Γράφει η Στέλλα Μυριάνθους, MSc Ψυχολόγος
Bullying και από που να αρχίσει κανείς να μιλά για ένα τόσο θλιβερό θέμα το οποίο αφορά κυρίως παιδιά σχολικής ηλικίας. Πώς μπορείς να μιλάς για παιδιά και να εκφράζεσαι με ορισμούς όπως θύμα και θύτης; Κι όμως, ο εκφοβισμός ή bullying είναι ένα συχνό, καθημερινό φαινόμενο και μια σχολική πραγματικότητα.
Ο Rigby (στο Suckling & Temple) απαριθμεί ως ουσιώδη χαρακτηριστικά του σχολικού εκφοβισμού τα εξής:
1. την πρόθεση του δράστη να βλάψει
2. την πραγματοποίηση της παραπάνω πρόθεσης
3. τη βλάβη/ζημιά του στόχου-θύματος
4. την κυριαρχική επιβολή του δράστη επί του θύματος
5. την έλλειψη συχνά δικαιολογίας για την πράξη
6. την επανάλειψη της συμπεριφοράς ξανά και ξανά
7. την ικανοποίηση που αντλεί ο δράστης από τη βλάβη του θύματος
Η ψυχολογία του θύματος
Το παιδί-θύμα χρειάζεται ενθάρρυνση να μιλήσει για το τι του συμβαίνει, χρειάζεται ψυχολογική βοήθεια έτσι ώστε να επουλώσει το τραύμα, να επαναπροσδιορίσει τον εαυτό του και να ανακτήσει την αυτοπεποίθηση του και να απενοχοποιηθεί.
Το παιδί θύμα πολλές φορές φοβάται να μιλήσει συνήθως γιατί:
-Φοβάται πως δεν θα τον/ την πιστέψουν.
-Αισθάνεται ότι το προκαλεί και άρα είναι ένοχο.
-Δεν υπάρχει λύση στο πρόβλημα/ είναι αδιέξοδο.
-Κανείς δεν μπορεί να βοηθήσει.
-Θα βρεθεί σε χειρότερη θέση απέναντι στον θύτη.
Εάν ένα παιδί φαίνεται πιο μελαγχολικό, πιο απόμακρο και καταθλιπτικό, προφασίζεται διάφορες δικαιολογίες έτσι ώστε να αποφυγή να πάει στο σχολείο και έχει μειωθεί η σχολική του επίδοση, τότε θα πρέπει να του/της ζητήσετε να σας εμπιστευθεί και να σας μιλήσει. Θα πρέπει να παρατηρήσετε τον τρόπο που παίζει (acting out), σε τι περιβάλλον είναι επιφυλακτικό και απόμακρο και τι θα ζωγράφιζε εάν του ζητούσατε να κάνει μια ζωγραφιά για παράδειγμα στο σχολείο την ώρα του διαλείμματος.
-Κάντε το να νοιώσει απενοχοποιημένο, ασφαλές και πως υπάρχει λύση στο πρόβλημά του, απλά λέγοντάς του το.
-Μην ενθαρρύνεται το παιδί να ανταποδώσει.
-Πείτε του πως ο θύτης θα αποδυναμωθεί όταν μιλήσει για τον εκφοβισμό στους δασκάλους και την διεύθυνση του σχολείου και πως εσείς θα είστε δίπλα του.
-Επίσης, είναι καλό το θύμα να γνωρίζει τεχνικές άμυνας μέσω πολεμικών τεχνών. Αυτό αυξάνει την αυτοπεποίθηση του, χωρίς να χρειάζεται να χρησιμοποιηθούν οι γνώσεις αυτές.
-Συμβουλεύσετε το παιδί να μην μένει μόνο του σε χώρους που δεν επιβλέπονται από ενήλικα/δάσκαλο.
Η ψυχολογία του θύτη
Ο θύτης συνήθως είναι ένα παιδί το οποίο εκτίθεται συχνά σε βίαιες συμπεριφορές μέσα στο στενό οικογενειακό του περιβάλλον.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το παιδί να μιμείται τη συγκεκριμένη συμπεριφορά και να εξωτερικεύει τα συναισθηματικά ή και ψυχολογικά του προβλήματα με βία απέναντι σε ένα άλλο παιδί.
Ο θύτης έχει επίσης αναπτύξει και άλλες δεξιότητες χειρισμού (manipulation), έτσι δεν είναι λίγες οι φορές στις οποίες παρουσιάζεται ως θύμα συκοφαντίας ή ακόμα και βίας απέναντι στους άλλους κάνοντας το παιδί-θύμα να φαίνεται ο θύτης.
Πρόληψη κατά του bullying
Ενημέρωση των παιδιών για το φαινόμενο αυτό και τρόπους αντιμετώπισης/λύση.
Υπάρχουν παραμύθια για την πιο μικρές ηλικίες με σχετικό θέμα τη βία.
ΕΠΙΒΛΕΨΗ
Φτιάξε ένα δίκτυο ενάντια στη βία (διαλέγοντας ένα από τα μοντέλα πρόληψης του σχολικού εκφοβισμού) στο δικό σου σχολείο.
Προσέγγισε άμεσα το παιδί-θύμα.
Εάν είναι εφικτό προσέγγισε το παιδί-θύτης, χρειάζεται και αυτό βοήθεια.
Όταν μιλάμε για bullying καταπιανόμαστε με τις πιο μικρές ηλικίες που ίσως είναι και οι πιο ευάλωτες. Καλό είναι όμως να θυμόμαστε ότι είναι ένα φαινόμενο που υπάρχει πιθανότητα να βρει έδαφος σε κάθε περιβάλλον και σε κάθε ηλικία.
