Eπισκέπτες των παραλιών της Κύπρου, με τις παρατηρήσεις και την περιέργειά τους, έδωσαν σημαντικές πληροφορίες για ένα είδος που δεν είχε καταγραφεί ποτέ προηγουμένως στο νησί μας: πρόκειται για ένα δηλητηριώδες υδρόβιο έντομο, τον λιθόκερο, γνωστό και ως «δαγκωτή ποδιών».

Σύμφωνα με το Phys.org, o Μιχάλης Χατζηκωνσταντής από τον Σύνδεσμο Προστασίας Φυσικής Κληρονομιάς και Βιοποικιλότητας Κύπρου, o Ιάκωβος Τζιωρτζής από το Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος Κύπρου και o Kadir Boğaç Kunt από το Cyprus Wildlife Research Institute συνέλεξαν πληροφορίες και δείγματα από έναν αυξανόμενο αριθμό των αρχείων του γιγαντιαίου ζωύφιου νερού στην ανατολική ακτή του νησιού στα τέλη της άνοιξης και το καλοκαίρι του 2020 και του 2021.

Το εν λόγω είδος είναι γνωστό ότι κατοικεί σε λίμνες και αργά κινούμενα γλυκά νερά και δεν είχε καταγραφεί ποτέ στο νησί στο παρελθόν, αν και είναι γνωστό ότι υπάρχουν πληθυσμοί του σε γειτονικές μεσογειακές χώρες όπως η Ελλάδα, η Τουρκία και το Ισραήλ.

Ο λιθόκερος ή Lethocerus Patruelis – Belostomatidae όπως είναι η επιστημονική του ονομασία, μοιάζει με τεράστια κατσαρίδα που κολυμπάει και πετάει, ενώ μπορεί να αναπτυχθεί σε μέγεθος 12 εκατοστών - είναι το μεγαλύτερο υδρόβιο έντομο της Ευρώπης. Το δάγκωμά του είναι δηλητηριώδες όχι όμως θανατηφόρο για τον άνθρωπο και προκαλεί οξύ πόνο. Τρέφεται με μικρά οστρακόδερμα και ψαράκια.

Η εμφάνισή του, κυρίως στο ανατολικό παραλιακό μέτωπο του νησιού, καταγράφηκε αρχικά από λουόμενους, οι οποίοι έμειναν έκπληκτοι από την τρομακτική εμφάνιση και το μέγεθος του ζωυφίου. Είτε επικοινώνησαν απευθείας με τους ειδικούς είτε δημοσίευσαν φωτογραφίες και βίντεο στο διαδίκτυο, κυρίως σε ομάδες του Facebook που σχετίζονται με τη βιοποικιλότητα.

Οι συγγραφείς συνέλεξαν μερικά από τα δείγματα για περαιτέρω μελέτη. Επίσης, προχώρησαν σε εκτενή διαδικτυακή αναζήτηση σε σχετικές διαδικτυακές πλατφόρμες παρατήρησης (δηλαδή, iNaturalist) προκειμένου να παρακολουθήσουν τυχόν άλλες αναφορές του είδους στο νησί. Επιπλέον, έλαβαν δείγματα από κοντινούς υγροτόπους, αλλά δεν κατάφεραν να εντοπίσουν το ζωύφιο.

Από άκρη σε άκρη, καταγράφηκαν τελικά επτά συνολικά θεάσεις: πέντε από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και άλλες δύο μετά από άμεση επικοινωνία με την ομάδα του συγγραφέα. Ελήφθησαν δύο δείγματα και εξετάστηκαν μορφολογικά για την επαλήθευση του είδους. Οι παρατηρήσεις καταγράφηκαν σε ένα ερευνητικό άρθρο στο περιοδικό Travaux du Muséum National d'Histoire Naturelle "Grigore Antipa".

Σημειώνοντας ότι ο λιθόκερος είναι ένα εμβληματικό είδος που συνοδεύεται από ανατριχιαστικές ιστορίες σχετικά με τις συναντήσεις του με ανθρώπους, οι συγγραφείς υποθέτουν ότι είναι απίθανο να είχε περάσει απαρατήρητο για πάρα πολύ καιρό. Θεωρούν πιθανό πολλά μεταναστευτικά γεγονότα να έχουν πυροδοτηθεί σε σύντομο χρονικό διάστημα από γειτονικές χώρες που φιλοξενούν το είδος, όπως το Ισραήλ, ο Λίβανος και η Συρία. Τα δείγματα θα μπορούσαν να είχαν μεταφερθεί από άνεμο ή θαλάσσια ρεύματα, όπως υποθέτουν άλλοι ερευνητές, ή θα μπορούσαν να προκλήθηκαν από τη μείωση των πόρων τροφίμων στην αρχική περιοχή διανομής τους.

Παρά τον αριθμό των καταγραφών σε σύντομο χρονικό διάστημα, δεν μπορούν προς το παρόν να εξαχθούν συμπεράσματα για την εγκατάσταση πληθυσμού του είδους στο νησί μας. Αυτό πρέπει να διερευνηθεί περαιτέρω, και ως αρχική καταγραφή του είδους, η συνδρομή των πολιτών μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο σε αυτό.

Οι συγγραφείς προτρέπουν το κοινό να είναι σε εγρήγορση: «Οι φυσιολάτρεις που αναζητούν ξενικά πλάσματα μπορούν να παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες για την παρουσία και την πιθανή εγκατάσταση του είδους μέσω της επιστήμης των πολιτών». Μέχρι τότε, προειδοποιούν, «οι Κύπριοι να έχουν τα μάτια τους ανοιχτά και τα δάχτυλα των ποδιών τους έξω από το νερό».