Γωνιάσαμε τη συνάδελφο και φιλόλογο Θεώνη Παναγή κι είπαμε να της κάνουμε μία μίνι συνέντευξη για να ξεκαθαρίσουμε κάποια πράγματα μια και καλή.  

Θεώνη μου,κατ’ αρχήν θα ήθελα να σε ρωτήσω… ή μήπως είναι κατ’ αρχάς…ή μήπως είναι σωστά και τα δύο;

Κατ’ αρχάς, ουδείς αναμάρτητος όσον αφορά στη χρήση της γλώσσας, αφού πολλές φράσεις ηχούν σήμερα στα αφτιά μας κάπως παλιομοδίτικες και ξεπερασμένες. Μια από αυτές είναι και η περίπτωση αυτή. Μάθε όμως ότι η φράση «κατ’ αρχήν» χρησιμοποιείται όταν εννοούμε «στα βασικά σημεία», «κατά βάση». Η φράση «κατ’ αρχάς» χρησιμοποιείται όταν εννοούμε «αρχικά», «αρχίζοντας», «στην αρχή», «πρώτα-πρώτα», «εν πρώτοις».Οπότε, διάλεξε και πάρε!

Θα απαντήσεις αμέσως ή άμεσα στις ερωτήσεις μου;

Αυτό εξαρτάται από σένα! Αν θέλεις να σου απαντήσω χωρίς καμιά καθυστέρηση, στη στιγμή, τότε θα το κάνω αμέσως! Κι αν πάλι, θέλεις να πάρεις τις απαντήσεις απευθείας από μένα, χωρίς να μεσολαβήσει κάποιος άλλος, την παρέμβαση δηλαδή τρίτου -π.χ. του big boss αρχισυντάκτη-, τότε αυτό θα γίνει άμεσα από μένα. Δηλαδή, για να γίνει ξεκάθαρη η διαφορά: το επίρρημα άμεσα σημαίνει απευθείας, χωρίς διαμεσολάβηση, χωρίς την παρέμβαση τρίτου, χωρίς τη μεσολάβηση κανενός προσώπου ή πράγματος (δηλαδή, δηλώνει τον τρόπο), ενώ το επίρρημα αμέσως σημαίνει ευθύς, τάχιστα, πάραυτα, αυτοστιγμεί και χωρίς αναβολή, χρονοτριβή ή καθυστέρηση (δηλαδή, δηλώνει το χρόνο).

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: ΟΜΙΛΕΙΤΕ ΚΥΠΡΙΑΚΑ;

 

Α, ωραία! Σαν φιλόλογος που είσαι, καλά μας τα λες.

Εδώ τα πράγματα αρχίζουν και δυσκολεύουν, καθώς η απροσεξία στη χρήση του σωστού, μπορεί να μπερδέψει ή ακόμα και να προσβάλει το συνομιλητή μας! Εγώ δεν θα το πάρω προσωπικά (αφού το «σαν» στην πρότασή σου υποδηλώνει ότι δεν είμαι πράγματι φιλόλογος, αλλά φιλόλογος-μαϊμού), όμως θα συμβούλευα την επόμενη φορά που θα θελήσουμε να δηλώσουμε μια ιδιότητα ή να προσάψουμε ένα χαρακτηριστικό σε κάποιον, να χρησιμοποιήσουμε το «ως». Ως φιλόλογος λοιπόν, θα σου έλεγα ότι το «σαν» χρησιμοποιείται κατάλληλα όταν δηλώνεται παρομοίωση ή ψευδές χαρακτηριστικό. Π.χ. Δουλεύει σαν σκύλος.

Στα πλαίσια αυτής της συνέντευξης θα ήθελα να σε ρωτήσω….

Συνήθως το ζωγραφίζω για να το εξηγήσω, φτάνει να υπάρχει χαρτί και στυλό. Ναι, και μη γελάς! Πώς; Φτιάχνω έναν κύκλο, που είναι ένα πλαίσιο, όπου μέσα βάζω πιο μικρά κυκλάκια, που αποτελούν την αναφερθείσα κατάσταση. Άρα, η ορθή φράση είναι στο πλαίσιο. Μάλιστα στο λεξικό του Μπαμπινιώτη αναφέρεται ότι από την αντίστοιχη και καθαρώς ελληνική φράση μέσα στα όρια ή εντός των ορίων (η απόφαση ελήφθη εντός των ορίων της αγροτ.πολιτικής που ακολουθεί η κυβέρνηση) χρησιμοποιήθηκε η φράση αναλογικά σε πληθυντικό: Είμαστε υποχρεωμένοι να κινηθούμε στα πλαίσια των οικονομικών δυνατοτήτων... Εξ ου λοιπόν και σήμερα τείνει να καθιερωθεί μάλλον η φράση στα πλαίσια. 

Στον τίτλο «ΣΟΚ!!! ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΙΚΟ!!!!!» να βάζουμε τρία, πέντε ή δέκα θαυμαστικά; Ποιο είναι το σωστό;

Προσωπικό μεγαλύτερο σοκ παθαίνω όταν βλέπω τέτοιους τίτλους παρά με τα θαυμαστικά! Όσον αφορά στα τελευταία, σαφώς και ένα φτάνει, και αυτή είναι η σωστή χρήση. Τα πολλά θαυμαστικά είναι υπερβολή και όχι τόσο καλόγουστη θα έλεγα, και δεν προσδίδουν περισσότερη βαρύτητα στα γραφόμενά σου, τουναντίον μάλιστα φανερώνουν προχειρότητα! Δηλαδή, με τα πολλά θαυμαστικά εκφράζεις μεγαλύτερη απορία, έκπληξη, θαυμασμό κ.ο.κ.;

Πότε είναι ατύχημα και πότε δυστύχημα, πτου πτου μην μας τύχει; 

Πτου πτου μη μας τύχει το δεύτερο, γιατί ατυχήματα είχαμε οι πλείστοι πολλές φορές. Και οι δύο αυτές λέξεις είναι αρχαίες και συνδέονται με τη λέξη τύχη, και οι δύο στη Ν. Ελληνική τείνουν να αναφέρονται σε βλάβες (σωματικές, υλικές και θανάτου), και κυρίως σε τροχαία και αυτοκινητικά επεισόδια! Η διαφορά ωστόσο είναι πολύ απλή! Τα τροχαία και τα αυτοκινητικά δυστυχήματα αναφέρονται σε θανατηφόρα, ενώ τα αντίστοιχα τροχαία και τα αυτοκινητικά ατυχήματα σε λιγότερα σοβαρά περιστατικά.

Πες μας στα γρήγορα τώρα: Γενεολογικός ή γενεαλογικός;

Γενεαλογικός! Αφού έχει να κάνει με τη γενεαλογία, τη διαδοχή των γενεών σε μια οικογένεια!

Απαθανατίζω ή αποθανατίζω;

Απαθανατίζω (από + αθανατίζω= αθάνατος), αφού θέλεις να τον διατηρήσεις ζωντανό στη μνήμη μας.

Έχεις απηυδήσει ή έχεις απαυδήσει;

Ναι, έχω απαυδήσει (και «είμαι απηυδισμένη») με την κακή χρήση της γλώσσας! Και σ’ αυτήν την περίπτωση η συχνή χρήση, τείνει να καθιερώσει το λάθος τύπο. Η αύξηση μπαίνει μόνο στον αόριστο, οπότε δεν έχει –η- στον ενεστώτα και στους άλλους χρόνους. Απαυδώ, απηύδησα και έχω απαυδήσει, αυτά είναι τα σωστά.

Πόσα πολλά ξέρεις! Νιώθω τόσο ανημέρωτη!

Εσύ, ένας τόσο τιθασευμένος χαρακτήρας; Το αποκλείω! Μάλλον θα νιώθεις ανενημέρωτη (από το ενημερώνω), δηλ. απληροφόρητη. Το αν-ημέρωτη (από το ημερώνω), σημαίνει «μη εξημερωμένο».

Παρεπιπτόντως, θα ήθελα επίσης να μάθω…

Παρε-μ-πτιπτόντως βάλε κι ένα μ (παρά + εν (εμ) + πίπτω).

Ευχαριστούμε πολύ Θεώνη μου, από ανέκαθεν τα ήξερες όλα αυτά; 

Το μόνο σίγουρο είναι ότι, ανέκαθεν πάθαινα κάτι με την πρόθεση «από» που οι πλείστοι «κοτσάρουν» δίπλα στο ανέκαθεν! Παιδιά, το επίρρημα αυτό πάει παντού μόνο του, δεν θέλει συνοδό!