Ένα αρχαίο χρυσό νόμισμα αποδεικνύει ότι ένας Ρωμαίος αυτοκράτορας του 3ου αιώνα μ.Χ. που είχε απορριφθεί από τους ιστορικούς ως φανταστικό πρόσωπο, υπήρξε πραγματικά, λένε οι επιστήμονες.

Το νόμισμα που φέρει το όνομα του Σπονσιανού και το πορτρέτο του, βρέθηκε πριν από περισσότερα από 300 χρόνια στην Τρανσυλβανία, που κάποτε ήταν ένα μακρινό φυλάκιο της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Το νόμισμα θεωρείτο ψεύτικο και παρέμενε κλειδωμένο στο ντουλάπι ενός μουσείου. Τώρα, οι επιστήμονες ισχυρίζονται ότι τα σημάδια από γρατσουνιές που είναι ορατά με το μικροσκόπιο, αποδεικνύουν ότι το νόμισμα κυκλοφορούσε πριν από 2.000 χρόνια.

Ο Πολ Πίρσον, επικεφαλής της μελέτης και καθηγητής στο University College του Λονδίνου, δήλωσε στο BBC ότι έμεινε έκπληκτος από την ανακάλυψη. «Ανακαλύψαμε έναν αυτοκράτορα. Οι ειδικοί πίστευαν ότι ήταν ένα φανταστικό πρόσωπο και για αυτό τον είχαν απορρίψει. Πιστεύουμε όμως ότι όντως υπήρξε και ότι έπαιξε ρόλο στην ιστορία».

Το νόμισμα βρέθηκε σε έναν μικρό θησαυρό που ανακαλύφθηκε το 1713. Θεωρούνταν γνήσιο ρωμαϊκό νόμισμα μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα, όταν οι ειδικοί υποπτεύθηκαν ότι μπορεί να είχαν παραχθεί από πλαστογράφους της εποχής, λόγω του ακατέργαστου σχεδιασμού του.

Το 1863, ο Χένρι Κοέν, ο κορυφαίος εμπειρογνώμονας νομισμάτων της εποχής στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας, εξέτασε το νόμισμα προκειμένου να δει αν θα το συμπεριελάμβανε στον κατάλογό του με τα ρωμαϊκά νομίσματα και αποφάνθηκε ότι ήταν ψεύτικο και κακοφτιαγμένο. Μαζί του συμφώνησαν και άλλοι ειδικοί και έτσι ο Σπονσιανός παρέμεινε ξεχασμένος.

Ωστόσο, ο καθηγητής Πίρσον αμφισβήτησε αυτήν τη θεωρία όταν είδε φωτογραφίες του νομίσματος, ενώ έκανε έρευνα για ένα βιβλίο σχετικά με την ιστορία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Μπόρεσε να διακρίνει γρατσουνιές στην επιφάνειά του, οι οποίες πίστευε ότι μπορεί να είχαν δημιουργηθεί από την κυκλοφορία του νομίσματος. Έτσι, επικοινώνησε με το Μουσείο Hunterian του Πανεπιστημίου της Γλασκώβης, όπου φυλασσόταν το νόμισμα μαζί με άλλα τρία από τον αρχικό θησαυρό, και ζήτησε να συνεργαστεί με τους ερευνητές εκεί.

Οι ερευνητές εξέτασαν και τα τέσσερα νομίσματα κάτω από ένα ισχυρό μικροσκόπιο και επιβεβαίωσαν ότι όντως υπήρχαν γρατσουνιές από την τριβή με άλλα νομίσματα που βρίσκονταν μέσα σε πουγκί ή πορτοφόλι.

Μια χημική ανάλυση έδειξε επίσης ότι τα νομίσματα είχαν θαφτεί στο χώμα για εκατοντάδες χρόνια, σύμφωνα με τον Τζέσπερ Έρικσον, επιμελητή νομισμάτων του μουσείου, ο οποίος συνεργάστηκε με τον Πίρσον στη μελέτη.

Ποιος ήταν ο Σπονσιανός;

Οι ερευνητές πιστεύουν ότι ήταν ένας Ρωμαίος στρατιωτικός που αναγκάστηκε να στεφθεί αυτοκράτορας της πιο απομακρυσμένης και δύσκολα υπερασπίσιμης επαρχίας της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, που ονομαζόταν Δακία - και που βρισκόταν στη σύγχρονη Ρουμανία. Σύμφωνα με αρχαιολογικές μελέτες, η Δακία αποκόπηκε από την υπόλοιπη ρωμαϊκή αυτοκρατορία γύρω στο 260 μ.Χ. όταν υπήρχε πανδημία, εμφύλιος πόλεμος και η αυτοκρατορία κατακερματιζόταν.

Περιτριγυρισμένος από εχθρούς και αποκομμένος από τη Ρώμη, ο Σπονσιανός πιθανόν ανέλαβε την ανώτατη διοίκηση κατά τη διάρκεια μιας περιόδου χάους και εμφυλίου πολέμου, προστατεύοντας τον στρατιωτικό και τον άμαχο πληθυσμό της Δακίας μέχρι να αποκατασταθεί η τάξη και να εκκενωθεί η επαρχία μεταξύ 271 μ.Χ. και 275 μ.Χ., σύμφωνα με τον Έρικσον.

«Η ερμηνεία μας είναι ότι ήταν υπεύθυνος για τη διατήρηση του ελέγχου του στρατού και του άμαχου πληθυσμού επειδή ήταν περικυκλωμένοι και εντελώς αποκομμένοι», είπε. «Προκειμένου να δημιουργήσουν μια λειτουργική οικονομία στην επαρχία αποφάσισαν να κόψουν τα δικά τους νομίσματα».

Αυτή η θεωρία θα εξηγούσε γιατί τα νομίσματα δεν μοιάζουν με εκείνα της Ρώμης.

«Μπορεί να μην ήξεραν ποιος ήταν ο πραγματικός αυτοκράτορας επειδή υπήρχε εμφύλιος πόλεμος», πρόσθεσε ο Πίρσον.

Μόλις οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα νομίσματα ήταν αυθεντικά και ότι είχαν ανακαλύψει έναν χαμένο Ρωμαίο αυτοκράτορα, ειδοποίησαν τους ερευνητές του Μουσείου Μπρούκενταλ στο Σιμπίου της Τρανσυλβανίας, το οποίο επίσης διαθέτει ένα σπονσιανό νόμισμα. Ήταν μέρος της κληρονομιάς του βαρόνου Σάμουελ φον Μπρούκενταλ, του Αψβούργου κυβερνήτη της Τρανσυλβανίας. Όπως αναφέρει το BBC, ο βαρόνος μελετούσε το νόμισμα τη στιγμή του θανάτου του και το τελευταίο πράγμα που έκανε, ήταν να γράψει τη λέξη «γνήσιο».

Οι ειδικοί στο μουσείο Μπρούκενταλ είχαν ταξινομήσει το νόμισμά τους ως πλαστό, όπως και όλοι οι άλλοι. Ωστόσο, άλλαξαν γνώμη όταν είδαν την έρευνα στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Η ανακάλυψη παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ιστορία της Τρανσυλβανίας και της Ρουμανίας, σύμφωνα με τον προσωρινό διευθυντή του Εθνικού Μουσείου Μπρούκενταλ, Αλεξάντρου Κονσταντίν Τσιτούτσα.

«Για την ιστορία της Τρανσυλβανίας και της Ρουμανίας ειδικότερα, αλλά και για την ιστορία της Ευρώπης γενικότερα, εάν τα αποτελέσματα αυτά γίνουν αποδεκτά από την επιστημονική κοινότητα, θα σημάνουν την προσθήκη μιας ακόμη σημαντικής ιστορικής προσωπικότητας στην ιστορία μας», δήλωσε.


Η μελέτη δημοσιεύθηκε στο «PLOS 1».


Με πληροφορίες από ΕΡΤ/BBC