Τον επισκέφτηκα με αφορμή τη γοργόνα του PortoBello που ο ίδιος φιλοτέχνησε.
«Πρόσεχε από τους σκύλους» μου λέει στο τηλέφωνο την ώρα που έμπαινα μέσα στον ιδιαίτερο του χώρο στη Φασούλα που καμιά ώρα μετά θα μου τον χαρακτήριζε ως τον παράδεισο και την κόλασή του μαζί.
«Μια χαρά τα πάω με τους σκύλους» του απαντώ, «δεν κατάλαβες» μου εξηγεί και σύντομα υποψιάζομαι τι μπορεί να εννοεί.
Ένας αρκετά μεγάλος σε έκταση χώρος, με δε ξέρω και εγώ πόσα, πάρα πολλά πάντως, γλυπτά και σημαντικής προφανώς αξίας, τους μάχιμους τους φύλακές του τους θέλει.
«Φανταστικά», είπαμε ταυτόχρονα με τη φίλη φωτογράφο καθώς ανακαλύπταμε το υπαίθριο αυτό πάρκο γλυπτικής, «πολύ το υλικό για φωτογραφία».
Εκτός από γνωστός και καταξιωμένος γλύπτης, ο Φίλιππος Γιαπάνης ευτυχώς θεωρεί τους καθωσπρεπισμούς περιττούς και η συζήτηση μαζί του κύλησε εύκολα και απολαυστικά.
Από ποια ηλικία ασχολείστε με τη γλυπτική;
Η γλυπτική μου άρεσε από το σχολείο, από το γυμνάσιο. Στα 35 μου όμως είναι που πραγματικά ξεκίνησα να ασχολούμαι, στην αρχή ερασιτεχνικά και στη συνέχεια έγινε δουλειά μου. Δεν έχω σπουδάσει τέχνη.
Ρωτώ επειδή αντιλαμβάνομαι πως για να φτάσεις στο σημείο να ζεις από τη γλυπτική δεν είναι και εύκολη υπόθεση.
Εδώ και είκοσι χρόνια ζω με τη γλυπτική. Κοίταξε, εξαρτάται τι θέλεις από τη ζωή σου, αν αυτό που έχεις μέσα στο μυαλό σου είναι να κάμεις τη μεγάλη ζωή του καλλιτέχνη δεν θα τα καταφέρεις.
Η τέχνη για μένα προέκυψε από αιχμαλωσία, είχα την ανάγκη να εκφράσω και να εξωτερικεύσω τα συναισθήματα μου. Το πιο σημαντικό αγαθό φίλε μου είναι η ελευθερία, πολύ σημαντικό, αν δεν το στερηθείς δεν θα καταλάβεις.
Ποια ελευθερία η εσωτερική ή αυτή που έχει να κάμει με τις συνθήκες μέσα στις οποίες ζούμε;
Και τα δύο. Η ελευθερία η εσωτερική, της ψυχής και του πνεύματος αλλά και η εξωτερική, ο τρόπος δηλαδή που ζεις. Γι’ αυτό και εγώ ζω εδώ απομονωμένος, όπως πρόσεξες.
Μέχρι τα 35 τι κάμνατε;
Ασχολούμουν με ταμειακές μηχανές και κομπιούτερ. Η γλυπτική πάντα άρεσκε μου και επειδή είχα εσωτερική φόρτιση αποφάσισα ότι έπρεπε να κάμω κάτι να βγάλω το θυμό μου, να εξωτερικεύσω τα συναισθήματα μου.
Η γοργόνα πώς προέκυψε;
Με προσέγγισε ο κ. Νικολάου, ο ιδιοκτήτης του κτιρίου και μου ζήτησε να του φτιάξω μια γοργόνα που να μην έχει σχέση με άλλες γοργόνες, να είναι η δική μας γοργόνα, η γοργόνα του PortoBello. Σκοπός μου εμένα ως καλλιτέχνης ήταν να δημιουργήσω ένα γλυπτό που να αποδίδει την ελληνική ιστορία της γοργόνας, της αδερφής του Μέγα Αλέξανδρου.
Λαμβάνοντας, λοιπόν, υπόψη το σημείο στο οποίο θα τοποθετούσαμε τη γοργόνα, σε ένα κτίριο δηλαδή πέντε ορόφων μπροστά από τη θάλασσα και με το ίδιο το γλυπτό να είναι έξι μέτρα έκαμα αρχικά δύο χαρακτηριστικές κινήσεις των χεριών της.
Η πρώτη είναι η ανύψωση του ενός χεριού προς τα πάνω, η οποία καθορίζει τον χαιρετισμό και το καλωσόρισμα των πλοίων και παραλληλίζει έτσι τη γοργόνα που σταματούσε όλα τα πλοία για να ρωτήσει αν ζει ή αν πέθανε ο βασιλιάς Αλέξανδρος.
Η δεύτερη κίνηση έχει να κάμει με τη θέση και την πορεία του ήλιου σε σχέση με το γλυπτό. Ο ήλιος είναι συνεχώς μπροστά από τη γοργόνα, οπότε το άλλο της χέρι, το δεξί, το έφτιαξα με τρόπο που να δημιουργεί στο μέτωπό της σκιά για προστασία από τον ήλιο. Αυτό όμως βοηθά και στο ότι η γοργόνα θέλει να δει μακριά. Όταν θέλουμε να δούμε μακριά δημιουργούμε με το χέρι μας σκιά στα μάτια μας για να δούμε καλύτερα, έτσι δεν είναι;
Η γοργόνα επίσης κάθεται πάνω σε ένα κύμα. Σύμφωνα με το παραμύθι που γράφτηκε ειδικά για τη γοργόνα του PortoBello, η γοργόνα πηδάει από τη θάλασσα και κάθεται πάνω σε ένα γυάλινο πύργο φέρνοντας μαζί της νερό, εξού λοιπόν και το κύμα.
Πώς όμως συνδέεται η γοργόνα του PortoBello με την ιστορία της Λεμεσού;
Γι’ αυτό το σκοπό έχει γραφτεί ένα παραμύθι, σύμφωνα με το οποίο, η γοργόνα ως η αδερφή του Μ. Αλέξανδρου καθώς περιπλανιόταν στις εφτά θάλασσες προσπαθώντας να βρει το αθάνατο νερό και να το δώσει στον αδερφό της για να μην πεθάνει πέρασε και από τη Λεμεσό. Η στάση της έγινε εκεί που βρίσκεται το πρώτο οινοποιείο της Λεμεσού, έτσι το αθάνατο νερό για μας είναι το κρασί. Το κρασί ξέρεις έχει κάποιες ιδιότητες μέσα που αναζωογονεί, οπότε γι’ αυτό η γοργόνα αποφασίζει να ζήσει μόνιμα στο PortoBello και στη Λεμεσό.
Κάποιοι, και να το πούμε αυτό, προσπάθησαν να τη συσχετίσουν με τη γοργόνα της Κοπεγχάγης. Μαλακίες. Καμία σχέση.
Η δική μας γοργόνα είναι απρόσωπη, δεν έχει χαρακτηριστικά το πρόσωπό της, μπορεί να είναι οποιαδήποτε γυναίκα.
Για να κάμουμε μια πάσα και σε κάτι πιο γενικό, είναι αλήθεια ότι οι πόλεις μας δεν φημίζονται για τα πολλά και ευφάνταστα γλυπτά που τις κοσμούν.
Κοίταξε, ο πολιτισμός είναι η καταγραφή της ιστορίας ενός λαού. Η Αθήνα ακόμα ζει με τον Παρθενώνα της. Η Ρώμη ακόμα ζει με το Κολοσσαίο της. Πρέπει να κατανοήσουμε ότι αν δεν προσφέρουμε πολιτισμό, θάλασσες και ήλιο έχουν και άλλες χώρες, και άλλα νησιά.
Η δημιουργία, επομένως, πάρκων γλυπτικής ή θεματικών πάρκων ή θαλάσσιων πάρκων είναι ένας τρόπος να προσελκύσουμε περισσότερους ξένους. Πρέπει να ανοίξουμε τα μουσεία μας, να δημιουργήσουμε καινούρια, να φτιάξουμε γλυπτά, πινακοθήκες, κακά τα ψέματα χρειαζόμαστε πιο ποιοτικό τουρισμό.
Εξαρτάται φυσικά και πως ο καθένας αντιλαμβάνεται τον ποιοτικό τουρισμό, κάποιοι ίσως να τον έχουν ταυτίσει με τα πολυτελή resorts και τα γκολφ.
Έχεις απόλυτο δίκαιο αλλά ακόμη και αυτοί που ασχολούνται με γκολφ κλπ θέλουν και κάτι άλλο ως συμπλήρωμα θεωρώ. Χρειάζεται και τροφή του πνεύματος όχι μόνο του σώματος.
Πάντως, προσωπικά δεν έχω ξαναδεί στην Κύπρο τόσα πολλά γλυπτά μαζεμένα σε ένα χώρο και μάλιστα φιλοτεχνημένα από ένα μόνο άτομο.
Δαμέ ξεκίνησα σιγά-σιγά φίλε μου πέτρα-πέτρα εδώ και 18 χρόνια. Δαμέ ζω, δημιουργώ, είναι ο παράδεισος μου, η κόλαση μου, το μοναστήρι μου, τα πάντα.
Η τέχνη είναι τρόπος ζωής, τζίνο που κάμνεις πρέπει να το αγαπάς, αν δεν το αγαπάς θα αποτύχεις. Επίσης, δεν πρέπει να έχεις ρολόι, πρέπει να αφήνεις τον εαυτό σου ελεύθερο.
Τζίνο που κάμνω αγαπώ το, πρωταρχικός μου σκοπός δεν είναι το χρήμα αλλά η δημιουργία.
Έχετε όμως αρκετά γλυπτά που κοσμούν διάφορα δημόσια σημεία, σωστά;
Γλυπτά μου κοσμούν όλη την ελεύθερη Κύπρο, στο Κάβο Γκρέκο, στη Δερύνεια, στον Άγιο Αθανάσιο, στα Κούκλια της Πάφου, στην παραλία της Λεμεσού, στη Λευκωσία και στην ΟΥΕΦΑ στη Δανία.
Το πιο σημαντικό από όλα όμως είναι το γλυπτό μου για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Πεκίνο, το οποίο το 2008 βραβεύθηκε από τους Κινέζους και στην Κύπρο οι ειδήμονες είχαν πει ότι δεν ήταν κατάλληλο για το Ολυμπιακό Μέγαρο της Λευκωσίας.
Στη Φασούλα όμως είναι που βρίσκεται μαζεμένη η δουλειά μου και το όνειρο μου είναι κάποια στιγμή ο χώρος εδώ να μετατραπεί σε ένα μουσείο, κάτι σαν ένα ναό της ψυχής μου για τις επόμενες γενιές, γιατί η τέχνη, ξέρεις, δεν είναι μόνο για σήμερα, πρέπει να αντέχει στον χρόνο.
Καλά, ειδικά η γλυπτική μπορεί να επιβιώσει για αιώνες. Την ώρα που δημιουργείτε το έχετε αυτό μέσα στο μυαλό σας;
Ναι, βεβαίως, γιατί η ζωή είναι πολύ σύντομη και δεν θέλω να χαραμίζω τον χρόνο μου ανούσια σε ένα γλυπτό που θα έχει περιορισμένη διάρκεια ζωής ή γενικά να αφιερώνω ώρα από τη ζωή μου για να κάμω οτιδήποτε που δεν θα αντέξει στον χρόνο. Ίσως αυτό να ακούγεται εγωιστικό, δεν με απασχολεί όμως, όπως το νιώθω σου το λέω.
Φωτογραφίες: biped