Ως γνωστόν, την 25η Μαρτίου, ανήμερα της διπλής εορτής, του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου και της επετείου της Εθνικής Εορτής, είθισται να καταλύεται η αυστηρή νηστεία της Σαρακοστής και να επιτρέπεται η κατανάλωση ψαριού.

Θέλοντας να λύσουμε την απορία γιατί συμβαίνει αυτό, επικοινωνήσαμε με τον κ. Ηλία Μαμαλάκη, ο οποίος μάς ανέφερε ότι η βρώση ψαριών συμβαίνει δύο φορές κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Συγκεκριμένα, εκτός από την 25η Μαρτίου, κατάλυση ιχθύος γίνεται και την Κυριακή των Βαΐων.

Η 25η Μαρτίου είναι μια χαρμόσυνη εορτή μέσα στην περίοδο του πένθους της Σαρακοστής και επειδή είναι Θεομητορική εορτή, αφιερωμένη στην Παναγία και ως εκ τούτου ιδιαίτερα σημαντική, καταλύονται το ψάρι, το έλαιο και ο οίνος. Επίσης, η Κυριακή των Βαΐων είναι Δεσποτική εορτή, αφιερωμένη δηλαδή στον επίγειο βίο του Ιησού, οπότε οι πιστοί καταναλώνουν και πάλι ψάρι, λάδι και κρασί.

Το έθιμο του μπακαλιάρου σκορδαλιά

Παρότι στην Κύπρο το έθιμο δεν είναι τόσο διαδεδομένο, στην Ελλάδα το παραδοσιακό έδεσμα της ημέρας είναι ο μπακαλιάρος συνοδεία σκορδαλιάς, ένα έθιμο το οποίο έχει μακρά ιστορία.

Αναφορικά με το εν λόγω έθιμο και τις ρίζες του, ο κ. Μαμαλάκης μάς ανέφερε ότι αυτό σχετίζεται με την αδυναμία των κατοίκων των ορεινών περιοχών της Ελλάδας να έχουν εύκολη πρόσβαση σε φρέσκο ψάρι, σε παλαιότερες εποχές, κατά τις οποίες δεν υπήρχαν τα μέσα για εύκολη μεταφορά του φρέσκου ψαριού στην ενδοχώρα και δη, στις ορεινές, απομακρυσμένες περιοχές.

Ως εκ τούτου, ο μπακαλιάρος, ένα μη «ελληνικό» ψάρι, έφτασε στα ελληνικά τραπέζια και γρήγορα καθιερώθηκε ως το εθνικό φαγητό της 25ης Μαρτίου καθώς το γεγονός ότι γίνεται παστός τον καθιστούσε ένα τρόφιμο φθηνό και εύκολο στη συντήρηση. Άλλωστε, με εξαίρεση τα ελληνικά νησιά, το φρέσκο ψάρι αποτελούσε πολυτέλεια για τους φτωχούς κατοίκους της ηπειρωτικής Ελλάδας, οπότε ο παστός μπακαλιάρος που δεν χρειαζόταν ιδιαίτερη συντήρηση, αποτέλεσε την εύκολη και συνάμα φθηνή λύση. Έκτοτε το έθιμο καθιερώθηκε και κρατά μέχρι τις μέρες μας.

«Παρόλο που η Ελλάδα ήτανε μια θαλασσινή χώρα, τα φρέσκα ψάρια δεν μπορούσαν να φτάσουν εύκολα στις ορεινές περιοχές. Έτσι οι μπακαλάοι, που ήρθανε αρχικά στα Επτάνησα, παστοί από τους Εγγλέζους, καθιερώθηκαν στα ελληνικά τραπέζια και άρχισαν να μεταφέρονται στα απομακρυσμένα χωριά που ήτανε πάνω στα βουνά. Το λογικό θα ήτανε πράγματι οι κάτοικοι της Ελλάδας, μιας θαλασσινής χώρας, να τρώνε ένα ψάρι φρέσκο. Ωστόσο, για λόγους συντήρησης του ψαριού, αφού σε παλαιότερες εποχές δεν υπήρχαν ψυγεία ή άλλα μέσα, στα ορεινά της χώρας απέκτησαν τη συνήθεια να τρώνε τον παστό μπακαλιάρο, έθιμο που διατηρήθηκε μέχρι και τις μέρες μας. Γι’ αυτό και ο μπακαλιάρος είναι γνωστός ως το ‘ψάρι του βουνού’», μάς ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Μαμαλάκης.