Η καφεΐνη, το κύριο ενεργό συστατικό του καφέ, έχει τη φήμη ότι είναι «ενισχυτής ενέργειας». Αλλά και η καφεΐνη είναι ναρκωτικό, που σημαίνει ότι μπορεί να επηρεάσει τον καθένα μας διαφορετικά, ανάλογα με τις καταναλωτικές συνήθειες και τα γονίδια.
«Το παράδοξο της καφεΐνης είναι ότι βραχυπρόθεσμα βοηθά στην προσοχή και την εγρήγορση. Βοηθά επίσης σε ορισμένες γνωστικές εργασίες και στα επίπεδα ενέργειας», εξηγεί ο Mark Stein, καθηγητής στο Τμήμα Ψυχιατρικής και Επιστημών της Συμπεριφοράς στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον, ο οποίος έχει μελετήσει την επίδραση της καφεΐνης σε άτομα με Διάσπαση Ελλειματικής Προσοχής & Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ). «Ωστόσο ο μακροπρόθεσμος αντίκτυπος έχει το αντίθετο αποτέλεσμα».
H επίδραση της καφεΐνης στην «πίεση ύπνου»
Μέρος των παράδοξων «παρενεργειών» της καφεΐνης προκύπτει από τις επιδράσεις της σε αυτό που οι ερευνητές αποκαλούν «πίεση ύπνου», η οποία επηρεάζει το πόσο νυσταγμένοι νοιώθουμε καθώς κυλά η μέρα. Από τη στιγμή που ξυπνάμε, το σώμα μας έχει ένα βιολογικό ρολόι που αργότερα μέσα στην ημέρα θα μας υπαγορεύσει να νυστάξουμε.
Ο Seth Blackshaw, νευροεπιστήμονας στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins που μελετά τον ύπνο, λέει ότι οι ερευνητές εξακολουθούν να μαθαίνουν για το πώς συσσωρεύεται η «πίεση ύπνου» στο σώμα, αλλά ότι κατά τη διάρκεια της ημέρας, τα κύτταρα και οι ιστοί μας χρησιμοποιούν και καίνε ενέργεια με τη μορφή ενός μορίου που ονομάζεται τριφωσφορική αδενοσίνη ή ATP. Καθώς αυτό το ATP καταναλώνεται- καθώς σκεφτόμαστε, ασκούμαστε, κάνουμε δουλειές κτλ - τα κύτταρά μας παράγουν μια χημική ουσία που ονομάζεται αδενοσίνη ως υποπροϊόν. Αυτή η αδενοσίνη συνεχίζει να συνδέεται με τους υποδοχείς στον εγκέφαλο, με αποτέλεσμα να νυστάξουμε.
Χημικά, η καφεΐνη μοιάζει με την αδενοσίνη σε μοριακό επίπεδο που καταλαμβάνει αυτές τις θέσεις , εμποδίζοντας τη δέσμευση της αδενοσίνης από τους υποδοχείς του εγκεφάλου. Ως αποτέλεσμα, η καφεΐνη καταστέλλει προσωρινά την πίεση του ύπνου, κάνοντάς μας να νιώθουμε πιο ξύπνιοι. Εν τω μεταξύ, η αδενοσίνη συνεχίζει να συσσωρεύεται στο σώμα.
«Μόλις η καφεΐνη εξαφανιστεί, έχετε πολύ υψηλό επίπεδο “πίεσης ύπνου”», είπε ο Δρ Blackshaw. Στην πραγματικότητα, ο μόνος τρόπος για να ανακουφίσετε και να επαναφέρετε το επίπεδο “πίεσης ύπνου” είναι ο ύπνος.
Το πρόβλημα είναι ότι όσο περισσότερο πίνουμε καφεΐνη, τόσο περισσότερο αυξάνουμε την ανοχή του σώματός μας σε αυτήν. Το συκώτι μας προσαρμόζεται φτιάχνοντας πρωτεΐνες που διασπούν την καφεΐνη πιο γρήγορα και οι υποδοχείς αδενοσίνης στον εγκέφαλό μας πολλαπλασιάζονται, έτσι ώστε να μπορούν να ρυθμίζουν τον κύκλο του ύπνου μας.
Τελικά, η συνεχής ή αυξημένη κατανάλωση καφεΐνης επηρεάζει αρνητικά τον ύπνο, κάνοντάς μας να νιώθουμε πιο κουρασμένοι, είπε ο Δρ Stein.
«Αν κοιμάστε λιγότερο, είστε αγχωμένοι και βασίζεστε στην καφεΐνη, είναι απλώς μια βραχυπρόθεσμη λύση που θα κάνει τα πράγματα πολύ χειρότερα μακροπρόθεσμα», είπε.
Η καφεΐνη μπορεί επίσης να προκαλέσει άνοδο στο σάκχαρο του αίματος ή να οδηγήσει σε αφυδάτωση – και τα δύο αυτά μπορεί να μας κάνουν να νιώθουμε πιο κουρασμένοι, δήλωσε η Christina Pierpaoli Parker, κλινική ερευνήτρια που μελετά τον ύπνο στο Πανεπιστήμιο της Αλαμπάμα στο Μπέρμιγχαμ.
Τι να κάνετε εάν δεν σας «πιάνει» πλέον η καφεΐνη
Εάν αισθάνεστε μια απογευματινή κούραση ακόμα και μετά από ένα φλιτζάνι καφέ, η λύση μπορεί να είναι να καταναλώνετε λιγότερο, λένε οι επιστήμονες. Μπορείτε να αποφύγετε τον καφέ, ώστε το σώμα σας να «αποτοξινωθεί» από την καφεΐνη και στη συνέχεια να την προσθέσετε ξανά σταδιακά στη ρουτίνα σας.
Εν τω μεταξύ, εάν αισθάνεστε ότι η καφεΐνη δεν σας δίνει πια ενέργεια, οι ειδικοί συνιστούν να πάρετε έναν υπνάκο, να ασκηθείτε ή να καθίσετε έξω και να εκτεθείτε στο φυσικό φως, το οποίο μπορεί να προσθέσει μια ώθηση ενέργειας.
«Παρακολουθήστε τον ύπνο σας και βεβαιωθείτε ότι κοιμάστε καλά», είπε ο Δρ Stein. «Ο επαρκής ύπνος και η σωματική δραστηριότητα είναι παρεμβάσεις πρώτης γραμμής για προβλήματα προσοχής και την υπνηλία. Η καφεΐνη είναι ένα χρήσιμο συμπλήρωμα, αλλά δεν πρέπει να εξαρτιέστε από αυτήν».
ΠΗΓΗ
