Η Τοπική Αυτοδιοίκηση στην Κύπρο εισέρχεται από σήμερα σε μία νέα εποχή, αφού τίθεται σε εφαρμογή η πολυσυζητημένη μεταρρύθμιση με φιλόδοξους στόχους αλλά και προκλήσεις.

Με στόχο την άμεση και ποιοτική εξυπηρέτηση των πολιτών, την οικονομική και διοικητική αυτοτέλεια των τοπικών αρχών και την ενίσχυση της διαφάνειας, η μεταρρύθμιση αυτή φιλοδοξεί να αντιμετωπίσει τις δυσλειτουργίες του προηγούμενου συστήματος και να δημιουργήσει ισχυρότερους, οικονομικά βιώσιμους και πιο ευέλικτους δήμους και κοινότητες.

Ωστόσο οι πρώτοι μήνες λειτουργίας της νέας δομής της Τοπικής Αυτοδιοίκηση, αναμένεται να συνοδευτούν από κάποιες δυσκολίες, κυρίως σε σχέση με τη μεταφορά αρμοδιοτήτων στους Επαρχιακούς Οργανισμούς Αυτοδιοίκησης (ΕΟΑ).

Παράλληλα η μεταρρύθμιση έχει χαρακτηριστεί ως μια ζωντανή, εν εξελίξει διαδικασία, με τις αλλαγές, προσαρμογές και διευκρινίσεις στη σχετική νομοθεσία να είναι διαρκείς, ενώ από Σεπτέμβριο αναμένεται να ξεκινήσει η συζήτηση για περαιτέρω αλλαγές αναφορικά με τα έσοδα και τη δομή των δήμων αλλά και τις εξουσίες των εκλελεγμένων αξιωματούχων.

Το στοίχημα της αυτονομίας και της μείωσης του κόστους

Οι νέες δομές της Τοπικής Αυτοδιοίκησης δημιουργήθηκαν με το σκεπτικό της μείωσης των λειτουργικών εξόδων και τους κόστους υπηρεσιών, της δυνατότητας παροχής ποιοτικότερων υπηρεσιών προς τους πολίτες και της οικονομικής και διοικητικής αυτοτέλειας. Ωστόσο η εφαρμογή της μεταρρύθμισης και η πορεία του χρόνου, θα αποδείξουν αν τελικά οι προσδοκίες θα επαληθευθούν.

Στους πέντε Επαρχιακούς Οργανισμούς Αυτοδιοίκησης Λευκωσίας, Λεμεσού, Λάρνακας, Πάφου και Αμμοχώστου θα ενοποιηθούν οι υπηρεσίες υδατοπρομήθειας, αποχετεύσεων και διαχείρισης αποβλήτων, καθώς και αδειοδότησης της ανάπτυξης. Ο στόχος ήταν η δημιουργία οικονομιών κλίμακας κάτι που αναμένεται να οδηγήσει στη μείωση των λειτουργικών εξόδων και θα προσφέρει στους πολίτες ενιαία εξυπηρέτηση για όλες τις σχετικές άδειες.

Δημιουργήθηκαν επίσης 20 νέοι Δήμοι, μέσω της συνένωσης των 30 υφιστάμενων δήμων και 50 κοινοτήτων, με στόχο την εξοικονόμηση πόρων που θα επιτρέψουν την οικονομική ευρωστία και ανεξαρτησία των δήμων. Η χρηματοδότηση των δήμων αλλάζει ριζικά, με την κατοχύρωση εσόδων από τα ετήσια τέλη κυκλοφορίας αυτοκινήτων, καταργώντας την εξάρτηση από την κρατική χορηγία και αυξάνοντας τα έσοδα.

Επιπλέον, θεωρείται ότι η μεταφορά πολλών αρμοδιοτήτων από το κεντρικό κράτος στους δήμους θα επιτρέψει την παροχή υπηρεσιών πιο κοντά στον πολίτη. Για πρώτη φορά, εισάγεται ένα σύστημα διαφάνειας και ελέγχου, με τη δημιουργία μονάδων προληπτικού εσωτερικού ελέγχου σε κάθε δήμο και τη δημοσιοποίηση όλων των αποφάσεων στο διαδίκτυο.

Ωστόσο ο αριθμός των αντιδημάρχων τριπλασιάζεται από 30 σε 93 και οι δημοτικοί σύμβουλοι αυξάνονται κατά 15, φτάνοντας τους 404, κάτι που αναμένεται να έχει αυξημένο κόστος, παράλληλα με τις αντιμισθίες των επικεφαλής των ΕΟΑ.

Εξάλλου όπως είχε ανακοινώσει ο Υπουργός Εσωτερικών Κωνσνταντίνος Ιωάννου, η κρατική χορηγία προς του δήμους και τις κοινότητες θα φτάσει στα €117 εκατ. το 2024, αυξημένη κατά περίπου €46 εκατομμύρια, σε σχέση με το τι ίσχυε προ μεταρρύθμισης. Σε μεταγενέστερες δηλώσεις ο κ. Ιωάννου είχε αναφέρει ότι το κόστος της μεταρρύθμισης θα υπερβεί τα €117 εκατομμύρια καθώς οι προϋπολογισμοί δεν καλύπτουν τις απαιτήσεις. Ως παράδειγμα έφερε τους νέους Επαρχιακούς Οργανισμούς Αυτοδιοίκησης (ΕΟΑ) που πρέπει να είναι οικονομικά αυτόνομοι, όμως το 60% των εσόδων από τις αδειοδοτήσεις πρέπει να επιστρέφεται στους δήμους, καθιστώντας δύσκολη την οικονομική βιωσιμότητά τους.

Όσον αφορά τις κοινότητες δημιουργούνται 30 Τοπικά Συμπλέγματα Παροχής Υπηρεσιών, τα οποία θα εξυπηρετούν ομάδες γειτονικών κοινοτήτων με εξειδικευμένο προσωπικό, προσφέροντας γραμματειακές, λογιστικές, τεχνικές υπηρεσίες, περισυλλογή σκυβάλων και άλλες βασικές λειτουργίες. Τα Τοπικά Συμπλέγματα θα διαθέτουν σημαντικό αριθμό προσωπικού, σε αντίθεση με τον ανεπαρκή αριθμό υπαλλήλων που διατηρούσαν στο παρελθόν οι μεμονωμένες κοινότητες. Το ύψος για την εργοδότηση του προσωπικού αυτού ωστόσο αναμένεται να ανέλθει στο €3 εκ. και να καλυφθεί από την Κυβέρνηση.

Κρίσιμη η ομαλή λειτουργία της αδειοδότησης της ανάπτυξης

Από 1η Ιουλίου 2024, επαναρχίζουν επίσης όλες οι διαδικασίες που αφορούν την αδειοδότηση της ανάπτυξης που έχουν μεταφερθεί πλέον στους ΕΟΑ. Ο Υπουργός Εσωτερικών είχε χαρακτηρίσει τη μετάβαση αυτή ως τη μεγαλύτερη πρόκληση της μεταρρύθμισης, καθώς τρεις διαφορετικοί οργανισμοί αδειοδότησης με τρεις διαφορετικές κουλτούρες συνενώνονται πλέον σε έναν. Κρίσιμη θεωρείται η ομαλή μετάβαση στο νέο καθεστώς, αφού η αδειοδότηση της ανάπτυξης αποτελεί κρίσιμο τομέα της κυπριακής οικονομίας.

Από 1η Ιουλίου όλες οι αιτήσεις θα υποβάλλονται ηλεκτρονικά μέσω του συστήματος «Ιππόδαμος» για το οποίο υπήρξε ήδη η ανάλογη εκπαίδευση του προσωπικού. Η παραλαβή αιτήσεων είχε τερματιστεί για περίπου δύο εβδομάδες λόγω των διαδικασιών μεταφοράς και μετάπτωσης στο νέο σύστημα.

Στους ΕΟΑ μεταφέρθηκε το υφιστάμενο προσωπικό που ασχολείτο με την αδειοδότηση στους Δήμους, τα Επαρχιακά Γραφεία Πολεοδομίας και τις Επαρχιακές Διοικήσεις, ώστε σταδιακά να στηθεί ο τομέας της αδειοδότησης στους ΕΟΑ μέχρι οι Οργανισμοί να προκηρύξουν θέσεις στη βάση των οργανογραμμάτων. Συνολικά περίπου 330 άτομα μεταφέρθηκαν στους ΕΟΑ.

Από τον περασμένο Φεβρουάριο πραγματοποιήθηκαν επίσης ακόμα 85 προσλήψεις Εργαζομένων Ορισμένου Χρόνου, αυξάνοντας το ανθρώπινο δυναμικό των οργανισμών κατά περίπου 30%. Υλοποιήθηκε ακόμα δέσμη 22 μέτρων, με κύριο στόχο την απλοποίηση του συστήματος αδειοδότησης και την επιτάχυνση της διαδικασίας εξέτασης και έκδοσης αδειών. Παράλληλα υπήρξε προσαρμογή του Πληροφοριακού Συστήματος Ιππόδαμος στα νέα δεδομένα.

H νέα δομή των Δήμων και Επαρχιακών Συμπλεγμάτων

Με τη μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, δημιουργήθηκε νέα δομή για τους 20 δήμους και τα 30 κοινοτικά συμπλέγματα, ενώ οι αιρετοί αξιωματούχοι έχουν ήδη αναδειχθεί στις εκλογές της 9η Ιουνίου 2024.

Στην επαρχία Λευκωσίας, ο Δήμος Λευκωσίας, με έδρα την Λευκωσία, αποτελείται από τους δήμους Λευκωσίας, Αγίου Δομετίου, Αγλαντζιάς και Έγκωμης. Ο Δήμος Λακατάμειας, με έδρα την Λακατάμεια, περιλαμβάνει τους Δήμους Λακατάμειας και Τσερίου, καθώς και τον κοινοτικό συνοικισμό Ανθούπολης. Ο Δήμος Στροβόλου παραμένει ως έχει. Ο Δήμος Λατσιών-Γερίου, με έδρα τα Λατσιά, αποτελείται από τους Δήμους Λατσιών και Γερίου. Τέλος, ο Δήμος Νότιας Λευκωσίας-Ιδαλίου, με έδρα το Ιδάλιον, περιλαμβάνει τον Δήμο Ιδαλίου και τις κοινότητες Αλάμπρας, Λυμπιών, Νήσου, Πέρα Χωρίου και Ποταμιάς.

Στην επαρχία Λεμεσού, ο Δήμος Λεμεσού αποτελείται από τους Δήμους Λεμεσού και Μέσα Γειτονιάς, καθώς και την κοινότητα Τσερκέζων. Ο Δήμος Ανατολικής Λεμεσού, με έδρα τον Άγιο Αθανάσιο, περιλαμβάνει τους δήμους Αγίου Αθανασίου και Γερμασόγειας, και τις κοινότητες Αγίου Τύχωνα, Ακρούντας, Μαθικολώνης, Μουτταγιάκας και Φοινικαριών και Αρμενοχωρίου. Ο Δήμος Πολεμιδιών αποτελείται από τον δήμο Κάτω Πολεμιδιών και την κοινότητα Άνω Πολεμιδιών. Ο Δήμος Δυτικής Λεμεσού, με έδρα τον Ύψωνα, περιλαμβάνει τον Δήμο Ύψωνα και τις κοινότητες Ακρωτηρίου, Ασώματου, Επισκοπής, Ερήμης, Καντού, Κολοσσίου, Σωτήρας και Τραχωνίου.

Στην επαρχία Λάρνακας, ο Δήμος Λάρνακας αποτελείται από τους Δήμους Λάρνακας και Λιβαδιών, καθώς και την κοινότητα Βορόκληνης. Ο Δήμος Αραδίππου περιλαμβάνει τον Δήμο Αραδίππου, καθώς και τις κοινότητες Κελλιών και Τρούλλων. Ο Δήμος Δρομολαξιάς-Μενεού αποτελείται από τον Δήμο Δρομολαξιάς-Μενεού, καθώς και τις κοινότητες Κιτίου, Περιβολιών και Τερσεφάνου. Ο Δήμος Λευκάρων περιλαμβάνει τον Δήμο Λευκάρων και τις κοινότητες Βάβλας, Δελίκηπου, Κάτω Λευκάρων, Κόρνου, Λάγιας και Σκαρίνου. Τέλος, ο Δήμος Αθηένου περιλαμβάνει τον Δήμο Αθηένου και την κοινότητα Αβδελλερού.

Στην επαρχία Πάφου, ο Δήμος Πάφου παραμένει ως έχει. Ο Δήμος Ανατολικής Πάφου, με έδρα τη Γεροσκήπου, περιλαμβάνει τον Δήμο Γεροσκήπου και τις κοινότητες Αγίας Μαρινούδας, Αχέλειας, Κονιών και Τίμης. Ο Δήμος Ακάμα, με έδρα την Πέγεια, αποτελείται από τον Δήμο Πέγειας και τις κοινότητες Ακουρσού, Ίνειας, Κάθικα, Κάτω Αρόδων, Κισσόνεργας και Πάνω Αρόδων. Ο Δήμος Πόλης Χρυσοχούς αποτελείται από τον Δήμο Πόλης Χρυσοχούς και τις κοινότητες Αγίας Μαρίνας, Ανδρολίκου, Αργάκας, Γιαλιάς, Δρούσειας, Κρίτου Τέρα, Μακούντας, Νέου Χωριού, Νέων Δημμάτων, Πελαθούσας, Πομού, Τέρα και Χρυσοχούς.

Στην επαρχία Αμμοχώστου, ο Δήμος Αγίας Νάπας αποτελείται από τους Δήμους Αγίας Νάπας και Σωτήρας, καθώς και τις κοινότητες Αυγόρου, Άχνας και Λιοπετρίου. Ο Δήμος Παραλιμνίου-Δερύνειας περιλαμβάνει τους Δήμους Παραλιμνίου και Δερύνειας και τις κοινότητες Αχερίτου και Φρενάρους.

Όσον αφορά τα Συμπλέγματα Υπηρεσιών Κοινοτήτων στην επαρχία Λευκωσίας δημιουργούνται εννέα συμπλέγματα, στην επαρχία Λεμεσού οκτώ συμπλέγματα, στην επαρχία Λάρνακας επτά συμπλέγματα και στην επαρχία Πάφου οκτώ συμπλέγματα.