Κεντρική φωτογραφία: Stencil σε τοίχο της Guernica, ιστορικό μπαράκι στο Ηράκλειο Κρήτης [πηγή: inexarchia.gr]


«Το μήνα των κερασιών. 1η Ιουνίου γεννημένη», έγραφε η ίδια στο απόσπασμα 21 από την ποιητική της συλλογή «Ο μήνας των παγωμένων σταφυλιών». Και στο ίδιο ποίημα: «Στο χέρι μου “χτυπημένος” αετός / οικόσημο της μοναξιάς μου». Στο επόμενο, υπ’ αριθμόν 22, η ποιήτρια παρουσιάζει το μοιραίο -σχεδόν νομοτελειακό- τέλος: «Και ήρθανε και λιώσανε / τα νύχια του αετού από τη μοναξιά. / Και το ράμφος του μονάχος του γύρισε / μονάχος να πεθάνει». Πρόγευσις. Φλερτ αέναο με τον θάνατο. Και κάπου ανάμεσα στο κόρτε με τον Άδη, μυτιές ζωής.

Η Κατερίνα Γώγου έζησε στο παρά και στο περί. Στο παρά του θανάτου και στο περί της ζωής. Μετεωριζόταν ανάμεσα στις δύο αυτές καταστάσεις όλη της τη ζωή. Το διακήρυττε και η ίδια: «Εγώ, η Κατερίνα / κόρη του πατέρα μου / Θανάτου-Ουρανού / και της γυναίκας του μητέρας μου / Ζωής-Γης (…) χωρίς φόβο / γράφω αυτά / γιατί τον πατέρα μου Θάνατο / πιο πολύ από τη μητέρα μου Ζωή αγάπησα» [Νόστος]. Αυτή η Κατερίνα ήταν εκ φύσεως αιρετική. Κρεμόταν από τον αγέρα. Δεν πατούσε πουθενά. Πάλευε με δαίμονες που σκιρτούσαν αργά. Ακροβατούσε επικίνδυνα ανάμεσα σε χάπια, ουσίες, αλκοόλ και συναισθήματα. Στις 3 Οκτωβρίου του 1993, η ισορροπία διασαλεύθηκε, ένας λάθος βηματισμός και η ακροβάτις έπεσε με το κεφάλι –που δεν σταματούσε ποτέ να σκέφτεται– στο έδαφος. Η τελευταία ακροβάτις των Εξαρχείων. Είχαν προηγηθεί ο Άσιμος και ο Σιδηρόπουλος. Αιτία θανάτου: υπερβολική δόση αλκοόλ και χαπιών. Πραγματική αιτία θανάτου: υπερβολική δόση ζωής.

Η Κατερίνα, όμως, δεν μπορούσε να χωρέσει σε αυτήν τη ζωή. «Έπρεπε / αν ήθελα ακόμα να σωθώ / αν ήθελα ακόμα να ζήσω / να βρω έναν τρόπο να μοιάζω μ’ αυτούς / ή κάτι τέλος πάντων / να τους εξευμενίσω» [Ο μήνας των παγωμένων σταφυλιών]. Δεν προσπάθησε ποτέ να βρει αυτόν τον τρόπο. Δεν προσπάθησε ποτέ να τούς μοιάσει. Αντίθετα, τούς χλεύαζε και τούς περιφρονούσε: «ανθρωπάκια χέστες κατά βάθος σας λυπάμαι / αλλά τώρα δε χάνω το χρόνο μου μαζί σας / δεν θέλω παρτίδες με κανέναν σας» [Τρία κλικ αριστερά]. Εν τέλει, η αυτοκτονία της ήταν η κραυγή της για ζωή. Η ύστατη πράξη προσωπικής της επανάστασης. Η ύστατη προσπάθεια να ακουστεί. Ή κάτι τέτοιο.

Στην περίπτωση της Κατερίνας Γώγου ο (πολυτάραχος -σχεδόν- κινηματογραφικός) βίος προηγείται μάλλον του έργου της. Εντούτοις, όπως η Ευτυχία Παναγιώτου (επιμελήτρια της έκδοσης «Μου μοιάζει ο άνθρωπος μ’ έναν ήλιο, που καίγεται από μόνος του», αφιερωμένης στη Γώγου) ανέφερε σε παλαιότερη συνέντευξή της στη City: «Για μένα αρκούν τα ποιήματα και ο βίος έρχεται να τα επαληθεύσει». Αρκούν και για εμάς, γι’ αυτό πιο κάτω θυμόμαστε 20 (παρά κάτι) φορές που η Κατερίνα Γώγου μάς έστριψε το μαχαίρι στην πληγή. Και αντί για αίμα, έσταξε πύον αναμεμειγμένο με όνειρα, γέλια, κλάματα, αγωνίες και πόθους.

*Όταν τα Διάφανα Κρίνα αφιέρωσαν τη "Μπαλάντα Της Φωτιάς" στην Κατερίνα Γώγου.

1.

«Πάει. Αυτό είταν.

Χάθηκε η ζωή μου φίλε

μέσα σε κίτρινους ανθρώπους

βρώμικα τζάμια

κι ανιστόρητους συμβιβασμούς.

Άρχισα να γέρνω

σαν εκείνη την ιτιούλα

που σούχα δείξει στη στροφή του δρόμου.

Και δεν είναι που θέλω να ζήσω.

Είναι το γαμώτο που δεν έζησα.

Κι ούτε που θα σε ξαναδώ».

[Ιδιώνυμο]*

(*εντός αγκυλών τίθεται ο τίτλος της ποιητικής συλλογής, από την οποία προέρχεται το εκάστοτε ποίημα).

2.

«Η μοναξιά…

δεν έχει το θλιμμένο χρώμα στα μάτια

της συννεφένιας γκόμενας. (…)

Η μοναξιά.

Έχει το χρώμα των Πακιστανών η μοναξιά

και μετριέται πιάτο-πιάτο

μαζί με τα κομμάτια τους

στον πάτο του φωταγωγού. (…)

Η μοναξιά

η μοναξιά μας λέω. Για τη δική μας λέω

είναι τσεκούρι στα χέρια μας

που πάνω απ’ τα κεφάλια σας γυρίζει γυρίζει γυρίζει γυρίζει».

[Ιδιώνυμο]

3.

«Είναι Μαρία – δε θέλω να λέω ψέματα –

δύσκολοι καιροί.

Και θάρθουνε κι άλλοι.

Δεν ξέρω – μην περιμένεις κι από μένα πολλά –

τόσα έζησα τόσα έμαθα τόσα λέω

κι απ' όσα διάβασα ένα κρατάω καλά:

“Σημασία έχει να παραμένεις άνθρωπος”.

Θα την αλλάξουμε τη ζωή

παρ' όλα αυτά Μαρία».

[Ιδιώνυμο]

4.

«Οι φίλοι μου είναι μαύρα πουλιά και σύρματα

στα χέρια σας. Στο λαιμό σας.

Οι φίλοι μου».

[Τρία κλικ αριστερά]

5.

«Μονάχα σας παρακαλώ μην μας κουτσομπολεύετε.

Κι αφήστε τη δική μου τη Μυρτώ* ήσυχη.

Έτσι γεννήθηκε.

Λυπημένη».

(*Μυρτώ ήταν η κόρη της Γώγου, την οποία απέκτησε με τον σύζυγό της, τον σκηνοθέτη Παύλο Τάσιο. «10 Οκτωβρίου η Μυρτώ. Το μήνα των παγωμένων σταφυλιών γεννημένη» [από τη συλλογή της Γώγου «Ο μήνας των παγωμένων σταφυλιών»]. Πέθανε το 2015.)

[Τρία κλικ αριστερά]

6.

«Οι αστυνόμοι παγιδευμένοι απ’ το περίστροφο

οι γυναίκες απ’ το φύλο τους

η δικαιοσύνη απ’ τους νόμους

οι οργανώσεις απ’ τις φράξιες

και οι γιατροί απ’ τα ηλεκτροσόκ.

Ναι. Να πάμε στο Ίλιον το βράδυ.

Οι ήρωες εκεί έχουνε κόκκινα μάγουλα

και πάντα νικάνε στο τέλος».

[Τρία κλικ αριστερά]

7.

«Ένα πρωί θ’ ανοίξω την πόρτα

ίσα ολόισα στη φωτιά

και θα μπω όπως και χτες

φωνάζοντας “φασίστες!!”

στήνοντας οδοφράγματα και πετώντας πέτρες

μ’ ένα κόκκινο λάβαρο

ψηλά να γυαλίζει στον ήλιο. (…)

Ένα πρωί

θ’ ανοίξω την πόρτα

και θα χαθώ

με τ’ όνειρο της επανάστασης».

[Τρία κλικ αριστερά]

8.

«Η ελευθερία μου είναι στις σόλες

των αλήτικων παπουτσιών μου.

Φέρνω τον κόσμο άνω κάτω.

Μπορώ να σεργιανίσω

ό,τι ώρα μου γουστάρει».

[Τρία κλικ αριστερά]

9.

«Ξέρω πως ποτέ δε σημαδεύουνε στα πόδια.

Στο μυαλό είναι ο Στόχος,

το νου σου ε;»

[Τρία κλικ αριστερά]

10.

«Προκάλεσα με πάθος τη ζωή.

Ασέβησα δυο φορές γιατί τους ήξερα τους Νόμους.

Άσκησα την όραση για μακριά

κι έχασα τα κοντινά μου».

[Ο μήνας των παγωμένων σταφυλιών]

11.

«Εσύ!

Εσένα που αγάπησα.

Κοίτα άμα πιεις κι όπως πάντα μεθύσεις

μην πεις ποτέ πως μ’ αγάπησες

Δε θ’ άφηνες να γίνω πλατανόφυλλο

σε ξεροπόταμους να πλέω».

[Ο μήνας των παγωμένων σταφυλιών]

12.

«Ναι. Αλήθεια είναι

πως τώρα τα γραφτά μου αυτόματη γραφή

τα διαβάζουνε με την αφή

και τις κουβέντες μου αποκωδικοποιούν

μόνο οι πεθαμένοι

Να ‘ρθεις να με βρεις παντού έτσι κι αλλιώς ματωμένη

…………………………………………………………………………………….

πόσος καιρός πέρασε μέχρι να γίνω νιφάδα χιονιού

και στην άσφαλτο λιώσω;»

[Απόντες]

13.

Άσπρη είναι η αρία φυλή

η σιωπή

τα λευκά κελιά

το ψύχος

το χιόνι

οι άσπρες μπλούζες των γιατρών

τα νεκροσέντονα

η ηρωίνη.

Αυτά λίγο πρόχειρα

για την αποκατάσταση του μαύρου.

[Το ξύλινο παλτό]

14.

Πόσο φοβάμαι, αγαπημένοι μου, γιατί σ’ αυτό το απάνθρωπο κυνηγητό, σ’ αυτή την ξέφρενη προσπάθεια να ζήσω, ξεπέρασα τον ανταγωνιστή και τώρα κοιτώ στον καθρέφτη το δικό μου λαιμό να γίνεται μονοκόμματος, να παίρνει να βγάζει το τρίχωμα γκριζόασπρου λύκου.

Θα ‘θελα γιατί σας αγαπώ να ρώταγα για συντροφιά τι ώρα είναι. Όμως ξέρω πως πρέπει να προχωρήσω ολομόναχη, περήφανη στην ερημιά, γνωρίζοντας επακριβώς την πίκρα των ανθρώπων. Τέλος, ζώντας επακριβώς όλες τις αποχρώσεις του θανάτου μου, θα συνεχίσω να ζω με σαλεμένο μυαλό παρόλες τις αντίξοες συνθήκες…»

[Το ξύλινο παλτό]

15.

«Οι Ινδιάνες μάγισσες όταν ξύπναγαν τα παιδιά

τούς δίδασκαν μαθήματα από τα όνειρά τους.

Μαθαίνανε πολλά».

[Νόστος]

16.

«Όταν έρποντας η μνήμη μου επανέρχεται

μια νύχτα το σχήμα ανθρώπου πήρε

κι αφού υπνώθηκα

έρωτα βαθιά μέσα μου έκανε

μπήκε.

Από κει κι έπειτα άρχισαν τα δεινά».

[Νόστος]