Για πολύ καιρό, η οικολογία έτεινε να αγνοεί τους ανθρώπους. Εστίαζε κυρίως σε όμορφα μέρη μακριά από την ανθρώπινη ανάπτυξη μεγάλης κλίμακας: βαθιά τροπικά δάση ή παρθένα λιβάδια. Στη συνέχεια, στα τέλη της δεκαετίας του 1990, στην έρημη πόλη του Φοίνιξ, στην Αριζόνα, οι επιστήμονες έστρεψαν το βλέμμα τους πιο κοντά στο σπίτι τους.

Οικολόγοι βγήκαν στη γειτονιά τους για να χαρτογραφήσουν την κατανομή των αστικών φυτών σε μία από τις πρώτες μελέτες του είδους της. Εξοπλισμένοι με μεζούρες και πίνακες, κατέγραψαν δέντρα και θάμνους, υπό το περίεργο βλέμμα των ντόπιων.

«Περάσαμε πολύ καλά. Τα μικρά παιδιά το λάτρεψαν», λέει η καθηγήτρια Ann Kinzig, από το Πανεπιστήμιο της Αριζόνα. «Με έκανε να δω τις πόλεις με διαφορετικό μάτι».

Οι υπάρχουσες οικολογικές θεωρίες δεν εξηγούσαν την κατανομή των φυτών στις πόλεις. Στις άγριες περιοχές, τα φυτά συνήθως κατανέμονται ανάλογα με παράγοντες όπως η γεωγραφία και ο καιρός: η βραχώδης σύσταση του εδάφους, το επίπεδο βροχοπτώσεων, η έκθεση στο φως και τη σκιά.

Οι επιστήμονες αναρωτήθηκαν αν χρειαζόταν μια νέα θεωρία. «Και η απάντηση ήταν ότι ναι, χρειαζόμασταν», λέει η Kinzig.

Τα αστικά δεδομένα τούς έδειχναν συνεχώς το ίδιο πράγμα: ο σημαντικότερος παράγοντας που επηρέαζε την κατανομή των φυτών δεν ήταν το υψόμετρο, η εγγύτητα σε υδάτινα σώματα, η γειτνίαση με αγροτικές περιοχές ή ο τύπος εδάφους. Ήταν ο πλούτος των ανθρώπων που ζούσαν στην περιοχή. Το 2003, η ομάδα της δημοσίευσε το πρώτο άρθρο σχετικά με την «επίδραση της πολυτέλειας».

Περισσότερη η άγρια ζωή στις πλούσιες περιοχές των πόλεων

Το φαινόμενο περιγράφει πώς οι πλούσιες περιοχές των πόλεων έχουν περισσότερη άγρια ζωή και μεγαλύτερη ποικιλία άγριας ζωής – ένα εύρημα που μπορεί να έχει βαθιές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία και ευημερία. Στο Φοίνιξ, οι ερευνητές αναρωτήθηκαν αν η ζέστη ήταν η αιτία, καθώς πρόκειται για ένα ερημικό περιβάλλον, όπου το νερό είναι σπάνιο και οι θερμοκρασίες μπορεί να είναι εξαντλητικές.

Όταν ο πλούτος σε μια περιοχή του Φοίνιξ αυξήθηκε, για παράδειγμα, οι άνθρωποι γενικά φύτεψαν περισσότερη βλάστηση και την πότιζαν, την φρόντιζαν. Μια αύξηση 10.000 δολαρίων στο μέσο εισόδημα των νοικοκυριών της περιοχής μελέτης στο Φοίνιξ είχε ως αποτέλεσμα μείωση 0,3 °C στη μέση θερμοκρασία της επιφάνειας του εδάφους.

Ωστόσο, μετά τις αρχικές μελέτες, οι ερευνητές διαπίστωσαν την επίδραση της πολυτέλειας και σε άλλες πόλεις με διαφορετικά είδη, όπου η ζέστη δεν ήταν τόσο έντονη. Σύμφωνα με μια μελέτη του 2023, τα ελάφια με μαύρη ουρά στη Βρετανική Κολομβία συχνάζουν σε πλουσιότερες περιοχές της πόλης με περισσότερους κήπους, γήπεδα γκολφ και πάρκα.

Η επίδραση της πολυτέλειας έχει παρατηρηθεί σε φυτά στη Βόρεια Αμερική, το Μπουρούντι, την Κίνα και την Αυστραλία. Έχει επίσης καταγραφεί σε πουλιά στη Βόρεια Αμερική, την Ευρώπη και τη Νέα Ζηλανδία. Τα πουλιά εξαρτώνται από τα φυτικά είδη ή την τροφή και το καταφύγιο, οπότε είναι πιθανό να ακολουθούν τα φυτά σε πολυτελείς γειτονιές.

Ακόμη και μερικές νυχτερίδες έλκονται από τις πλουσιότερες περιοχές της πόλης. Ήδη από την αρχαία Αίγυπτο, οι περιοχές όπου ζούσαν οι εργάτες φιλοξενούσαν διαφορετικά είδη εντόμων σε σύγκριση με τις πλουσιότερες περιοχές.

Στα πλούσια σπίτια τα περισσότερα… έντομα

«Ήμουν έκπληκτη – όχι από το γεγονός ότι η ανθρώπινη δράση μπορεί να διαμορφώσει τα πρότυπα της βιοποικιλότητας με απροσδόκητους τρόπους, αλλά από το γεγονός ότι η επίδραση της πολυτέλειας ισχύει τόσο πολύ», εξηγεί η Kinzig στον βρετανικό Guardian. «Με άλλα λόγια, θα περίμενε κανείς ότι διαφορετικοί τύποι ανθρώπων θα δημιουργούσαν τοπία που υποστηρίζουν διαφορετικούς τύπους άλλων ειδών, αλλά δεν θα περίμενε απαραίτητα πως οι πλούσιοι θα είχαν σχεδόν πάντα μεγαλύτερη βιοποικιλότητα».

Στα αστικά περιβάλλοντα, «οι άνθρωποι ελέγχουν τα πάντα», λέει ο Jeff Ackley, βιολόγος της αμερικανικής κυβέρνησης, ο οποίος ανακάλυψε την επίδραση της πολυτέλειας στις «πλούσιες σαύρες» του Φοίνιξ, διαπιστώνοντας πως το εισόδημα των νοικοκυριών ήταν ένας από τους καλύτερους προγνωστικούς παράγοντες για την ποικιλία των σαυρών στην περιοχή.

Ωστόσο, η επίδραση της πολυτέλειας δεν περιορίζεται στους κήπους – εμφανίζεται και στους εσωτερικούς χώρους. Σύμφωνα με μια μελέτη από τις ΗΠΑ, τα πλουσιότερα σπίτια έχουν περισσότερα… έντομα και αράχνες που ζουν στο εσωτερικό τους!

Οι ερευνητές έκαναν τυχαία δειγματοληψία σε 50 σπίτια στο Ράλεϊ της Βόρειας Καρολίνας, σε όλο το φάσμα των εισοδημάτων. Σύμφωνα με τη μελέτη, τα πλουσιότερα σπίτια είχαν κατά μέσο όρο 100 είδη αρθρόποδων, διπλάσια από τα λιγότερο πλούσια σπίτια, λαμβάνοντας υπόψη το μέγεθος του σπιτιού.

Τα αποτελέσματα ήταν αντιφατικά, καθώς οι άνθρωποι συνήθως πιστεύουν πως οι πλουσιότεροι έχουν καθαρότερα σπίτια, υπογραμμίζοντας «πόσα πολλά έχουμε ακόμα να μάθουμε για την οικολογία των εσωτερικών χώρων», έγραψαν οι ερευνητές.

Η έλλειψη έκθεσης στα μικρόβια βλάπτει σοβαρά την υγεία

Καμία μελέτη δεν έχει εξετάσει πώς τα εκατομμύρια είδη μικροβίων που ζουν στις πόλεις μπορεί να επηρεάζονται από την πολυτέλεια, αλλά οι έρευνες δείχνουν πως οι φτωχότεροι άνθρωποι έχουν συνήθως περισσότερες φλεγμονώδεις και ανοσολογικές ασθένειες, οι οποίες θα μπορούσαν να συνδέονται με την έλλειψη έκθεσης στη μικροβιακή ζωή. Η επαφή με περιβάλλοντα με βιοποικιλότητα, το έδαφος και τα ζώα έχει συνδεθεί με μια σειρά από θετικά αποτελέσματα για την υγεία.

«Σχεδόν όλες οι ασθένειες του ανοσοποιητικού συστήματος βρίσκονται σε άνοδο», σημειώνει ο Δρ James Kinross, χειρουργός σύμβουλος στο Imperial College του Λονδίνου και συγγραφέας. «Υπάρχει κάτι στον τρόπο με τον οποίο χτίζουμε και κατασκευάζουμε τα αστικά μας συστήματα που μας απομακρύνει από τη φύση και, ως εκ τούτου, μας απομακρύνει από αυτά τα μικροσκοπικά οικοσυστήματα που χρειαζόμαστε για να διατηρήσουμε την υγεία μας».

Η απώλεια της βιοποικιλότητας αναγνωρίζεται ως ένα επείγον παγκόσμιο ζήτημα, αλλά συνήθως αναφέρεται στην εξαφάνιση και τη μείωση των ειδών στο ευρύτερο περιβάλλον γύρω μας, και όχι σε αυτό που συμβαίνει στο ανθρώπινο σώμα. Ωστόσο, ένας αυξανόμενος αριθμός ερευνών δείχνει ότι τα δύο είναι αλληλένδετα. Πέρυσι, μια μελέτη επινόησε τον όρο «έλλειψη φύσης», αναφερόμενη στον τρόπο με τον οποίο η απώλεια της φύσης στο ανθρώπινο σώμα επηρεάζει την υγεία.

Για να αντιστραφούν αυτές οι ανισότητες στην υγεία, οι επιστήμονες στρέφουν την προσοχή τους στον έξω κόσμο, όπου η διατήρηση και η επέκταση της βιοποικιλότητας μπορούν να αλλάξουν την κατάσταση. Μια μελέτη στη Φινλανδία έδειξε ότι οι έφηβοι που ζουν σε περιβάλλον με βιοποικιλότητα, για παράδειγμα, είχαν λιγότερα προβλήματα αλλεργιών και αυτοάνοσα προβλήματα.

«Η επίδραση της πολυτέλειας δεν αντιπροσωπεύει απλώς ένα ενδιαφέρον οικολογικό πρότυπο», έγραψε μια ομάδα ερευνητών που μελέτησε το φαινόμενο – «είναι επίσης ένα ακόμη επίπεδο κοινωνικής και δομικής αδικίας που υπάρχει στις πόλεις».

Πηγή: in.gr