Σε μια επιστολή που έγραψε ο εξερευνητής της Ανταρκτικής Έρνεστ Σάκλετον, στη φίλη του Κίτι Πόγκσον, μια κοσμική κυρία του Λονδίνου, κατά τη διάρκεια της αποστολής του τον Σεπτέμβριο του 1902, περιγράφει το ακραίο κρύο και τις καταστροφικές επιπτώσεις του στο πλήρωμα.
«Δυστυχώς χάσαμε έναν από τους άνδρες μας σε μια πολύ άσχημη χιονοθύελλα πέφτοντας από έναν παγωμένο γκρεμό, και παραλίγο να χάσουμε και έναν από τους υποπλοιάρχους και τρεις ακόμη άνδρες», έγραψε ο Σάκλετον. «Ο καιρός είναι αρκετά κρύος τώρα, η χαμηλότερη θερμοκρασία ήταν -52,2° C βαθμούς Κελσίου».
Μόνο μερικές χιλιάδες άνθρωποι -κυρίως επιστήμονες- επισκέπτονται την Ανταρκτική κάθε χρόνο. Αν και είναι η πιο κρύα ήπειρος, οι κάτοικοι των πόλεων σε άλλα μέρη του πλανήτη αντιμετωπίζουν συνήθως θερμοκρασίες που είναι εξίσου ψυχρές. Ποια είναι λοιπόν η πιο κρύα πόλη στον κόσμο;
Αυτος ο τίτλος ανήκει στη ρωσική πόλη Γιακούτσκ (Yakutsk). Βρίσκεται στη Σιβηρία, μια από τις πιο ψυχρές και αραιοκατοικημένες περιοχές του κόσμου και φιλοξενεί περίπου 336.200 κατοίκους, πολλοί από τους οποίους εργάζονται για την Alrosa, μια εταιρεία που διαχειρίζεται ένα ορυχείο διαμαντιών στην πόλη .
Οι θερμοκρασίες στο Γιακούτσκ έχουν φτάσει και τους -60° C. Ορισμένοι κάτοικοι επιμένουν ότι έχουν βιώσει πολύ πιο κρύες ημέρες, αλλά δεν μπόρεσαν να το επιβεβαιώσουν επειδή «το θερμόμετρο δείχνει μόνο μέχρι τους -63° C σύμφωνα με συνέντευξή τους του BBC.
Ωστόσο, ενώ το Γιακούτσκ είναι η πιο κρύα πόλη, υπάρχουν και άλλα, λιγότερο πυκνοκατοικημένα μόνιμα κατοικημένα μέρη που είναι ακόμη πιο ψυχρά. Το Οϊμιάκον (Oymyakon), ένας ρωσικός οικισμός με περίπου 500 κατοίκους, έφτασε στους -71,2° C το 1924.
Παραδόξως, το Γιακούτσκ και το Οϊμιάκον δεν είναι τόσο κοντά το ένα στο άλλο. Τους χωρίζουν 928 χιλιόμετρα και μια διαδρομή από το ένα στο άλλο, θα διαρκούσε περίπου 21 ώρες.
Γιατί λοιπόν αυτά τα δύο μέρη είναι τόσο κρύα; Και γιατί οι άνθρωποι συνεχίζουν να ζουν σε αυτά τα δύσκολα, ανελέητα περιβάλλοντα;
Η Σιβηρία είναι τόσο κρύα λόγω του «συνδυασμού του υψηλού γεωγραφικού πλάτους και της μεγάλης έκτασης της», εξήγησε στο Live Science, ο Άέξ ΝτεΚάρια, καθηγητής μετεωρολογίας στο Πανεπιστήμιο Millersville της Πενσυλβάνια.
Οι παγκόσμιες ακραίες θερμοκρασίες – τόσο οι υψηλές όσο και οι χαμηλές – τείνουν να εμφανίζονται στις ηπείρους, επειδή η ξηρά θερμαίνεται και ψύχεται ταχύτερα από ό,τι οι ωκεανοί. Στην περίπτωση της Σιβηρίας, το χιόνι και η παγοκάλυψη παίζουν επίσης ρόλο, καθώς βοηθούν να διατηρείται η περιοχή δροσερή αντανακλώντας την εισερχόμενη ηλιακή ακτινοβολία πίσω στο διάστημα.
Αυτός ο συνδυασμός παραγόντων έχει οδηγήσει στη δημιουργία μιας μεγάλης, ημιμόνιμης ζώνης υψηλής πίεσης που σχηματίζεται πάνω από τη Σιβηρία το χειμώνα και είναι γνωστή ως «Υψηλό της Σιβηρίας».
«Οι υψηλές πιέσεις πάνω από ηπείρους υψηλού γεωγραφικού πλάτους είναι γενικά γνωστές επειδή έχουν σταθερό αέρα, χαμηλή υγρασία και καθαρό ουρανό. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα πολύ χαμηλές επιφανειακές θερμοκρασίες», δήλωσε ο ΝτεΚάρια στο Live Science. Αυτό συμβαίνει επειδή η χαμηλή υγρασία και ο καθαρός ουρανός, επιτρέπουν στην ακτινοβολία μεγάλων κυμάτων που εκπέμπεται από τη Γη, να φτάσει στην κορυφή της ατμόσφαιρας και στη συνέχεια διαφεύγει προς το διάστημα, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται ψυχρές επιφανειακές θερμοκρασίες.
Με ειδική αναφορά στις συνθήκες στο Γιακούτσκ και το Οϊμιακόν, η τοπογραφία επίσης παίζει ρόλο. «Τα μέρη αυτά βρίσκονται σε τοπικές κοιλάδες που περιβάλλονται από υψηλότερο έδαφος», εξήγησε στο Live Science, ο Τζούνι Ράισανεν, ανώτερος λέκτορας στο Ινστιτούτο Έρευνας της Ατμόσφαιρας και του Συστήματος της Γης (INAR) του Πανεπιστημίου του Ελσίνκι στη Φινλανδία.
«Αυτό έχει ως συνέπεια να σχηματίζονται εύκολα οι λεγόμενες ‘Ψυχρές Λίμνες’ υπό ήπιες χειμερινές συνθήκες», πρόσθεσε. Αυτοί οι θύλακες ψυχρού αέρα μπορούν να παγιδευτούν κοντά στον πυθμένα της κοιλάδας. Στο Οϊμιακόν, αυτό το φαινόμενο ενισχύεται από το σχετικά μεγάλο ύψος των γύρω οροσειρών, το οποίο βοηθά στο να προστατεύονται οι ψυχρές λίμνες από την ανάμιξη με θερμότερο αέρα, σημείωσε ο επιστήμονας.
Γιατί λοιπόν οι άνθρωποι συνεχίζουν να ζουν σε αυτές τις εχθρικές περιοχές της Σιβηρίας;
«Νομίζω ότι οι άνθρωποι είναι υπερήφανοι για το μέρος όπου ζουν και για την εφευρετικότητα που διαθέτουν για να ζουν καλά σε πολύ δύσκολα μέρη», δήλωσε στο Live Science η Κάρα Όκομποκ, βιολογική ανθρωπολόγος και διευθύντρια του Εργαστηρίου Ανθρώπινης Ενεργειακής στο Πανεπιστήμιο Notre Dame.
Όταν λοιπόν πρόκειται για ακραίες θερμοκρασίες, είναι προτιμότερο να ζείτε κάπου πολύ κρύα ή πολύ ζεστά; Στο αντίθετο άκρο του φάσματος, οι πιο ζεστές πόλεις είναι το Καράτσι στο Πακιστάν και το Αχβάζ στο Ιράν, στις οποίες οι θερμοκρασίες εκτοξεύονται συστηματικά πάνω από τους 40° C βαθμούς Κελσίου έχουν σημειώσει ρεκόρ 47,8° C και 54° C αντίστοιχα.