Είμαστε περίεργος λαός οι Κύπριοι. Ερωτευμένοι με το παρελθόν και τη ρουτίνα μας από τη μία, την ίδια ώρα που με την πρώτη ευκαιρία αναθεματίζουμε τα εδραιωμένα κακά της μοίρας μας, ζητώντας αλλαγή. Και όταν έρθει αυτή η αλλαγή ή όταν προσπαθήσει να γίνει, γκρινιάζουμε και ακυρώνουμε την όποια προσπάθεια απ’ όπου κι αν αυτή προέρχεται.



Φωτογραφία: Βαρνάβας Βαρνάβα, Αρχιτέκτονας

Η Πλατεία Ελευθερίας στη Λευκωσία αποτελεί -και δικαίως- ένα από τα πιο εμβληματικά και φυσικά ένα τα πιο πολυσυζητημένα έργα της Κύπρου, όχι μόνο της Λευκωσίας, αφού εξ αρχής είχε όλα τα φόντα για να πρωταγωνιστήσει. Μια διεθνούς φήμης αρχιτέκτονας στη σχεδίαση, ένα αρκετά υψηλό κόστος κατασκευής και φυσικά μια κυπριακή διαχείριση του έργου, η οποία καθυστέρησε κατά πολύ την παράδοσή του, ενώ την ίδια ώρα εκτόξευσε το κόστος έτι περισσότερο.

Επί της ουσίας, όμως, η κριτική που ασκείται στο έργο από μία μεγάλη μερίδα του κοινού, αφορά αποκλειστικά και μόνο τη σχεδίαση και την αισθητική της πλατείας. Άλλωστε, εάν κάτι μας διακρίνει στην Κύπρο είναι η καλαισθησία και η αρχιτεκτονική μας κουλτούρα και αυτό μας δίνει το δικαίωμα να κρίνουμε αρχιτέκτονες βεληνεκούς Zaha Hadid.

Την προηγούμενη εβδομάδα τοποθετήθηκαν στην πλατεία, τα ιταλικού σχεδιασμού παγκάκια, τα οποία -προς απογοήτευση πολλών- δεν είχαν πλάτη, ούτε ήταν φτιαγμένα από καφέ σκούρο ξύλο ούτε καν κενά ενδιάμεσα για να αερίζονται τα καθήμενα σημεία τους. Οι πρώτες φωτογραφίες ανέβηκαν στα social media και έπειτα ακολούθησε μια «αισθητική επανάσταση» των απανταχού «ειδικών».

Είδαμε, διαβάσαμε, προβληματιστήκαμε και με κάποια χιουμοριστικά σχόλια γελάσαμε, επί του προκειμένου, ωστόσο, αυτό το μεγαλεπήβολο έργο αποτελεί πλέον κομμάτι της καθημερινότητάς μας, της καθημερινότητας της πρωτεύουσας και ευελπιστούμε πως σε λίγα χρόνια εκεί θα λαμβάνουν χώρα σημαντικά πολιτιστικά γεγονότα, αλλά και απλές καθημερινές συνήθειες που θα βγάλουν επιτέλους τον κόσμο από τα σπίτια του και θα τον οδηγήσουν στο αίθριο της πλατείας.

Επ’ αυτού, ζητήσαμε από έξι κατοίκους της Λευκωσίας, που δεν ασπάζονται τους πιο πάνω αφορισμούς, να μας εξηγήσουν γιατί γουστάρουν τόσο πολύ την πλατεία Ελευθερίας.

Μιχάλης Χριστοδούλου, Δημοσιογράφος

Πρώτον και κυριότερο η Λευκωσία αποκτά μία πραγματική πλατεία (επιτέλους). Μία πλατεία όπου θα μπορείς να απολαμβάνεις τη βόλτα σου χωρίς αυτοκίνητα. Μία πλατεία που συνενώνει την παλιά με τη νέα πόλη από τη μία και από την άλλη πρόκειται για ένα έργο, πραγματικό έργο τέχνης υψηλής αισθητικής. Νιώθω περήφανος που η κυπριακή πρωτεύουσα είναι η μοναδική ίσως πρωτεύουσα της Ευρώπης που διατηρεί έργα των κορυφαίων και διεθνούς φήμης αρχιτεκτόνων Ζαχα Χαντίντ και Ζαν Νουβέλ.

Ας μην ξεχνάμε πως το 1889 όταν δημιουργήθηκε ο Πύργος του Άιφελ οι Γάλλοι τον μισούσαν και τον χαρακτήριζαν ένα σωρό με παλιοσίδερα. Μάλιστα, μια ομάδα αρχιτεκτόνων και λογίων της εποχής υπέγραψαν ένα κείμενο διαμαρτυρίας για την κατασκευή του πύργου, τον οποίο αποκάλεσαν άχρηστο και τερατώδη. Ο Πύργος του Άιφελ σήμερα είναι ένα από τα διασημότερα αξιοθέατα του κόσμου με εκατομμύρια επισκέπτες ετησίως.

Εμάς, εδώ στην Κύπρο μας ενόχλησαν μερικά παγκάκια φουτουριστικού σχεδιασμού, μίας από τις κορυφαίες αρχιτέκτονες του κόσμου. Νιώθω περήφανος για αυτή την Πλατεία που θα είναι ένα στολίδι της πόλης που αποτελεί ένα σπουδαίο έργο τέχνης για το οποίο μελλοντικά είμαι σίγουρος πως θα είμαστε όλοι περήφανοι.


Η αισθητική δεν ήταν ποτέ ένα χαρακτηριστικό μας γνώρισμα, θεωρώ, και μάλλον ήρθε ο καιρός να αρχίσουμε να αποδεχόμαστε ότι οι σύγχρονη αρχιτεκτονική -όπως συμβαίνει και στο εξωτερικό- παντρεύει το παλιό στοιχείο μίας πόλης με το σύγχρονο και φουτουριστικό. Η νέα πλατεία θα γίνει η αρχή για μία νέα εποχή για τη Λευκωσία. Κι όσοι δεν μπορούν να το δουν θα το βιώσουν τα επόμενα χρόνια.

Νικολέττα Αβραάμ, Marketeer

Βλέποντας τις πρώτες εικόνες της πλατείας για εμένα προσωπικά ήταν έκπληξη. Αυτό ήταν πάντα και το όραμα της Hadid - να κατασκευάζει εκπλήξεις για τον θεατή. Δεν μπορώ να καταλάβω πως εμείς οι Κύπριοι έχουμε πάντα άποψη για όλα – και ξαφνικά όλοι να είμαστε ειδικοί! Είναι άδικο και για εμάς αλλά για και την παγκοσμίου φήμης αρχιτέκτονα, να χαρακτηρίζουμε τα έργα της με τέτοιο τρόπο.

Πρέπει να μάθουμε κάποτε να βλέπουμε μπροστά και να μην κρίνουμε τα πάντα. Η Πλατεία Ελευθερίας είναι ένα αξιοθαύμαστο έργο τέχνης, όχι μόνο για την Λευκωσία αλλά στολίδι για ολόκληρη την Κύπρο! Προσωπικά ανυπομονώ να τελειώσει αυτό το έργο και να πάω να κάνω βόλτες στην πλατεία – και είμαι σίγουρη ότι ίδιο νιώθουν και όλοι όσοι μπορούν να αντιληφθούν την υψηλή λεπτότητα αυτού του αρχιτεκτονήματος.

Νικόλας Κούτσακος, Διευθύνων Σύμβουλος

Γιατί μου αρέσει η Πλατεία Ελευθερίας; Λοιπόν, δεν μου αρέσει απλά, τη γουστάρω πολύ! Και τεκμηριώνω:

Γιατί δεν μου θυμίζει την υπόλοιπη Κύπρο: Αγαπώ πολύ την Κύπρο, ειδικά ό,τι έχει να κάνει με φύση και περιβάλλον. Δεν βρίσκεις όμως συχνά κάτι στο οποίο έβαλε το χέρι του Κυπραίος, το οποίο να σου βγάζει κάτι σύγχρονο, πρωτοποριακό ή να σε κάνει να νιώθεις περήφανος και να θέλεις να το «χουμίσεις» σε κάποιον ξένο. Σίγουρα θα ντρεπόμουν να πάρω κάποιον ξένο επισκέπτη να δει την πλατεία όπως ήταν παλιά, (2 περίπτερα δηλαδή, καμπόση άσφαλτος και ο Ηλίας με τα αλμυρά και τα αυγά του..).

Είναι (όντως) πλατεία: Όσο και να συμπαθούσα τον Ηλία (δες πιο πάνω) αυτό που είχαμε πριν σίγουρα δεν το λες πλατεία.

Συνδυάζει το παλιό και το σύγχρονο: Ίσως να είναι λίγο πιο φουτουριστικό για τα δικά μου γούστα, αλλά δεν παύει να μου αρέσει πολύ και ειδικά η ανάδειξη των ενετικών τειχών και το γεγονός ότι έχει ανευρεθεί μεγάλο μέρος τους κάτω από το παλιό δημαρχείο.

Έχει προοπτική: Φαντάζομαι το μέτωπο που έχει δημιουργηθεί στην Κωστάκη Παντελίδη, αυτό που ευτυχώς πεζοδρομήθηκε, να γεμίζει σιγά σιγά με γουστόζικες ταβερνούλες, jazz bars, coffee shops κ.α, που σε συνδυασμό με τον πεζόδρομο μπροστά και τη θέα της πλατείας, να γίνεται ό,τι πιο ωραίο θα έχουμε να επιδείξουμε σε κέντρο πόλης στην Κύπρο.

Και ίσως ο αγαπημένος μου λόγος: Προκαλεί τον κάθε πικραμένο Κύπριο

Και αυτό με γεμίζει με περισσή χαρά! Το ότι η πλατεία έχει αναστατώσει δεκάδες χιλιάδες «ειδήμονες» της σύγχρονης αρχιτεκτονικής οι οποίοι δεν μπορούν να διαχειριστούν την όποια αλλαγή, ενώ αν είχαν την επιλογή θα αντικαθιστούσαν τα παγκάκια της Zaha με τις γνωστές άσπρες πλαστικές καρέκλες, μου ανοίγει την καρδιά μου φύλλα-φύλλα!

Τελειώνω θυμίζοντας ότι όταν κτιζόταν ο πύργος του Eifel, πολλοί λόγιοι της εποχής τον χαρακτήρισαν ένα μάτσο παλιοσίδερα αλλά και με το σοφό γνωμικό γνωστής διαφήμισης: Κράζεις; Θαυμάζεις;

Νατάσα Στυλιανού, Graphic Designer

Καθώς ολοκληρώνονται τα έργα στην Πλατεία Ελευθερίας βλέπουμε πως δημιουργείται μια ευχάριστη αντίθεση με τα ιστορικά ενετικά τείχη, παντρεύοντας το παραδοσιακό με το μοντέρνο. Η σύγχρονη αισθητική στο σχεδιασμό της, την κάνει να ξεχωρίζει. Για την οικογένεια μου, τώρα οι βόλτες στην πλατεία είναι απολαυστικές γιατί υπάρχει άπλετος χώρος και μεγάλα πεζοδρόμια για βόλτες και περιδιάβαση με το παιδικό καροτσάκι. Τι άλλο θέλει κανείς από μία πλατεία στο κέντρο της πόλης;

Φωτογραφία: Δημήτρης Κουτούμπας

Θανάσης Φωτίου, Δημοσιογράφος

Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά. Καταρχάς, δεν είχαμε πλατεία. Είχαμε ένα δρόμο, δοσμένο στα αυτοκίνητα, με δυο περίπτερα κάπως ατάκτως ερριμμένα και έναν «ρότσο» - το έργο του γλύπτη Άντρου Καζαμία, είχε κατά τ’ άλλα ενδιαφέρον- κληρονομιά από την εποχή της Γιουγκοσλαβίας.

Ένας χώρος στον οποίο αυτό που βλέπεις να συμβαίνει τώρα, στην ατέλειωτη πλατεία, δηλαδή κόσμο να κάθεται, πιτσιρικάδες με skateboard και μεγάλους με ποδήλατα να σουλατσάρουν, δεν το έβλεπες. Πρακτικό το θέμα. Άλλωστε, μέχρι την «ανακήρυξη» της Πλατείας Μεταξά, το κέντρο της πόλης ήταν η Πλατεία Φανερωμένης. Λυπάμαι επίσης να πω ότι τη δεκαετία του 90’ που εγώ την έζησα, δηλαδή τα δεκαπέντε τελευταία χρόνια της προηγούμενης ζωής της, δεν είχε καν την γραφικότητα που εκπέμπουν, εξαιτίας των παλαιών αυτοκινήτων και κάποιων κτιρίων που κατεδαφίστηκαν προ αμνημονεύτων χρόνων, οι φωτογραφίες παλαιότερων (προ του 60’) εποχών.


Ωστόσο, για κάποιον παράδοξο λόγο (και δεν μπορώ να δεχθώ ότι αυτό συμβαίνει επειδή εκεί έλαβαν χώρα κάποια ιστορικά γεγονότα σε μορφή, πάντα, ομιλιών και συλλαλητηρίων) εκείνος ο χώρος, η πλατεία - δρόμος, είχε προσλάβει μυθικές διαστάσεις, τον οποίο έπρεπε να αντικρίζουμε με δέος λες και είχαμε μπροστά μας τη Sagrada Familia ή, μιας και μιλάμε για πλατείες, να «ποθαυμαζόμαστε θαρρείς» και στεκόμασταν στο μέσο της Piazza Navona, στη Ρώμη.

Είμαι κι εγώ νοσταλγικός τύπος, το παθαίνω συχνά βλέποντας φωτογραφίες από το παρελθόν ή ανατρέχοντας σε παλαιότερες εποχές, αλλά δεν μπορούμε να εξωραΐζουμε τα πάντα προς χάρη της νοσταλγικότητας. Ούτε τους χώρους, ούτε την κοινωνία. Και να λέμε «στον καιρό μας...». Διότι δεν είναι στον καιρό μας που κατεδαφίστηκε, για παράδειγμα, το Μαγικό Παλάτι! Κατά δεύτερον, τώρα, όσοι παρακολουθούν την αρθρογραφία μου γνωρίζουν ότι είμαι εξ εκείνων που επέκρινα συστηματικά και έντονα τον δήμαρχο για τις αλλεπάλληλες διαβεβαιώσεις - διαψεύσεις, τις καθυστερήσεις του έργου, καθώς και το κόστος - καλώντας μάλιστα τον Γενικό Ελεγκτή να ασχοληθεί.

Έτερον εκάτερον όμως. Και φτάνουμε στο διά ταύτα, στο αν μου αρέσει ή όχι η νέα πλατεία Ελευθερίας γιατί δεν βρίσκω νόημα, 20 χρόνια μετά να συζητούμε για το αν θα μπορούσε να ήταν κάτι άλλο. Κι αφού, λοιπόν, σημειώσω το γνωστό περί ορέξεως ουδείς λόγος, λέω ναι. Γενικά ομιλούντες, πάντα. Μ’ αρέσει ο σχεδιασμός της και μ’ αρέσουν τα μοντέρνα στοιχεία της - τα παγκάκια συμπεριλαμβάνονται. Δεν ενστερνίζομαι τις εσχατολογίες που γράφονται ούτε τις υπερβολές περί εκτρώματος, τηγανιού και τα λοιπά. Περνώ από το σημείο 3-4 φορές την εβδομάδα, βολτάροντας με το σκύλο μου και διαπιστώνω ότι πολλοί επικριτές έχουν δει μέρος του έργου από φωτογραφίες και μόνο.

Πλατεία Ελευθερίας, με τα καινούργια παγκάκια (Φωτογραφία: Βαρνάβας Βαρνάβα)



Τα περί αλλοίωσης δε του πολιτισμού μας και της παράδοσής μας, τα θεωρώ ανάξια λόγου. Μ’ αρέσει επίσης ο τρόπος που θα οδηγεί τον κόσμο στο κάτω διάζωμα, στην τάφρο- κατά την άποψή μου, αυτό είναι το ζητούμενο, αυτό θα είναι η επιτυχία της – που και πράσινο φαίνεται να έχει (μπορεί να γίνει περισσότερο) και χώρους αναψυχής και ξεκούρασης θα έχει. Μ’ αρέσει επίσης αυτό που δημιουργήθηκε με την Κωστάκη Παντελίδη, η σύνδεση μ’ αυτόν τον πεζόδρομο - μπαλκόνι... Καλά, όλα σου αρέσουν, θα πείτε.


Κάθε άλλο. Θα ήθελα, για παράδειγμα και για να πω κάτι ουσιαστικό, η γέφυρα να ήταν σε χαμηλότερο ύψος ώστε το ενετικό τείχος που πλαισιώνει το δημαρχείο να φαίνεται περισσότερο και να δεσπόζει του χώρου. Ή μικρότερο το άνοιγμα της κεντρικής σκάλας. Επίσης, περιμένω να δω πώς θα λειτουργήσουν συνδυαστικά τα δύο επίπεδα και κυρίως ο χώρος κάτω από τη γέφυρα. Επιπλέον, είναι εμφανείς οι κακοτεχνίες σε κάποια σημεία - συν κάποιες επιφυλάξεις για υλικά που χρησιμοποιήθηκαν. Υπάρχουν κι άλλα. Αλλά δεν αλλοιώνουν τη γενική θετική αίσθηση που έχω για το όλο έργο. Η λειτουργία της, θα δείξει...

Ξένια Τσιαμαντά, Αρθρογράφος

Τις τελευταίες μέρες έχουμε κατακλυστεί με διάφορες κριτικές αναφορικά με τα λευκά, μακρόστενα παγκάκια της Πλατείας Ελευθερίας. Και επειδή την πλατεία ακόμα δεν την είδαμε τελειωμένη αλλά Γιάννη την εβγάλαμε, είπαμε να ρίξουμε τη λάσπη μας στα παγκάκια. Κάποιοι τα χαρακτηρίζουν σαν υπόθετα για να το βάλουμε εκεί που ξέρουμε, άλλοι λένε μοιάζουν σαν φαλλός που μας γ---σε τις τσέπες, άλλοι γυρεύουν το ακουμπιστήρι τους, μερικοί θέλουν να τους αλλάξουν χρώμα προφασιζόμενοι ότι από άσπρα θα γίνουν μαύρα ή θα λερωθούν με αναρχικά graffiti, κάποιοι επισημάνουν ότι η πλατεία δεν είναι γκαλερί για να τη γεμίζουμε με έργα τέχνης αλλά με εργονομικά και πρακτικά αναπαυτήρια.

Νομίζω έχουμε χάσει λίγο το μέτρο… Ότι καινούργιο βλέπουμε σε αυτή την χώρα μας ξενίζει και μας ξινίζει. Μα πώς θα μπορέσουμε να πάμε μπροστά, αν από μόνοι μας επιμένουμε να κρατιόμαστε πίσω; Να παραμένουμε στα ίδια και τα ίδια χωρίς να προχωράμε; Και μετά μας φταίει η Κύπρος και αυτή η κο—χώρα που ζούμε. Μα εμείς οι ίδιοι δεν αντέχουμε να την βλέπουμε να αλλάζει. Τελικά τι θέλουμε; Ξέρουμε;

Η πλατεία έχει αναθέσει το σχεδιασμό της σε μια από τις σπουδαιότερες αρχιτέκτονες της γενιάς μας. Αυτό και μόνο δεν μας λέει τίποτα; Σίγουρα η χρονοβόρα διαδικασία αποπεράτωσής της έχει γίνει ενοχλητική. Μόνο που δεν φταίει η ίδια η αισθητική της πλατείας αν ακόμα δεν αποκάλυψε το ολοκληρωμένο της πρόσωπο. Ποιος σας είπε ότι στην τελική τα παγκάκια δεν θα εναρμονίζονται και δεν θα αλληλεπιδρούν με το τελικό αποτέλεσμα; Όσο για τα πιθανά graffiti και τους λεκέδες, πάντα υπάρχουν λύσεις. Θα μπορούσαν να ζωγραφιστούν και να δώσουν ακόμα πιο πολύ χρώμα στο περιβάλλοντα χώρο τους. Να αποτελέσουν μια καλλιτεχνική διάδραση ή εγκατάσταση χώρου. Και ναι, χωρίς τέχνη και αισθητική, χωρίς εκσυγχρονισμό και τοπιοτέχνιση τα πάντα θα παραμένουν πεζά και ανούσια. Άμορφα και άτονα. Η τέχνη δεν είναι για να την κλείνεις σε τέσσερεις-πέντε τοίχους μίας γκαλερί ή ενός μουσείου.

Την τέχνη πρέπει να τη ζεις και να την αισθάνεσαι με αλληλοεπιδραστικότητα, όσο και αν κοστίζει, κυρίως αν το κόστος της μπορεί να αποσβέσει τη χρήση της. Τα πάντα γύρω μας είναι τέχνη. Από το πιο μικρό λουλούδι, μέχρι το πιο ψηλό βουνό. Ακόμα και το κάθε ζωντανό πλάσμα έχει τη δική του γλυπτική αξία μέσα από τη ζωτική φόρμα του. Όμως όποιος δεν μπορεί να δείρει τον γάιδαρο δέρνει το σαμάρι λέει και μία παροιμία.

Γι’ αυτό επειδή δεν έχουμε τελική εικόνα για την πλατεία μας έφταιξαν τα καλλιτεχνικά, ‘φαλλικά’ και ‘καθόλου πρακτικά’ παγκάκια. Όμως επειδή τα φαινόμενα πάντα απατούν, τα κατακριτέα τελικά παγκάκια δεν είναι τόσο κουραστικά όσο νομίζουμε.

Η εργονομική τους κατασκευή εναρμονίζεται ευχάριστα με το ανθρώπινο σώμα! Μπορείς να παίξεις μαζί τους σε διάφορες ξεκούραστες πόζες και στάσεις σε κάθε σημείο του σχήματος του. Αναρωτιέμαι λοιπόν, από όλους αυτούς που τα κατακρίνουν έχουν πάει να κάτσει πάνω; Σας προκαλώ όλους να πάτε να τα δοκιμάστε… Και μετά τα ξαναλέμε!