλφάβητο. Συγκεκριμένα, η επιγραφή στο πολυτελές αντικείμενο αναφέρει: «Είθε αυτός ο χαυλιόδοντας να ξεριζώσει τις ψείρες από τα μαλλιά και τα γένια».

Η χτένα που ανακαλύφθηκε στη Λαχίς, μια πόλη-κράτος των Χαναναίων κατά τη δεύτερη χιλιετία π.Χ., υποδηλώνει ότι οι άνθρωποι υπέφεραν από ψείρες για χιλιάδες χρόνια και ότι ακόμη και οι πλουσιότεροι δεν γλίτωναν από τα ενοχλητικά αυτά έντομα.

«Η επιγραφή είναι πολύ ανθρώπινη», δήλωσε ο καθηγητής Γιόζεφ Γκαρφίνκελ, αρχαιολόγος στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ, ο οποίος βοήθησε στις ανασκαφές. «Έχεις μια χτένα και πάνω στη χτένα είναι γραμμένη η ευχή να καταστραφούν οι ψείρες στα μαλλιά και τα γένια. Σήμερα έχουμε όλα αυτά τα σπρέι και τα σύγχρονα φάρμακα και δηλητήρια. Στο παρελθόν δεν τα είχαν αυτά».

Η χτένα, η οποία έχει διαστάσεις 3,5 X 2,5 εκατοστά, ανακαλύφθηκε στο νότιο-κεντρικό Ισραήλ το 2017, αλλά τα σκαλίσματα στην επιφάνειά της εντοπίστηκαν μόλις τον περασμένο Δεκέμβριο. Η ανάλυσή τους επιβεβαίωσε ότι πρόκειται για το αρχαιότερο αλφάβητο, το οποίο εφευρέθηκε πριν από περίπου 3.800 χρόνια.

Οι προσπάθειες να προσδιοριστεί η ηλικία της χτένας μέσω χρονολόγησης με τη μέθοδο του άνθρακα αποδείχθηκαν μάταιες, αλλά οι ερευνητές πιστεύουν ότι κατασκευάστηκε γύρω στο 1700 π.Χ. Η χτένα είναι φθαρμένη και έχουν χαθεί όλα της τα δόντια. Οι επιστήμονες όμως εκτιμούν ότι στη μια της πλευρά έφερε έξι δόντια, μάλλον για το ξεμπέρδεμα των μαλλιών, ενώ η άλλη πλευρά είχε 14 δόντια και χρησίμευε για την αφαίρεση των ψειρών και των αυγών τους. Περαιτέρω στοιχεία για την χρήση της χτένας προέκυψαν όταν οι ερευνητές την εξέτασαν κάτω από το μικροσκόπιο και εντόπισαν σκληρές εξωτερικές μεμβράνες μισού χιλιοστού από κεφάλι ψείρας στο στάδιο της νύμφης.

Τα γράμματα στη χτένα σχηματίζουν επτά λέξεις που αποτελούν την πρώτη πλήρως αποκρυπτογραφημένη πρόταση στη διάλεκτο των Χαναναίων, αναφέρουν οι ερευνητές σε σχετικό άρθρο τους που δημοσιεύθηκε στο «Jerusalem Journal of Archaeology».

Οι αρχαίες χτένες κατασκευάζονταν από ξύλο, οστά και ελεφαντόδοντο, όμως το τελευταίο υλικό θα ήταν ένα ακριβό, εισαγόμενο είδος πολυτελείας, καθώς εκείνη την εποχή δεν υπήρχαν ελέφαντες στη Χαναάν.

Τα πρώτα συστήματα γραφής στον κόσμο προήλθαν από τη Μεσοποταμία και την Αίγυπτο γύρω στο 3200 π.Χ., αλλά αποτελούνταν από εκατοντάδες διαφορετικά σύμβολα που αντιπροσώπευαν λέξεις ή συλλαβές, εξήγησε ο Κρίστοφερ Ρόλστον, καθηγητής βορειοδυτικών σημιτικών γλωσσών στο Πανεπιστήμιο Τζορτζ Ουάσινγκτον των ΗΠΑ.

Το αρχαιότερο αλφάβητο εφευρέθηκε γύρω στο 1800 π.Χ. από ανθρώπους που μιλούσαν σημιτικά και ήταν εξοικειωμένοι με το αιγυπτιακό σύστημα γραφής, δήλωσε ο Ρόλστον. Το σύστημα αυτό χρησιμοποιήθηκε για εκατοντάδες χρόνια, ιδίως στο Λεβάντε, και τυποποιήθηκε από τους Φοίνικες στον αρχαίο Λίβανο. Στη συνέχεια αποτέλεσε τη βάση για τα αρχαία ελληνικά, τα λατινικά και τις περισσότερες σύγχρονες γλώσσες στην Ευρώπη σήμερα.

«Το γεγονός ότι αυτή η επιγραφή αφορά την καθημερινή ζωή είναι ιδιαίτερα συναρπαστικό», πρόσθεσε. «Σε όλη την ανθρώπινη ιστορία οι ψείρες αποτελούσαν ένα αιώνιο πρόβλημα. Και αυτή η επιγραφή αποκαλύπτει ότι ακόμη και οι πλούσιοι και διάσημοι της αρχαιότητας δεν εξαιρούνταν από τέτοια προβλήματα. Μπορούμε μόνο να ελπίζουμε ότι αυτή η χτένα έκανε αυτό για το οποίο προοριζόταν: να ξεριζώνει μερικά από αυτά τα ενοχλητικά έντομα».

ΠΗΓΗ