Φέτος στις 29 Ιουνίου, η Γη σημείωσε ένα ασυνήθιστο ρεκόρ: τη συντομότερη μέρα της από τη δεκαετία του 1960, όταν δηλαδή οι επιστήμονες άρχισαν να μετρούν την περιστροφή του πλανήτη με ατομικά ρολόγια υψηλής ακρίβειας.

Όπως είναι γνωστό, η Γη ολοκληρώνει μια πλήρη στροφή στον άξονά της κάθε 24 ώρες, πράγμα που αντιστοιχεί και στη μία ημερολογιακή ημέρα. Αυτή η περιστροφή έχει διαμορφώσει τα πρότυπα ζωής πάνω στον πλανήτη για δισεκατομμύρια χρόνια. Όμως στις 29 Ιουνίου το τέλος της ημέρας (τα μεσάνυχτα) έφτασε λίγο πιο νωρίς και συγκεκριμένα κατά 1,59 χιλιοστά του δευτερολέπτου νωρίτερα από το αναμενόμενο.

Το εν λόγω φαινόμενο παρατηρείται όλο και πιο συχνά τα τελευταία χρόνια. Το 2020 για παράδειγμα, η Γη είχε 28 από τις πιο μικρές ημέρες της τα τελευταία 50 χρόνια, με τη μικρότερη από αυτές να καταγράφεται στις 19 Ιουλίου.

Σημειώνεται στο μεταξύ ότι το ρεκόρ της 29ης Ιουνίου του 2022 κόντεψε να καταρριφθεί ξανά τον περασμένο μήνα, όταν η 26η Ιουλίου έφτασε να είναι μικρότερη κατά 1,5 χιλιοστό του δευτερολέπτου.

Επομένως, οι μέρες μικραίνουν; Αν είχαμε ένα ρολόι πριν από 1,4 δισεκατομμύρια χρόνια θα παρατηρούσαμε πως η μέρα διαρκούσε περίπου 19 ώρες. Κατά μέσο όρο, λοιπόν, οι ημέρες της Γης γίνονται μεγαλύτερες παρά μικρότερες καθώς αυτή μακροπρόθεσμα επιβραδύνεται.

Για το φαινόμενο της «επιτάχυνσης» ευθύνεται κυρίως η Σελήνη: η βαρυτική έλξη παραμορφώνει ελαφρώς τον πλανήτη, προκαλώντας παλιρροϊκή τριβή που επιβραδύνει την περιστροφή της Γης.

Για να διατηρήσει τα ρολόγια ευθυγραμμισμένα με την περιστροφή του πλανήτη, η Διεθνής Ένωση Τηλεπικοινωνιών, όργανο των Ηνωμένων Εθνών, αποφάσισε να προσθέτει περιστασιακά δευτερόλεπτα τον Ιούνιο ή τον Δεκέμβριο, πιο πρόσφατα το 2016, σταματώντας ουσιαστικά τα ρολόγια για ένα δευτερόλεπτο, ώστε να συγχρονιστούν με τη Γη. Το πρώτο επιπλέον δευτερόλεπτο για παράδειγμα προστέθηκε το 1972.

Ενώ, μακροπρόθεσμα, η Γη επιβραδύνεται, η κατάσταση είναι πιο μπερδεμένη σε μικρότερα χρονικά διαστήματα. Μέσα στη Γη υπάρχει ένας τετηγμένος πυρήνας. Η επιφάνειά του είναι μια μάζα από μεταβαλλόμενες ηπείρους, διογκούμενους ωκεανούς και παγετώνες που εξαφανίζονται. Ολόκληρος ο πλανήτης είναι τυλιγμένος σε μια παχιά κουβέρτα αερίων και ταλαντεύεται, καθώς περιστρέφεται γύρω από τον άξονά του. Όλα αυτά επηρεάζουν την περιστροφή της Γης, επιταχύνοντάς την ή επιβραδύνοντάς την, αν και οι αλλαγές είναι ουσιαστικά ανεπαίσθητες.

Σύμφωνα με τη NASA, οι ισχυρότεροι άνεμοι κατά τα χρόνια του Ελ Νίνιο -το ωκεάνιο φαινόμενο κατά το οποίο τα κεντρικά και ανατολικά νερά του Ειρηνικού Ωκεανού κοντά στον Ισημερινό (ακτές του Περού) είναι θερμότερα σε σχέση με άλλες περιοχές- μπορούν να επιβραδύνουν την περιστροφή του πλανήτη, παρατείνοντας την ημέρα κατά ένα κλάσμα του χιλιοστού του δευτερολέπτου. Οι σεισμοί, από την άλλη, μπορεί να έχουν το αντίθετο αποτέλεσμα...

Ο σεισμός του 2004, που προκάλεσε τσουνάμι στον Ινδικό Ωκεανό, μετατόπισε αρκετά βράχια ώστε να συντομεύσει τη διάρκεια της ημέρας κατά σχεδόν τρία μικροδευτερόλεπτα.

Το πώς αυτές και άλλες διαδικασίες συνδυάζονται για να επηρεάσουν τη διάρκεια μίας ημέρας είναι ένα ερώτημα με το οποίο παλεύουν ακόμα οι επιστήμονες.

Εάν η τάση για μικρότερες ημέρες συνεχιστεί για πολύ, θα μπορούσε να οδηγήσει σε εκκλήσεις για το πρώτο «αρνητικό έξτρα δευτερόλεπτο». Αντί να προσθέτει ένα δευτερόλεπτο στα ρολόγια, η αστική ώρα θα παρακάμπτει ένα δευτερόλεπτο για να συμβαδίζει με τον πλανήτη που περιστρέφεται ταχύτερα. Αυτό με τη σειρά του θα μπορούσε να έχει άλλες συνέπειες, κυρίως αναζωπυρώνοντας τη συζήτηση για το αν, μετά από περισσότερα από 5.000 χρόνια, ο καθορισμός του χρόνου από την κίνηση του πλανήτη είναι μια ιδέα που έφτασε στο τέλος της.

Με πληροφορίες από Lifo, iefimerida, guardian