Το να περιγράφεις κάθε παιδί που έχει κατάθλιψη ή είναι αγχωμένο, ως ψυχικά ασθενές, είναι γελοίο. Οι έφηβοι είναι αγχώδεις, αυτό είναι φυσιολογικό.

Η Διάγνωση Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας, είναι μια σχετικά καινούργια κατάσταση η οποία αφορά κυρίως παιδιά και τα «προβλήματα» που παρουσιάζουν κατά τη διάρκεια των σχολικών χρόνων.

«Ας πούμε ότι πριν 50 χρόνια είχες ένα επτάχρονο που βαριόταν στο σχολείο και επιδείκνυε διασπαστική συμπεριφορά. Τότε, θα του δινόταν η ετικέτα του τεμπέλη. Αλλά σήμερα, αυτό το ίδιο παιδί θα λέγαμε ότι υποφέρει από ΔΕΠΥ. Αυτός είναι ο λόγος που έχουμε δει τέτοια δραματική αύξηση της διαταραχής αυτής», υποστηρίζει μεταξύ άλλων ο καθηγητής Jerom Kagan, ο οποίος αναφέρεται ξεκάθαρα πως αυτή η τακτική ακολουθείται κυρίως για να ωφελήσει τις φαρμακοβιομηχανίες και τους ψυχιάτρους.

Ο Jerom Kagan θεωρείται ένας από τους ψυχολόγους με την μεγαλύτερη επιρροή για τον 20ο αιώνα και κατατάχθηκε πάνω από τον Carl Jung και τον Ivan Pavlov στην κατάταξη των επιφανών ψυχολόγων, το 2002, από τον Αμερικανικό Ψυχολογικό Σύλλογο (American Psychological Association). Είναι γνωστός για την καινοτόμα δουλειά του στην αναπτυξιακή ψυχολογία στο πανεπιστήμιο του Harvard, όπου τις τελευταίες δεκαετίες μελετά την ανάπτυξη των μωρών και των νηπίων.

Αυτή είναι άλλωστε η ιστορία της ανθρωπότητας, αυτοί που έχουν εξουσία πιστεύουν ότι αυτό που κάνουν είναι σωστό και έτσι βλάπτουν αυτούς που δεν έχουν δύναμη.

Οπότε, μπορεί να αποτελεί έκπληξη να μάθουμε ότι υποστηρίζει πως η διάγνωση για ΔΕΠΥ (Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας) πρόκειται για μια επινόηση και ωφελεί μόνο τις φαρμακοβιομηχανίες και τους ψυχιάτρους.

Ο Kagan, στη συνέντευξη του στη Spiegel, μιλάει για τα εκτοξευμένα ποσοστά ΔΕΠ-Υ στην Αμερική, τα οποία απέδωσε σε «ασαφείς διαγνωστικές πρακτικές», στηρίζοντας το επιχείρημα του με το παρακάτω παράδειγμα «Κάθε παιδί που έχει προβλήματα στο σχολείο, παραπέμπεται σε έναν παιδίατρο ή παιδοψυχίατρο, ο οποίος ισχυρίζεται ότι το παιδί έχει ΔΕΠΥ και του συνταγογραφεί Ritalin. Στην πραγματικότητα, το 90% αυτών των 5,4 εκατομμυρίων παιδιών δεν έχουν παθολογικό μεταβολισμό ντοπαμίνης. Το πρόβλημα είναι ότι, εάν το φάρμακο είναι διαθέσιμο στους γιατρούς, αυτοί θα κάνουν την αντίστοιχη διάγνωση. Αυτή είναι άλλωστε η ιστορία της ανθρωπότητας, αυτοί που έχουν εξουσία πιστεύουν ότι αυτό που κάνουν είναι σωστό και έτσι βλάπτουν αυτούς που δεν έχουν δύναμη».

«Θα μπορούσαμε να φιλοσοφήσουμε και να ρωτήσουμε τους εαυτούς μας ‘τι σημαίνει ψυχική ασθένεια;’ Εάν πάρεις συνεντεύξεις από παιδιά και εφήβους ηλικίας 12 με 19 ετών, τότε το 40% αυτών μπορεί να χαρακτηριστεί ως αγχώδες ή καταθλιπτικό. Αλλά εάν κοιτάξεις πιο προσεκτικά και ρωτήσεις πόσα από αυτά τα παιδιά έχουν σοβαρή επιβάρυνση από αυτές τις διαταραχές, ο αριθμός μειώνεται στο 8%. Το να περιγράφεις κάθε παιδί που έχει κατάθλιψη ή είναι αγχωμένο, ως ψυχικά ασθενές, είναι γελοίο. Οι έφηβοι είναι αγχώδεις, αυτό είναι φυσιολογικό. Δεν ξέρουν τι επαγγελματικό κλάδο να ακολουθήσουν ή το αγόρι ή το κορίτσι τους μόλις τους έστησε στο ραντεβού τους. Το βίωμα της στεναχώριας ή του άγχους, είναι απλώς ένα μέρος της ζωής, όπως και ο θυμός και η σεξουαλική αναστάτωση», συνεχίζει ο Kagan.

Η ΔΕΠ-Υ δεν είναι η μόνη ψυχική διαταραχή που μοιάζει με επιδημία στα παιδιά, η κατάθλιψη ανήκει επίσης σε αυτή την κατηγορία. 

Ποιες είναι οι επιπτώσεις των εκατομμυρίων παιδιών στην Αμερική, που είναι λανθασμένα διαγνωσμένα ως ψυχικά ασθενή;

Ο Kagan πιστεύει ότι υπάρχει κάτι θεμελιώδες λάθος σε αυτό. Δεν είναι ο μόνος ψυχολόγος που έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου για αυτή τη μόδα, αλλά ο Kagan και οι υπόλοιποι, νιώθουν ότι είναι ενάντια σε «μια πολύ δυνατή συμμαχία: τις φαρμακευτικές βιομηχανίες που βγάζουν δισεκατομμύρια και ένα επάγγελμα που είναι ιδιοτελές». 

O Kagan έπασχε από μια εσωτερική υπερδραστηριότητα και τραύλιζε ως παιδί, αλλά η μητέρα του, του είπε: «Δεν υπάρχει τίποτα που να πηγαίνει στραβά με σένα. Το μυαλό σου δουλεύει πιο γρήγορα από τη γλώσσα σου». Αυτός σκεφτόταν τότε: «Θεέ μου, αυτό είναι υπέροχο, απλώς τραυλίζω επειδή είμαι τόσο έξυπνος». Εάν είχε γεννηθεί στην τωρινή εποχή, το πιο πιθανόν είναι ότι θα είχε κατηγοριοποιηθεί ως ψυχικά ασθενής.

Η ΔΕΠ-Υ δεν είναι η μόνη ψυχική διαταραχή που μοιάζει με επιδημία στα παιδιά, ούτε η μόνη για την οποία ανησυχεί ο Kagan: η κατάθλιψη ανήκει επίσης σε αυτή την κατηγορία. Το 1987, περίπου 1 στους 400 έφηβους Αμερικανούς χρησιμοποιούσε αντικαταθλιπτικά. Μέχρι το 2002, ο οι αριθμοί έφτασαν στον 1 στους 40. Νιώθει ότι είναι μια ακόμη υπερχρησιμοποιημένη διάγνωση, απλώς επειδή τα χάπια είναι διαθέσιμα. Πιστεύει ότι αντί να καταφεύγουμε κατευθείαν στα φαρμακευτικά χάπια, οι γιατροί θα έπρεπε να περνούν περισσότερο χρόνο με το παιδί για να βρουν τον λόγο που αυτά δεν είναι χαρούμενα. Τουλάχιστον, κάποια τεστ θα πρέπει να διεξάγονται, και ένα εγκεφαλογράφημα για σιγουριά, ειδικά αφού οι μελέτες δείχνουν ότι οι άνθρωποι με υψηλή δραστηριότητα στον δεξιό πρόσθιο λοβό ανταποκρίνονται ελάχιστα στα αντικαταθλιπτικά.

Ο Κagan θυμάται να πέφτει σε μια τυπική κατάθλιψη μετά από ένα τεράστιο ερευνητικό εγχείρημα που είχε αναλάβει και απέτυχε. Είχε αϋπνία και ανταποκρινόταν σε όλα τα άλλα κλινικά κριτήρια που απαιτούνται για τη διάγνωση της κατάθλιψης. Αλλά από τη στιγμή που ήξερε την αιτία, δεν αναζήτησε επαγγελματική βοήθεια. Μετά από 6 μήνες, η κατάθλιψη είχε φύγει. Υπό φυσιολογικές συνθήκες, θα είχε διαγνωστεί ως ψυχικά ασθενής από έναν ψυχίατρο και θα του δινόταν φαρμακευτική αγωγή.

Αλλά εδώ βρίσκεται ένας σημαντικός διαχωρισμός: όταν ένα γεγονός μας συγκλονίζει, είναι σύνηθες να πέφτουμε σε κατάθλιψη για λίγο καιρό. Ωστόσο, υπάρχουν και αυτοί που έχουν γενετική προδιάθεση και βιώνουν χρόνια κατάθλιψη, αυτοί είναι οι ψυχικά ασθενείς



Είναι σημαντικό να κοιτάμε όχι μόνο τα συμπτώματα, αλλά και τις αιτίες.

Εκεί είναι που η ψυχιατρική καταρρέει, καθώς είναι το μόνο ιατρικό επάγγελμα που βασίζει την ασθένειες μόνο στα συμπτώματα. Ένα τέτοιο τυφλό σημείο, που χρειάζεται να εξετάσουμε καλύτερα και για άλλες διαταραχές, όπως η διπολική διαταραχή, την οποία ποτέ δε βλέπαμε σε παιδιά παλαιότερα. Όπως φαίνεται σήμερα, σχεδόν ένα εκατομμύριο Αμερικανοί κάτω των 19 ετών είναι διαγνωσμένοι με αυτή.

«Μία ομάδα γιατρών στο Γενικό Νοσοκομείο Μασαχουσέτης μόλις άρχισε να εξετάζει παιδιά που είχαν διπολικές εκρήξεις. Δε θα έπρεπε να το κάνουν αυτό. Αλλά οι φαρμακοβιομηχανίες το αγαπούν επειδή τα φάρμακα κατά των διπολικών διαταραχών είναι ακριβά. Κάπως έτσι ξεκίνησε αυτή η μόδα. Μοιάζει λίγο με τον 15ο αιώνα, όπου οι άνθρωποι είχαν αρχίσει να πιστεύουν ότι κάποιος μπορεί να διακατέχεται από τους δαίμονες ή να έχει καταραστεί από μια μάγισσα», λέει ο Kagan.

Όταν τον ρώτησαν αν υπάρχουν εναλλακτικές έναντι των φαρμάκων για τα συμπεριφορικά συμπτώματα, ο Kagan είπε ότι θα μπορούσαμε να σκεφτούμε τα ιδιαίτερα μαθήματα, ως ένα παράδειγμα, για τα παιδιά που έχουν διαγνωστεί με ΔΕΠ-Υ. Στην τελική, τα παιδιά που διαγιγνώσκονται με ΔΕΠ-Υ, είναι πάντα τα παιδιά που μένουν πίσω και όχι τα παιδιά που τα πάνε καλά στο σχολείο.

 

*Το κείμενο δημοσιεύθηκε αρχικά στο www.psychologynow.gr και η απόδοση έγινε από την ψυχολόγο Ελένη Ψαθάκη.