Το πιο αχνό μελάνι μιας καμένης περγαμηνής 2.000 ετών μπόρεσε να διαβαστεί μέσω της μηχανικής μάθησης, ενός κλάδου της τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ), δημιουργώντας ένα σύγχρονο θαύμα και αποκαλύπτοντας όσα ακολούθησαν μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Στον πάπυρο γίνεται αναφορά στους στρατηγούς που διαδέχθηκαν τον Μέγα Αλέξανδρο, ο οποίος αναφέρεται στο κείμενο και ως «ο καλός βασιλιάς που κυβερνούσε όπως στην Ιλιάδα του Ομήρου το “γιγαντιαίο imperium”.

Η αρχαία περγαμηνή βρισκόταν στη Βίλα των Παπύρων - που ονομάστηκε έτσι λόγω των καμένων παπύρων που βρέθηκαν εκεί στα μέσα του 18ου αιώνα, πολλοί από τους οποίους ήταν από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου - είχε καταστραφεί σχεδόν ολοσχερώς κατά την έκρηξη του Βεζούβιου το έτος 79 μ.Χ. που εξαφάνισε τόσο την Πομπηία όσο και το αρχαίο Ηράκλειον.

Για την αποκρυπτογράφηση αυτής της αρχαίας περγαμηνής, μια ομάδα με επικεφαλής τον Ρίτσαρντ Τζάνκο, διακεκριμένο πανεπιστημιακό καθηγητής κλασικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, χρησιμοποίησε έναν ειδικό αλγόριθμο που βοηθά την τεχνητή νοημοσύνη να ανιχνεύσει και να σαρώσει ίχνη μελανιού σε ένα φύλλο χαρτιού και να αποκρυπτογραφήσει το νόημά του κομμάτι-κομμάτι. Στην προσπάθεια του αυτή συνέβαλε ο B. Seales, διευθυντής του Κέντρου Οπτικοποίησης και Εικονικών Περιβαλλόντων στο Πανεπιστήμιο του Κεντάκι. Οι επιστημονικές ομάδες χρησιμοποίησαν υπολογιστική τομογραφία (CT), λαμβάνοντας αρκετές χιλιάδες ακτίνες Χ για να παράγουν ψηφιακές εικόνες 4Κ-3D.

Κατά την παρουσίαση της μελέτης, ο Τζάνκο εξήγησε ότι η εργασία των ομάδων έκανε σταδιακά όλο και περισσότερο κείμενο αναγνώσιμο. «Μετά από κάθε επανάληψη της διαδικασίας, η ικανότητα της τεχνητής νοημοσύνης να διαβάζει αυτά τα κομμάτια γραφής γίνεται όλο και καλύτερη», είπε.

Το περιεχόμενο αφορά τη βασιλεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου και τα δραματικά επακόλουθά της. «Πρόκειται πιθανότατα για ένα χαμένο έργο», δήλωσε ο καθηγητής, μιλώντας σε παρουσίαση του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου της Αμερικής και της Εταιρείας Κλασικών Σπουδών στη Νέα Ορλεάνη.

Μόνο μικροσκοπικά τμήματα του βαριά κατεστραμμένου κειμένου μπορούν να διαβαστούν προς το παρόν. «Περιέχει τα ονόματα πολλών μελών της μακεδονικής δυναστείας και στρατηγών του Μεγάλου Αλεξάνδρου», είπε ο καθηγητής, σημειώνοντας ότι “αρκετές αναφορές του ίδιου του Αλεξάνδρου” εμφανίζονται στο χειρόγραφο.

Το κείμενο αναφέρει συγκεκριμένα τον Μακεδόνα στρατηγό Σέλευκο, ο οποίος κυβέρνησε τη Βαβυλώνα και στη συνέχεια ίδρυσε τη Σελεύκεια κοντά στην αρχαία πρωτεύουσα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Επίσης ο σκληρός Κάσσανδρος, ο οποίος συμμετείχε στη δολοφονία του βασιλιά της Βαβυλώνας και ο οποίος αργότερα σφετερίστηκε την ηγεμονία της Ελλάδας μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου το 323 π.Χ., δηλητηριάζοντας τη Ρωξάνη και τον γιο του Αλεξάνδρου για να εδραιώσει την εξουσία του. Ο ίδιος είχε συνάψει συμμαχίες με ολιγαρχικούς πολιτικούς στην Αθήνα για να στραφεί εναντίον των πόλεων που εξακολουθούσαν να είναι πιστοί στην Ολυμπιάδα και τον βασιλιά Αλέξανδρο, γεγονός που οδήγησε σε εμφύλιο πόλεμο στην Ελλάδα μετά το 321 π.Χ.

Το μεγαλύτερο μέρος της περγαμηνής παραμένει μέχρι σήμερα ένα μυστήριο και ο συγγραφέας της είναι άγνωστος. Θα μπορούσε να είναι αντίγραφο του χαμένου ημερολογίου-παπύρου του Ευμένους, του γραμματέα του Αλεξάνδρου, ή ίσως να γράφτηκε από την Αγνόθεμις, φίλη του στρατηγού Αντίγονου.

Ο Κάρολος ντε Βουρβόν βρήκε τον πάπυρο το 1761 και τον προσέφερε το 1803 στον Ναπολέοντα Βοναπάρτη. Ο αυτοκράτορας τον εμπιστεύτηκε στη συνέχεια στο Ινστιτούτο της Γαλλίας, στο Παρίσι, όπου παραμένει μέχρι σήμερα. Μια ατυχής απόπειρα να ξετυλιχθεί και να διαβαστεί η περγαμηνή το 1986 προκάλεσε περαιτέρω ζημιές, με ορισμένα κομμάτια να γίνονται στάχτη.

Ωστόσο, υπάρχουν ακόμη πολλά στοιχεία σχετικά με τον πάπυρο που παραμένουν άγνωστα. Οι ερευνητές δεν γνωρίζουν ποιος είναι ο συγγραφέας του κειμένου ή γιατί το βιβλίο βρισκόταν μέσα στη βίλα. Ο καθηγητής σημείωσε ότι πολλά από τα κείμενα στη βίλα γράφτηκαν από τον Φιλόδημο, αλλά είναι φιλοσοφικά και όχι ιστορικά.


ΠΗΓΗ