Το ερώτημα για το κατά πόσο η τέχνη πρέπει να οριοθετείται και να καλουπώνεται δεν είναι καινούργιο, παραμένει ωστόσο μερικώς αναπάντητο, με την πλειοψηφία να τοποθετείται υπέρ της ελευθερίας έκφρασης στην τέχνη με ένα ΑΛΛΑ που ακυρώνει αυτόματα όλα το προηγούμενο.

Αυτή τη φορά η καμπάνα της λογοκρισίας και του συντηρητισμού χτύπησε στην Γερμανία, όπου μία εικαστική καλλιτέχνις, η Sophia Süßmilch δήλωσε στα γερμανικά μέσα ενημέρωσης ότι δέχθηκε απειλές για τη ζωή της, αφού η έκθεσή της στην Kunsthalle Osnabrück έγινε αντικείμενο διαμάχης μεταξύ των κεντροδεξιών πολιτικών.

Η έκθεση της Süßmilch στην Kunsthalle Osnabrück περιλαμβάνει γλυπτά, παραστάσεις, βίντεο και φωτογραφίες που προορίζονται ως ρεβιζιονιστικές προσεγγίσεις του παραμυθιού «Τα τρία γουρουνάκια». Η καλλιτέχνιδα τοποθέτησε αλληγορικά στη θέση των γουρουνιών ανθρώπους που «λεηλατούν» τα παιδιά και τις ζωές τους. Μία εικόνα που δεν άρεσε καθόλου στους κεντροδεξιούς πολιτικούς της Γερμανίας, που κάλεσαν το κοινό να μποϋκοτάρει την έκθεση, ίσως γιατί δεν ήθελαν να κοιτάξουν κι άλλοι, όπως κι αυτοί, το πρόσωπό τους στον καθρέφτη.

Μία παρόμοια κατάσταση βιώσαμε και στην Κύπρο πρόσφατα, όταν, μετά την ομιλία του Κύπριου αριστεύσαντα του Πανεπιστημίου Κύπρου, πολλοί έσπευσαν να τον αποδομήσουν και να τον κατηγορήσουν για λαϊκισμό και ευθυνοφοβία, επειδή είπε αυτά που συζητάμε όλοι μεταξύ μας και δημόσια: Την ανυπαρξία τιμωρίας, την άκρατη διαφθορά, την έλλειψη αξιοκρατίας και το «κρύψε να περάσουμε».

Οι αντιδράσεις για την έκθεση:

Μέλη του κόμματος της Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης της Γερμανίας (CDU) στο κρατίδιο της Κάτω Σαξονίας εξέδωσαν μια δήλωση στην οποία επικρίνουν την έκθεση για τις προκλητικές εικόνες της αποκαλώντας τη «απολύτως απαράδεκτη τόσο από άποψη περιεχομένου όσο και οπτικά», ενώ άλλοι τοποθετήθηκαν υπέρ της δημιουργού, θεωρώντας την παρέμβαση ως προσπάθεια παρεμπόδισης της καλλιτεχνικής ελευθερίας.

Η έκθεση της Sophia Süßmilch είναι μέρος της ομαδικής έκθεσης στην Kunsthalle Osnabrück στη βορειοδυτική Γερμανία με τίτλο «Kinder, Hört male alle her!» («Παιδιά, ακούστε!»), που αγγίζει θέματα όπως η ενδοοικογενειακή βία και ο κανιβαλισμός.

Η δήλωση των πολιτικών εστάλη λίγες ώρες πριν από τα δημόσια εγκαίνια της έκθεσης και αναφέρει ότι είναι «ακατανόητο πώς θα μπορούσε να εγκριθεί μια τέτοια έκθεση». Γράφοντας στην εφημερίδα «Die TAZ», ο δημοσιογράφος Harff-Peter Schönherr λέει ότι μια τέτοια διατύπωση υπονοεί ότι το CDU πιστεύει ότι οι εκθέσεις πρέπει να υπόκεινται σε επίσημη έγκριση – μια μορφή λογοκρισίας που είναι αντισυνταγματική.

Οι επιμελητές της έκθεσης, Juliane Schickedanz και Anna Jehle, ενημερώθηκαν για την ύπαρξη της επιστολής από τον Τύπο και ανέφεραν ότι για αυτή ειδικά την έκθεση που ασχολείται με την ανατροφή των παιδιών, τις συγκρούσεις μεταξύ των γενεών και τη σύνδεση με το εσωτερικό παιδί που υπάρχει σε καθέναν μας έχουν αναρτήσει προειδοποίηση περιεχομένου και έχουν επισημάνει τα έργα που δεν είναι κατάλληλα για παιδιά, ενώ υπάρχει μια ειδική ομάδα ευαισθητοποίησης η οποία είναι διαθέσιμη στους θεατές κατά τη διάρκεια της έκθεσης και δρα συμβουλευτικά προς εκείνους που μπορεί να ενοχληθούν, εξηγώντας το έργο.

Τα έργα της Sophia Süssmilch αναφέρονται σε κανιβαλιστικές σκηνές από παραμύθια όπως το «Χάνσελ και Γκρέτελ» και το έργο «O Κρόνος καταβροχθίζει τον γιο του» του Γκόγια.

Σύμφωνα με τον επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας του CDU του Osnabrück, Marius Keite, «τέτοιες απεικονίσεις δεν είναι μόνο απαράδεκτες για τα παιδιά, αλλά και για τους ενήλικες». Η κριτική του CDU απορρίφθηκε κατηγορηματικά μέσα από κοινή δήλωση των κομμάτων των Πρασίνων και του Volt, λέγοντας ότι υπερασπίζονται την ελευθερία των καλλιτεχνών και αφήνουν σε άλλους την αισθητική αποτίμηση των έργων.

Η κοινοβουλευτική ομάδα του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος (SPD) εξέφρασε παρόμοιες απόψεις μετά από επίσκεψη στην Kunsthalle. «Πώς μπορεί μια παράταξη να πιστεύει ότι μπορεί να ασκήσει τόσο ριζική επιρροή στην καλλιτεχνική ελευθερία και να καλεί σε μποϊκοτάζ της Kunsthalle;», δήλωσε ο Heiko Schlatermund, εκπρόσωπος πολιτιστικής πολιτικής της κοινοβουλευτικής ομάδας του SPD στο Osnabrück, σύμφωνα με το γερμανικό πρακτορείο ειδήσεων DPA. «Το αν κάτι αρέσει σε εμάς ως υπεύθυνους πολιτικούς ή όχι δεν είναι θέμα αισθητικής – δουλειά μας είναι να κάνουμε προσβάσιμη την τέχνη και τον πολιτισμό».

Το ίδρυμα ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα για κλείσιμο με μια δήλωση σχετικά με το αδιαμφισβήτητο της καλλιτεχνικής ελευθερίας. «Καλέσαμε επίσης τους πολιτικούς εκπροσώπους (από όλα τα κόμματα) στην Kunsthalle για να δουν μαζί την έκθεση και να συμμετάσχουν σε διάλογο. Αυτή η πρόσκληση έγινε αποδεκτή», είπαν οι συνεπιμελητές της έκθεσης στη «The Art Newspaper».

Όμως το πράγμα δεν έμεινε εκεί και η Süßmilch δέχεται πλέον απειλές για τη ζωή της μέσω των social media και του mail της. Η καλλιτέχνιδα, που ασχολείται με τις ενδοοικογενειακές σχέσεις, χρησιμοποιεί γυμνό και εκφράζει φεμινιστικές θέσεις με την τέχνη της, δημιούργησε έργα για τη σχέση μητέρας και παιδιού – και σε αυτό το πλαίσιο αναφέρεται επίσης στο θέμα του κανιβαλισμού.

Η επιμελήτρια Anna Jehle υπερασπίζεται τη Sophia Süßmilch λέγοντας: «Γνωρίζουμε ότι ορισμένα θέματα που πραγματεύεται η έκθεση προκαλούν μεγάλα και αντιφατικά συναισθήματα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να συζητάμε αυτά τα θέματα».

Σε ένα δελτίο Τύπου, η Kunsthalle εξήγησε ότι οι οικογένειες σε όλο τον κόσμο ασχολήθηκαν επίσης με θέματα όπως η ενδοοικογενειακή βία, οι φόβοι για το μέλλον, η άμβλωση, η έλλειψη παιδιών και η γυναικοκτονία. Από αυτά τα θέματα χαρακτηρίζεται και η έκθεση της Sophia Süßmilch. «Για να αντιμετωπιστεί αυτό το περιεχόμενο, υιοθετεί την ιδέα της "απεργίας γέννησης" (που συζητείται επανειλημμένα στην κοινωνία από τα τέλη του 19ου αιώνα)», γράφει η Kunsthalle. «Λοιπόν, αν οι γυναίκες δεν θέλουν πια να κάνουν παιδιά;».

Φυσικά η ίδια η καλλιτέχνιδα υποστηρίζει ότι πίσω από την κριτική κρύβονται πολιτικές σκοπιμότητες: «Ήθελαν να καταργήσουν την Kunsthalle εδώ και δύο χρόνια. Πέρυσι χρησιμοποίησαν κάποιον άλλο ως πιόνι στον πολιτιστικό πόλεμο, και τώρα είμαι μόνο εγώ. Δεν είναι καθόλου έτσι όπως την περιγράφουν η τέχνη μου».


Με πληροφορίες από LIFO